اضافه‌وزن و چاقی و ارتباط آن با بیماری‌های قلبی

افرادی که شاخص توده بدنی (BMI) در آن‌ها 30 یا بالاتر باشد، چاق محسوب می‌شوند. اصطلاح چاقی برای توصیف وضعیتی به کار می‌رود که در آن وزن شخص به‌طورقابل‌ملاحظه‌ای بالاتر از وزن سلامتی و ایده‌آل او باشد. چاقی با برخی از بیماری‌های دیگر ازجمله انواع متعددی از بیماری‌های قلبی ارتباط دارد. برای مثال باعث افزایش برگشت خون در قلب از راه‌های مختلف می‌شود. این بیماری‌ها می‌توانند به‌طورغیرمستقیم و از طریق عوامل خطرزای ناشی از بیماری‌های متابولیکی مانند دیس‌لیپیدمی، فشارخون بالا و تحمل به گلوکز یا عوارض ناشی از اختلال در خواب که به خاطر چاقی بروز می‌کند، ایجاد شود.

بیماری‌های قلبی مرتبط با اضافه‌وزن و چاقی

چاقی و بیماری عروق کرونری

تا همین اواخر تصور می‌شد که ارتباط بین چاقی و بیماری‌های عروق کرونری به‌صورت غیرمستقیم است؛ یعنی از طریق سایر مشکلاتی که هم به چاقی و هم به بیماری عروق کرونری ارتباط دارند، مانند فشارخون بالا، دیس‌لیپیدمی، کاهش مقدار کلسترول اچ دی ال، اختلال در تحمل گلوکز یا دیابت‌های غیر وابسته به انسولین، ایجاد می‌شوند. اگرچه با افزایش شاخص توده بدنی، خطر بروز اغلب بیماری‌هایی که هم با چاقی و هم با بیماری عروق کرونری ارتباط دارند، افزایش می‌یابد، اما ممکن است این بیماری‌ها به خاطر توزیع نامتوازن چربی بدن نیز باشد. چاقی نه‌تنها با بیماری تصلب شرایین ارتباط دارد، بلکه به‌خودی‌خود نشانه‌ای از خطر ابتلا به این بیماری است. به نظر می‌رسد که این ارتباط هم در مردان و هم در زنانی که مقدار بی ام آی در آن‌ها به مقدار بسیار کمی بالاتر از حد طبیعی باشد، وجود دارد.

نارسايي قلبي مادرزادی

هیپرتروفی بزرگ و ضخیم شدن دیواره بطن چپ قلب، یک بیماری قلبی است که در افراد چاق بسیار شایع است و تا حدودی با فشار خون سیستمیک بالا نیز ارتباط دارد. اما اختلال در عملکرد و اندازه بطن چپ قلب در حالت عدم وجود فشار خون بالا نیز مشاهده می‌شود و می‌تواند با شدت چاقی هم ارتباط داشته باشد. احتمال ابتلا به فشار خون بالا در افراد چاق سه برابر بیشتر از افراد دارای وزن عادی است. این ارتباط می‌تواند به صورت علت و معلولی باشد، به طوری که وقتی وزن بالا می‌رود، فشار خون هم بالا می‌رود، در حالی که وقتی وزن کاهش پیدا کند، باعث کاهش فشار خون می‌شود.
احتمال بروز عوارض دیگری از قبیل افزایش حجم و تنش دیواره بطن چپ، افزایش خطر سکته قلبی و بالارفتن خون خروجی از قلب نیز در شرایط بالا بودن فشار خون، بیشتر است. اگر در افراد چاق، فشار خون بالا مشاهده نشود، اغلب به خاطر افزایش حجم بطن چپ قلب است، اما تنش دیواره قلب به صورت طبیعی باقی می‌ماند. با این حال معمولاً در افراد چاقی که فشار خون بالا ندارند، افزایش سکته قلبی و افزایش خروجی قلب و نیز اختلال در فشار خون دیاستولیک، بیشتر مشاهده می‌شود. این تغییراتی که در بطن چپ قلب اتفاق می‌افتد با مرگ ناگهانی در افراد چاق نیز ارتباط دارد.
در افراد چاق، تغییراتی در قسمت راست قلب نیز اتفاق می‌افتد که از دیدگاه پاتوفیزیولوژیکی با عوارضی از قبیل وقفه تنفسی در خواب و نشانگان کاهش تنفس (هیپوونتیلیشن) در اثر چاقی ارتباط دارد و باعث بروز فشار خون ریوی بالا و هیپرتروفی بطن راست، بزرگ شدن قلب، اختلال پیشرونده در عملکرد قلب و بالاخره نارسایی قلبی می‌شود؛ اما اختلال در عملکرد بطن راست ممکن است در نتیجه اختلال در بطن چپ هم اتفاق بیفتد و نارسایی قلبی که در این شرایط بروز می‌کند، اغلب تحت تأثیر هر دو بطن قلب خواهد بود.

ضربان قلب نامنظم (آريتمي)

در افراد چاق، خطر مرگ ناگهاني قلب و ضربان نامنظم قلب (آريتمي) بيشتر است. آريتمي کشنده، به‌عنوان شايع‌ترين علت مرگ در بين افراد چاق شناخته مي‌شود. مرگ ناگهاني قلب هم در مردان و زنان چاق، 40 برابر بيشتر از افراد عادي بوده است.

چاقي و اضافه‌وزن چگونه درمان مي‌شود؟

یکی از روش های موثر برای کاهش وزن، شامل تعیین هدف و ایجاد تغییراتی در سبک زندگی از قبیل کاهش مصرف غذا و کالری و افزایش فعالیت بدنی است. در صورتی که تغییرات در سبک زندگی برای رسیدن به این هدف کافی نباشد، مصرف داروهای کاهش وزن و یا انجام عمل جراحی نیز می‌تواند گزینه‌های دیگری باشند.
اولین مرحله مهم برای کاهش وزن، تعیین یک هدف واقع‌بینانه و مشخص است.

تغيير در سبک زندگي

تغيير دادن سبک زندگي مي‌تواند به شما و افراد خانواده شما کمک کند که در کاهش وزن در درازمدت موفق باشيد. مثال‌هايي از تغييرات در سبک زندگي عبارت است از:

• متعادل کردن انرژي دريافتي (از غذا و نوشيدني‌ها) با انرژي مصرفي (از طريق تحرک فيزيکي)
• پيروي از يک برنامه غذايي سالم
• فراگيري نحوه داشتن رفتارها و سبک زندگي سالم

اين تغييرات به‌مرورزمان به بخشي از زندگي روزمره شما تبديل خواهد شد.

تحرک فيزيکي

داشتن تحرک بالا و دريافت کالري‌هاي غذايي کمتر مي‌تواند به شما کمک کند که وزن خود را در درازمدت پايين نگه داريد.

افراد مختلف ازنظر مقدار تحرک فيزيکي لازم براي کنترل کردن وزنشان، با يکديگر تفاوت دارند. بسياري از افراد مي‌توانند با انجام 150 تا 300 دقيقه (2 ساعت و نيم تا 5 ساعت) فعاليت بدني با شدت ملايم در هفته، مانند پياده‌روي سريع، وزن خود را در حد سالم نگه دارند. افرادي که قصد دارند وزن زيادي (بيش از 5 درصد از وزن کل بدن) را کم کنند، در هر هفته به بيشتر از 300 دقيقه فعاليت بدني با شدت متوسط نياز دارند. افرادي که بعد از کم کردن وزن مي‌خواهند وزن خود را پايين نگه دارند نيز به همين مقدار تحرک نياز دارند. اگر به هر نوع بيماري مزمن از قبيل بيماري‌هاي قبلي، ديابت يا فشارخون بالا مبتلا هستيد، در مورد نوع فعاليت فيزيکي که مي‌توانيد انجام دهيد با پزشک خود مشورت کنيد. همچنين اگر علائمي از قبيل درد قفسه سينه يا سرگيجه داريد، بايد با پزشک خود در مورد فعاليت‌هاي فيزيکي مجاز و بي‌خطر مشورت کنيد.

تغيير رفتار

تغيير دادن رفتارهاي عادي در رابطه با تغذيه و فعاليت فيزيکي، اهميت زيادي در کاهش وزن دارد. اولين گام در اين راه آن است که بدانيد چه رفتارهايي باعث مي‌شود که زياد بخوريد يا تحرک کافي نداشته باشيد. گام بعدي، تغيير دادن اين رفتارها است.

داروهاي کاهش وزن

داروهايي که مجوز سازمان غذا و دارو را داشته باشند، مي‌تواند يکي از گزينه‌ها براي کاهش وزن در بعضي افراد باشد.

اگر 6 ماه بعد از تغيير دادن سبک زندگي موفق به کاهش وزن به ميزان نیم کیلوگرم در هفته نشده‌اید، ممکن است مصرف دارو بتواند به شما کمک کند. به خاطر داشته باشید که مصرف دارو حتماً باید در کنار اقدامات دیگری شامل تغییر در رژیم غذایی، تحرک فیزیکی و رفتارهای روزانه باشد.

داروهای کاهش وزن می‌تواند برای بزرگسالانی که به چاقی مبتلا هستند (BMI برابر با 30 یا بیشتر) مفید باشد. افرادی که مقدار BMI در آن‌ها برابر با 27 یا بالاتر باشد و آن‌هایی که در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سایر بیماری‌های خطرناک قرار دارند، نیز می‌توانند از داروهای کاهش وزن استفاده کنند.

سیبوترامین (مریدیا): تحقیقات نشان داده است که این دارو ممکن است باعث افزایش خطر حمله قلبی یا سکته شود.

اورلیستات (زنیکال و آلی): اورلیستات (زنیکال) باعث کاهش وزن به میزان 5/2 تا 5 کیلوگرم می‌شود، هرچند که برخی از افراد ممکن است بتوانند با مصرف این دارو وزن بیشتری کم کنند. قسمت عمده‌ای از کاهش وزن، ظرف 6 ماه اول مصرف این دارو به دست می‌‌آید.

لورکاسرین هیدروکلرید (بلویک) و کوسیمیا: لورکاسرین هیدروکلرید و کوسیمیا برای بزرگسالانی که BMI برابر با 30 یا بیشتر دارند، تهیه شده است.

جراحی کاهش وزن

دو روش جراحی رایج که برای کاهش وزن انجام می‌شود شامل گاستروپلاستی نواری و بای‌پس روده‌ای روکس ان وای می‌باشد. در عمل گاستروپلاستی با استفاده از یک نوار یا گیره‌های مخصوص، یک گره در قسمت بالای معده زده می‌شود تا قسمتی از بالای معده به‌صورت یک کیسه کوچک جدا شود. این جراحی باعث می‌شود که معده مقدار غذا و آب کمتری در خود نگه دارد.

در روش بای‌پس روده‌ای، یک مسیر کنارگذر در اطراف قسمت‌هایی از روده کوچک که حداکثر جذب کالری مواد غذایی در آنجا صورت می‌گیرد، ایجاد می‌شود و یک کیسه کوچک از معده جدا می‌شود. این عمل باعث کاهش جذب مواد غذایی و کالری‌های جذب‌شده توسط بدن می‌شود.

تأثیر کاهش وزن بر سلامت قلب

در بیمارانی که از نارسایی قلبی مادرزادی رنج می‌برند، کاهش مصرف سدیم و کاهش اندکی در وزن بدن می‌تواند به‌طورقابل‌ملاحظه‌ای عملکرد دهلیز قلب و اکسیژن‌رسانی توسط قلب را بهبود بخشد. علاوه بر آن، مطالعات متعددی نشان داده است که کاهش شدیدتر وزن در افرادی که برای درمان چاقی، جراحی معده‌ای یا روده‌ای انجام می‌دهند، باعث کاهش مرگ‌ومیر در اثر بیماری‌های قلبی عروقی می‌شود و یا در افراد مبتلا به انواع دیابت که انسولین مصرف نمی‌کنند باعث کاهش مرگ‌ومیر کلی و مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی می‌شود. همچنین هرچند در مطالعات زیادی ثابت شده است که کاهش وزن اثرات مفیدی بر عوامل خطرزای قلبی عروقی از قبیل فشارخون و دیس‌لیپیدمی دارد، اما مطالعات جدیدتر که در سوئد انجام‌شده نشان داده است که کاهش وزن قابل‌ملاحظه‌ای که در نتیجه جراحی‌های معده‌ای و روده‌ای به دست می‌آید، باعث کاهش وقوع بیماری دیابت غیر وابسته به انسولین می‌شود. بعد از کاهش وزن، فاصله بین QTهای متوالی هم کوتاه‌تر می‌شود، بنابراین به نظر می‌رسد که کاهش وزن بر کاهش خطرات بیماری‌های قلبی و مشکلات قلبی مادرزادی تأثیر زیادی دارد و از بروز بیماری‌های قلبی در افراد چاق جلوگیری می‌کند.

درمان چاقی باید بر اساس شدت آن و وجود یا عدم وجود بیماری‌هایی از قبیل نارسایی قلبی مادرزادی، دیس‌لیپیدمی، فشارخون بالا، دیابت غیر وابسته به انسولین و وقفه تنفسی در زمان خواب، انجام شود. اخیراً تأکید زیادی بر نگه‌داشتن BMI در حد پایین‌تر از 25 در تمام طول دوران بزرگسالی می‌شود.