تنگی یا انسداد دریچه آئورت قلب زمانی رخ می‌دهد که لت‌های این دریچه با رسوب پوشیده شود. رسوب‌ها شکل لت‌ها را تغییر و جریان خون درون دریچه را کاهش می‌دهد. در چنین شرایطی بطن چپ باید برای جبران کاهش جریان خون، فعالیت بیشتری داشته باشد. سخت‌تر کار کردن و فعالیت مضاعف به مرور عضله قلب را ضعیف می‌کند.
عوامل خطر تنگی دریچه آئورت
تنگی دریچه آئورت قابل پیشگیری نیست و دلیل ابتلا به این عارضه مشخص نیست. شماری از عامل‌های خطر عبارت‌اند از:
- شکل نامناسب دریچه آئورت: دریچه آئورت برخی بیماران از بدو تولد تنگ است یا این که دو لتی بودن مادرزادی دریچه آئورت، در عوض سه لتی بودن، در سال‌های آتی به تنگی دریچه آئورت می‌انجامد. همچنین این عارضه به ندرت پی‌آمد یک لتی یا چهار لتی بودن مادرزادی دریچه آئورت است.
- کهولت سن
- تب روماتیسمی
- بیماری مزمن کلیوی
علائم تنگی دریچه آئورت
بیشتر بیماران مبتلا به این عارضه تا زمان پیشرفت بیماری بدون هیچگونه علامتی روبرو نمی‌شوند. پزشک معمولاً با توجه به نتایج آزمایش‌ها و شنیدن صدای بروئی (صدای اضافه قلب) تشخیص این بیماری را می‌دهد. علائم تنگی دریچه آئورت شامل موارد زیر است:
– درد قفسه سینه: درد قفسه سینه هنگام فعالیت شدیدتر می‌شود و به بازو، گردن یا فک نیز انتشار می‌یابد. بیمار از احساس تنگی یا فشار در قفسه سینه شکایت دارد.
- سرفه‌های احتمالاً خونی
- مشکلات تنفسی هنگام ورزش کردن
- به سرعت خسته شدن
- تپش قلب
- غش کردن، ضعف یا سرگیجه داشتن هنگام فعالیت
اما علائم تنگی دریچه آئورت در نوزادان و کودکان عبارت‌اند از:
- به سرعت خسته شدن در اثر فعالیت‌های شدید بدنی (در موارد ملایم)
- افزایش نیافتن وزن
- کاهش اشتها و تغذیه نامناسب
- بروز مشکلات جدی تنفسی چند روز یا چند هفته پس از تولد (در موارد شدید)
عارضه‌های ملایم یا متوسط تنگی دریچه آئورت کودکان در گذر زمان تشدید می‌گردد و این دسته از کودکان مستعد ابتلا به عفونت قلبی هستند که در اصطلاح اندوکارتیت باکتریایی نامیده می‌شود.
علل تنگی دریچه آئورت
بطن چپ در اثر تنگ شدن دریچه آئورت باید برای پمپاژ خون از آئورت سخت‌تر کار کند. این فعالیت مضاعف عضله‌های دیواره‌های بطن را ضخیم‌تر می‌کند و به درد قفسه سینه دامن می‌زند. خون به موازات افزایش مستمر فشار به درون ریه برمی‌گردد. تنگی شدید دریچه آئورت میزان خونی را که به مغز و دیگر بخش‌های بدن می‌رسد، محدود می‌کند.
تنگی دریچه آئورت گاهی مادرزادی است، اما غالباً به مرور زمان بروز می‌یابد. احتمال دارد کودکان دچار تنگی دریچه آئورت از بدو تولد به عارضه‌های دیگری نیز مبتلا باشند. تنگی دریچه آئورت عمدتاً به دلیل انباشته شدن رسوب کلسیم رخ می‌دهد که از آن با اصطلاح تنگی دریچه آئورت کلسیفیه یاد می‌شود و عموماً سالمندان را درگیر می‌کند.
بدشکلی یا دو لت بودن دریچه آئورت رسوب کلسیم را تسریع می‌کند. کلسی شدن به ندرت در اثر مواردی مانند پرتودرمانی سرطان سینه که تابش اشعه به قفسه سینه را به دنبال دارد نیز شتاب می‌گیرد. گلو درد میکروبی یا مخملک (تب اسکارلت) نیز تب روماتیسمی را به دنبال دارد که می‌تواند به نوبه خود به تنگی دریچه آئورت بیانجامد؛ البته در این حالت بین بروز تب روماتیسمی و مشکلات دریچه آئورت 5 تا 10 سال یا بیشتر فاصله وجود دارد. در نهایت باید گفت که تنگی دریچه آئورت در مردان شایع‌تر است.
تشخیص تنگی دریچه آئورت
صدای بروئی قلب، زمزمه، کلیک یا هر صدای اضافی یا ناهنجار قلب، تقریباً همواره با گوشی شنیده می‌شود. پزشک می‌تواند لرزش یا حرکت قلب را هنگام قرار دادن دست روی قلب حس کند و متوجه تغییر یا ضعیف بودن ضربان گردن بشود. فشار خون نیز معمولاً پایین است.
تنگی دریچه آئورت غالباً از طریق اکوکاردیوگرام یا نوار قلب تشخیص داده می‌شود. آزمایش‌های زیر نیز انجام می‌شود:
- الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب (ECG)
- تست ورزش یا استرس
- کاتتریزیشن چپ قلبی
- ام آر آی قلب
- اکوکاردیوگرام (TEE)
درمان و داروهای مفید برای تنگی دریچه آئورت
با مراجعه منظم به پزشک و در صورتی که علائم شدید نباشد، می‌توان عارضه را کنترل کرد. پزشک با بررسی سابقه پزشکی و انجام معاینه، دستور انجام اکوکاردیوگرام را می‌دهد.
به بیماران مبتلا به تنگی شدید دریچه آئورت توصیه می‌شود که حتی در صورت عدم وجود علائم، از شرکت در رقابت‌های ورزشی خودداری کنند. البته در صورت بروز علائم، باید فعالیت را محدود کنند.
برای درمان نارسایی قلبی یا غیر طبیعی بودن ضربان قلب، به ویژه تشکیل الیاف دهلیزی، داروهایی مانند مدرها، نیترات‌ها و مسدود کننده‌های بتا تجویز می‌شود. فشار خون بالا نیز باید درمان شود. چنانچه تنگی دریچه آئورت شدید باشد، کنترل فشار خون باید با احتیاط انجام شود تا فشار خون بیش از اندازه کاهش نیابد.
اکثر بیماران مبتلا به ناراحتی‌های دریچه قلب در گذشته پیش از عمل‌هایی مانند کلونوسکوپی یا دندانپزشکی آنتی بیوتیک دریافت می‌کردند تا قلب آسیب دیده‌شان دچار عفونت نشود. بااین حال، امروزه پیش از چنین عمل‌هایی بسیار کمتر آنتی بیوتیک تجویز می‌شود و بهتر است بیمار با پزشک خود در مورد لزوم مصرف این دارو مشورت کند.
بیماران مبتلا به عارضه‌های قلبی باید استعمال دخانیات را متوقف کنند و اجازه ندهند کلسترول خونشان بالا برود.
جراحی ترمیم یا تعویض دریچه آئورت غالباً بر روی بزرگسالان یا کودکانی انجام می‌شود که با علائم مواجه شده‌اند. حتی اگر علائم بسیار وخیم نباشد، ممکن است پزشک بر اساس نتایج آزمایش‌ها انجام جراحی را توصیه کند.
عمل بالون والولوپلاستی نیز درمانی با تهاجم کمتر است که گاهی به جای جراحی انجام می‌شود.
- بالون در شریان کشاله ران قرار داده و به قلب متصل می‌شود. با باد کردن این بالون تنگی دریچه موقتاً برطرف می‌شود.
- در عمل جدیدتری که همزمان با والولوپلاستی انجام می‌شود، دریچه مصنوعی داخل قلب کار گذاشته می‌شود. این عمل غالباً مختص بیمارانی است که انجام جراحی برایشان ممکن نیست، اگرچه مورد استقبال فزاینده جراحان نیز قرار گرفته و کاربرد آن رو به فزونی است.
دریچه آئورت برخی کودکان نیاز به ترمیم یا جایگزینی دارد. کودکان دچار تنگی ملایم دریچه آئورت، معمولاً می‌توانند در اکثر فعالیت‌ها شرکت کنند.
