تصور کنید که شما در یک بزرگراه هستید. یک حادثه باعث ایجاد ترافیک در مقابل شما می‌شود. خدمه اورژانس مسیر حرکت اتومبیل‌ها را تغییر داده و آن‌ها را به مسیری غیر از منطقه مسدود شده هدایت می‌کنند. درنتیجه شما به‌راحتی قادر خواهید بود ناحیه مسدود شده را دور زده و به جاده اصلی مجدداً بازگردید. اگر شما نیاز به عمل جراحی بای پس قلب داشته باشید(عمل قلب باز)، فرایند آن بسیار شبیه مثال بالا است. عمل جراحی بای پس عروق کرونری یک روش جراحی است که در آن مسیر جریان خون از مسیری که مسدود شده و یا تنگ گردیده، منحرف شده و به مسیر دیگری هدایت می‌شود تا خون‌رسانی به بافت قلب به وضعیت قبلی خود بازگردد. از طریق ایجاد یک مسیر جدید در قلب، عمل جراحی بای پس عروق کرونر، خون‌رسانی به عضله قلب را بهبود می‌بخشد. جراح عروق، از بخش دیگری از بدن قسمتی از رگ را برداشته و در محل موردنظر در قلب قرار می‌دهد تا جریان خون مجدداً در آن بخش از عضله قلب، بازگردد یا افزایش یابد. نتیجه این‌که دوباره خون و اکسیژن بیشتری به قلب شما خواهد رسید.
آیا شما واجد شرایط انجام عمل جراحی بای پس عروق کرونری هستید؟
آزمون‌های تشخیصی به پزشک کمک خواهد کرد تا محل، نوع و شدت بیماری عروق کرونر شما مشخص گردد. بر اساس نتایج این آزمایشات و مواردی همچون، ساختار قلب، سن، شدت علائم، درمان‌های جایگزین و سبک زندگی شما، متخصص قلب و عروق تصمیم خواهد گرفت که کدام شیوه درمانی، بهترین راه‌کار برای حل مشکل شما می‌باشد.
ممکن است ، عمل جراحی CABG (بای پس عروق کرونری) را با سایر عمل‌های جراحی قلب، مانند جراحی دریچه، جراحی پارگی آنوریسم آئورت و یا عمل جراحی درمان فیبریلاسیون دهلیزی (ضربان نامنظم قلب) ترکیب کنند تا بهترین نتیجه برای بیمار حاصل گردد.
عمل بای پس قلب چگونه انجام می‌شود؟
قبل از عمل
قبل از انجام پیوند بای پس عروق کرونری (CABG) شما نیاز به انجام یک سری ازمایشات دارید تا برای این عمل آماده گردید. به‌عنوان‌مثال، ممکن است ازمایشاتی همچون، آزمایش خون، EKG (نوار قلبی یا الکتروکاردیوگرافی)، اکوکاردیوگرافی، عکس‌برداری از قفسه سینه، کاتتریزاسیون قلبی و یا آنژیوگرافی عروق کرونری (آنژیوپلاستی) برای شما تجویز شود. پزشک توصیه‌های لازم را به‌منظور آماده شدن برای عمل جراحی CABG، به شما گوش زد خواهد کرد. او شما را در خصوص غذا، نوشیدن‌ها و داروهای مجاز قبل از عمل جراحی، راهنمایی خواهد کرد. همچنین مواردی که باید متوقف کنید (مثل ترک سیگار) را به شما تذکر خواهد داد. به‌احتمال‌زیاد شما در همان روز عمل جراحی، در بیمارستان بستری خواهید شد. اگر ازمایشات عروق کرونر قلب بیانگر وجود انسداد شدید در شریان‌های عروق کرونر (قلب) باشد، ممکن است بلافاصله شما در بیمارستان بستری گردید. عمل بای پس ممکن است همان روز یا روز بعد برای شما انجام گردد.
روند عمل
قبل از عمل جراحی، شما تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد. درواقع حین عمل شما خواب (هوشیار نیستید) خواهید بود. درنتیجه در طول عمل جراحی دردی حس نخواهید کرد. هنگامی‌که شما بی‌هوش هستید، جراح قلب یک برشی در حدود 20 الی 25 سانتی‌متر در میان قفسه سینه شما ایجاد می‌کند. استخوان‌های قفسه سینه شما نیز شکافته می‌شوند تا قلب در دسترس جراح قرار بگیرد. این کار به جراح اجازه می‌دهد تا قلب، آئورت قلب و رگ‌های خونی اصلی – که خون را از قلب به سایر قسمت‌های بدن می‌رسانند- را مشاهده نماید. اکثر افرادی که تحت عمل جراحی بای پس عروق کرونری قرار می‌گیرند، به یک دستگاه مخصوص به نام “دستگاه بای پس قلبی – ریوی” یا پمپ بای پس متصل می‌شوند.
- درحالی‌که شما به این دستگاه متصل هستید، قلب شما متوقف می‌شود.
- درحالی‌که قلب شما برای عمل جراحی متوقف شده است، این دستگاه وظیفه قلب و ریه‌های شما را به عهده می‌گیرد. این دستگاه اکسیژن را به درون خون شما تزریق می‌کند، خون را در سراسر بدن شما به گردش درمی‌آورد و دی‌اکسید کربن را از خون حذف می‌کند. نوع دیگری از عمل جراحی بای پس نیز وجود دارد که در آن از دستگاه بای پس قلبی – ریوی، استفاده نمی‌شود. در این روش باوجود تپش قلب، عمل جراحی صورت می‌پذیرد. به این روش ” جراحی بای پس عروق کرونری بدون پمپ بای پس” می‌گویند. نام دیگر این روش ” OPCAB ” است. برای انجام پیوند بای پس:
- جراح یک قسمتی از سیاهرگ و یا سرخرگ شما را از بخش دیگری از بدن برداشته و از آن استفاده (پیوند رگ) می‌کند تا یک مسیر انحرافی در قسمتی که رگ مسدود شده است، ایجاد کند. ممکن است پزشک از سیاهرگی استفاده کند، به نام “ورید صافن”. این سیاهرگ در پا قرار دارد.
- بدین ترتیب، برای به دست آوردن این سیاهرگ، جراح در امتداد بین مچ پا و کشاله ران، برشی ایجاد کرده و بخشی از سیاهرگ را جدا می‌کند. یک سر رگ جداشده (پیوندی) به یکی از رگ‌های کرونری دوخته خواهد شد. انتهای دیگر رگ نیز به بخشی از دریچه آئورت که قبلاً باز شده است، دوخته (پیوند) می‌شود.
- یک رگ خونی دیگری به نام سرخرگ سینه‌ای داخلی (IMA)، در قفسه سینه وجود دارد که می‌توان از آن برای پیوند استفاده نمود. یک سر این رگ از قبل به شاخه‌ای از آئورت شما متصل است. درنتیجه انتهای دیگر آن به عروق کرونری متصل می‌شود.
- از سایر عروق نیز می‌توان در جراحی بای پس استفاده نمود، یکی از رایج‌ترین رگ‌هایی که در خصوص عمل بای پس استفاده می‌شود، شریان رادیال است که در مچ دست قرار دارد.
پس‌ازآنکه پیوند رگ صورت پذیرفت، استخوان‌های قفسه سینه دوباره توسط سیم‌هایی به هم متصل می‌گردند. این سیم‌ها در داخل بدن شما باقی می‌مانند. برش ایجادشده با نخ‌های بخیه بسته می‌شود. این عمل جراحی می‌تواند 4 تا 6 ساعت طول بکشد.
روند جراحی بای پس عروق چه مدتی طول خواهد کشید؟
بسته به تعداد عروق پیوندی، عمل جراحی به‌طورکلی 3 الی 5 ساعت طول می‌کشد.
پس از عمل
عمل جراحی بای پس عروق کرونری یک جراحی سنگین تلقی می‌شود. پس از عمل جراحی، شما به بخش مراقبت‌های ویژه منتقل می‌شوید. در این بخش، علائم حیاتی شما از جمله ضربان قلب، فشار خون و تنفس به‌طور مداوم نظارت می‌شوند. لوله تنفسی در دهان شما باقی می‌ماند تا زمانی که به هوش بیایید و بتوانید خودتان نفس بکشید. همچنین، بی حالی در بیماران قلبی یکی از نشانه‌های ناراحتی قلب است. به‌احتمال زیاد، شما برای جلوگیری از هرگونه عارضه‌ای، به مدت یک هفته در بیمارستان باید بمانید و سپس می‌توانید مرخص شوید. پس از ترخیص از بیمارستان، انجام کارهای روزمره و حتی راه رفتن برای مسافت‌های کوتاه برای شما دشوار خواهد بود. اگر پس از بازگشت به خانه، هر یک از علائم و نشانه‌های زیر را تجربه کنید، با پزشک خود تماس بگیرید. این علائم ممکن است نشان دهنده بروز عفونت در جراحت‌های قفسه سینه شما باشند:
- تب
- تپش بالای قلب
- ایجاد و یا شدت یافتن درد در اطراف جراحت‌های قفسه سینه.
- قرمزی یا خونریزی یا ترشح از زخم سینه یا اطراف آن
انتظار می‌رود دوره بهبودی حدود 6 الی 12 هفته طول بکشد. در اغلب موارد، شما می‌توانید کار، ورزش و فعالیت جنسی خود را پس از چهار الی شش هفته، آغاز نمایید، اما قبل از انجام این کارها حتماً باید اجازه پزشک خود را داشته باشید.
اقدامات مراقبتی پس از عمل بای پس قلب
بعد از عمل جراحی، بسیاری از افراد احساس بهتری خواهند داشت و ممکن است تا 10 الی 15 سال آینده علائم قلبی به سراغشان نیاید. اما باگذشت زمان، این احتمال وجود دارد که شریان‌های دیگر و یا حتی رگ پیوند شده جدید، دچار تنگی شود و فرد نیاز مجددی به بای پس یا آنژیوپلاستی پیدا کند. اگرچه عمل جراحی بای پس، خون‌رسانی به قلب را بهبود می‌بخشد، اما بیماری‌های زمینه‌ای عروق کرونر را درمان نمی‌کند. نتایج اثربخش درمان، زمانی دوام خواهند داشت که شما مواردی همچون: مصرف منظم داروها برای جلوگیری از لخته شدن خون را رعایت کرده و فشارخون، کلسترول و دیابت خود را کنترل نمایید. سبک زندگی سالم، در پایداری نتایج درمان بسیار مؤثر است، ازجمله رعایت موارد زیر:
- ترک سیگار.
- پیروی از یک رژیم غذایی سالم، مانند رژیم غذایی دش (DASH)(یک برنامه غذایی که توسط سازمان ملی قلب، خون و ریه امریکا به بیماران توصیه می‌شود).
- داشتن وزن متعادل.
- انجام تمرینات ورزشی به‌طور منظم.
- مدیریت استرس.
علاوه بر تغییر در شیوه زندگی، در اکثر موارد پزشک یک برنامه بازتوانی قلب برای بیمار توصیه می‌کند. بازتوانی قلبی یک برنامه درمانی است که شامل تمرینات و آموزش‌های خاص می‌شود. این برنامه بر اساس شرایط هر فرد به‌طور خاص طراحی می‌شود تا عملکرد قلبی آن بهبود یابد. استفاده از برنامه بازتوانی قلبی پس از حمله قلبی یا سایر جراحی‌های قلبی به ارتقاء شرایط بیمار کمک می‌کند. اغلب بازتوانی قلبی از زمانی که هنوز در بیمارستان هستید، آغاز می‌شود. این برنامه تحت نظارت پزشک ادامه خواهد داشت تا زمانی که شما بتوانید پس از بازگشت به خانه به‌راحتی آن را دنبال کنید.
