عرق سرد به معنای عرق کردن ناگهانی بدن است که هیچ عاملی، مانند گرما و فعالیت زیاد بدن باعث ایجاد آن نشده است. عرق سرد معمولاً براثر واکنش طبیعی بدن به استرس ایجاد می‌شود، اما ممکن است نشانه‌ی یک بیماری یا آسیب در بدن نیز باشد و در هنگام رساندن کمک‌های اولیه به بیمار، باید یک علامت مهم تلقی شود.
به‌جز استرس، عرق سرد می‌تواند براثر عوامل دیگری نیز ایجاد شود. شما به‌طور عادی بعد از فعالیت فیزیکی زیاد عرق می‌کنید، که نیازی به درمان عرق کردن زیاد بدن در این حالت نیست و در اکثر موارد طبیعی است. اما عرق سرد بدون داشتن فعالیت فیزیکی و براثر عوامل دیگری ایجاد می‌شود. درصورتی‌که عرق سرد، شب و در هنگام استراحت فرد ایجاد شود، به‌احتمال‌زیاد شدت پیدا می‌کند، چراکه در این حالت فرد با دیدن عرق سرد نگران می‌شود و می‌خواهد با آن مبارزه کند، از طرفی عرق سرد با داشتن استرس و نگرانی بیشتر می‌شود و این چرخه ادامه می‌یابد و وضعیت فرد بدتر می‌شود.
علائم همراه با عرق سرد
عرق سرد معمولاً همراه با علائم دیگری در بدن ایجاد می‌شود. علائمی که همراه با عرق سرد ایجاد می‌شود، بسته به علت اصلی آن، می‌تواند بسیار متفاوت باشد. شایع‌ترین این علائم عبارت‌اند از:
- استرس و نگرانی
- احساس درد و ناراحتی در بدن
- سرگیجه
- لرز
- رنگ‌پریدگی
- احساس ضعف
- حالت تهوع و استفراغ
چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟
عرق سرد در برخی موارد می‌تواند نشانه‌ی یک بیماری و وضعیت جدی باشد. در صورت مشاهده علائم دیگری که نشان‌دهنده‌ی خطرناک بودن وضعیت هستند، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. این علائم هشداردهنده عبارت‌اند از:
- تغییر در رفتار یا وضعیت روانی شخص مانند هذیان گفتن، توهم، گیجی و بی‌حالی
- تغییر در سطح هوشیاری فرد یا از دست دادن هوشیاری
- داشتن مشکل در نفس کشیدن مانند خس‌خس کردن، تنگی تنفس و کوتاه شدن نفس‌ها
- احساس درد یا فشار در قفسه سینه، فک، شانه‌ها، بازوها یا قسمت فوقانی کمر
- تب بالا
- تشنج
- تپش قلب
- تغییر رنگ لب‌ها و ناخن‌ها به رنگ آبی یا کبود
- احساس فشار و تنگی در گلو
- ورم کردن صورت، بافت‌های درون دهان یا زبان
- درد شدید
- خونریزی غیرقابل‌کنترل
- وجود خون در مدفوع، خونریزی از مقعد یا وجود خون در استفراغ شخص
در اکثر موارد، عرق سرد براثر استرس شدید ایجاد می‌شود؛ اما درصورتی‌که یکی از علائم گفته‌شده در بیمار وجود داشته باشد، وضعیت او بسیار جدی است و لازم است فوراً به پزشک مراجعه کند و به وضعیت او رسیدگی شود.
علت‌ها و دلایل عرق سرد
وقتی مغز سیگنال‌های خطر را دریافت می‌کند، دو نوع واکنش نشان می‌دهد که برای مقابله یا دوری از خطر آماده شود که اصطلاحاً به آن واکنش fight or flight (بجنگ یا دوری کن) گفته می‌شود که باعث بروز علائم فیزیکی بسیاری می‌شود که یکی از آن‌ها عرق سرد است. اما در موارد دیگر عرق سرد، واکنش بدن به عوامل دیگر است. علل ریختن عرق سرد عبارت‌اند از:
حمله قلبی
عرق کردن زیاد-خصوصا اگر فعالیت فیزیکی زیادی ندارید-می‌تواند یکی از نشانه‌های اولیه مشکلات قلبی باشد. پمپاژ خون در رگ‌هایی که دچار گرفتگی شده‌اند باعث وارد شدن فشار به قلب می‌شود ، عرق سرد در بیماران قلبی به این علت است که بدن شروع به عرق کردن می‌کند تا بتواند با وجود فعالیت شدید قلب، دمای بدن را ثابت نگه دارد.
داشتن عرق سرد در شب خصوصاً در زنان یکی از نشانه‌های مشکلات قلبی است. یکی از جدی‌ترین دلایل عرق سرد حمله قلبی است. در این حالت، به علت مسدود شدن یکی از عروق قلبی، جریان خون کاهش یافته است. درد قفسه سینه، درد در بازوها و عرق سرد از نشانه‌های اولیه حمله قلبی هستند.
درد
بیمارانی که دچار درد‌های بسیار شدید مانند درد ناشی از شکستگی، قطع عضو یا حتی میگرن هستند، احتمالاً عرق سرد خواهند داشت.
استرس، نگرانی و ترس
ترس و تنش روانی باعث ایجاد استرس در فرد می‌شود. افراد معمولاً در زندگی روزمره با استرس‌ها و نگرانی‌های زیادی مانند مسائل مالی، مسائل شغلی یا مشکلات خانوادگی روبه‌رو هستند. هرگونه تنشی، از استرس‌های ساده روزمره گرفته تا یک حمله عصبی، می‌تواند موجب تحریک شدن سیستم عصبی بدن و ریختن عرق سرد شود.
کمبود اکسیژن
ممکن است براثر تنگی نفس، شخص دچار کمبود اکسیژن در جریان خون خود شود. در این حالت سلول‌های مغز سیگنال‌هایی را برای درخواست اکسیژن بیشتر منتشر می‌کنند. این سیگنال‌های مغزی موجب تحریک اعصاب بدن و درنتیجه ریختن عرق سرد می‌شود.
پایین بودن قند خون
هایپوگلاسمی یا پایین آمدن قند خون، یکی از مشکلات شایع در بیماران مبتلا به بیماری دیابت و همچنین افرادی است که تغذیه مناسب ندارند. علائم افت شدید قند خون عبارت‌اند از سرگیجه، لرزش، تاری دید و عرق سرد.
پایین آمدن فشارخون
فشارخون عادی در بدن 120/80 mm Hg است. درصورتی‌که این عدد به 90/60 برسد یا از این مقدار کمتر شود، به این معناست که فشارخون فرد افت غیرعادی دارد. فشار خون پایین دلایل مختلفی ازجمله تغذیه نامناسب، کم‌خونی و کم‌آبی می‌تواند داشته باشد. علائم پایین آمدن فشارخون عبارت‌اند از رنگ‌پریدگی، سرگیجه و عرق سرد.
شوک
اگر جریان خونی که به مغز و دیگر ارگان‌های حیاتی بدن می‌رسد، به‌طور خطرناکی کاهش یابد، فرد وارد وضعیت شوک می‌شود. شوک یک وضعیت بسیار جدی و خطرناک است که ممکن است ناشی از بیماری یا آسیب به بدن و خونریزی شدید باشد. عرق سرد یکی از شایع‌ترین علائم شوک است.
یائسگی
یائسگی در زنان معمولاً بعد از چهل‌سالگی ایجاد می‌شود و موجب پایان چرخه‌ی قاعدگی در خانم‌ها می‌شود. یائسگی در زنان با علائمی همراه است که شایع‌ترین آن بی‌خوابی، گرگرفتگی بدن و عرق سرد می‌باشد.
میگرن
سردردهای میگرنی مزمن که به‌صورت مکرر بازگشت می‌کنند براثر عواملی تشدید و تحریک می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها رژیم غذایی و استرس است. علائم سردرد میگرنی حالت تهوع، سرگیجه و عرق سرد است.
مصرف برخی داروها
عرق سرد ممکن است براثر برخی داروهایی که مصرف می‌کنید ایجاد شود. داروهای آنتی‌بیوتیک و داروهای کنترل فشارخون معمولاً باعث عرق سرد در برخی از افراد می‌شوند. برخی از داروهای غیر تجویزی و داروهای گیاهی نیز می‌توانند باعث ریختن عرق سرد شوند.
سایر بیماری‌ها
به چر آنچه گفته شد، بیماری‌های دیگری هم می‌توانند باعث ریختن عرق سرد شوند. این بیماری‌ها عبارت‌اند از: اختلالات گردش خون، آنفولانزا، عفونت‌های ویروسی و اختلالات سیستم ایمنی بدن. علائم شایع و مشترک در این بیماری‌ها عبارت‌اند از لرز، ضعف و سرگیجه که با ریختن عرق سرد همراه است.
راه و روش‌های درمان عرق سرد
برای هر یک از موارد گفته‌شده در بالا راه‌های مختلفی برای رسیدگی به بیمار یا درمان او وجود دارد. در صورت ریختن عرق سرد شما می‌توانید تا زمان مراجعه به پزشک با انجام اقداماتی در خانه وضعیت خود را بهبود دهید:
آرامش خود را حفظ کنید
درصورتی‌که عرق سرد شما براثر استرس و فشار روانی باشد، شما می‌توانید با استفاده از تکنیک‌های کنترل استرس، وضعیت خود را بهبود ببخشید. انجام فعالیت‌های فیزیکی مانند دویدن آرام، یوگا، انجام تمرینات تنفسی و گرفتن یک دوش آب گرم می‌تواند شما را آرام کند. کشیدن نفس‌های عمیق و آرام می‌تواند موجب کاهش تنش عصبی شما شود و کمک کند زودتر به آرامش برسید. درصورتی‌که به علت داشتن استرس در شرایط بسیار سختی قرار گرفته‌اید، حتماً از پزشک خود کمک بخواهید.
ایجاد تغییراتی در محل خواب
درجه هوای اتاق خواب خود را تنظیم کند تا کمتر دچار عرق سرد شوید. درصورتی‌که در هنگامی‌که خواب هستید عرق سرد می‌ریزید، سعی کنید لباس‌های گشاد و راحت بپوشید. همچنین می‌توانید هر چیزی که در اتاق خواب شما نور اضافی تولید می‌کند را خاموش کنید (مثلاً ساعت یا کامپیوتر و…) و جلوی نور اضافی که از بیرون اتاق می‌آید را بگیرید.
رژیم غذایی
شما می‌توانید با تغییر رژیم غذایی خود، کاهش عرق سرد را تجربه کنید. قبل از خواب، از مصرف غذاهایی که ممکن است باعث افزایش عرق شوند، خودداری کنید. اگر قند خونتان پایین است، تلاش کنید وعده‌های غذایی را حذف نکنید و آن‌ها را در طول روز تقسیم کنید. همچنین، قبل از خواب، از مصرف غذاهای پر از قند خودداری کنید.
فعالیت کنید
وقتی‌که عرق سرد می‌ریزید سعی کنید مشغول به انجام کاری شوید تا ذهن خود را از این موضوع منحرف کنید و از نگرانی بیشتر جلوگیری کنید. به‌عنوان‌مثال می‌توانید کتاب مطالعه کنید یا جدول حل کنید.
مداخله پزشکی
قبل از مشورت با پزشک خود از خوردن دارو خودداری کنید. برخی از داروهای ضد اضطراب می‌توانند به شما کمک کنند استرس خود را کنترل کنید اما در مورد سایر علل مهم و جدی که برای ریختن عرق سرد وجود دارد، تنها یک پزشک متخصص می‌تواند اقدامات درمانی انجام دهد و دارو تجویز کند.
