تنگی دریچه میترال نوعی نارسایی دریچه میترال ، به معنای باریک شدن راه عبور خون از طریق این دریچه یا مسدود شدن کامل دریچه است. تنگی دریچه باعث بازگشت خون به بطن چپ قلب می‌شود. اکثر افراد بزرگسالی که به تنگی دریچه میترال مبتلا می‌شوند در زمان کودکی به تب روماتیسمی مبتلا شده اند. تنگی و افتادگی دریچه میترال همچنین با بالا رفتن سن و تشکیل رسوبات کلسیم در دریچه‌ی قلب نیز ایجاد می‌شود.
آیا شما در خطر ابتلا به تنگی دریچه‌ی میترال هستید؟
امروزه میزان شیوع تنگی دریچه‌ی میترال نسبت به گذشته بسیار کمتر است. عوامل خطری که می‌تواند منجر به ابتلا به این بیماری شود، عبارتند از:
- سابقه ابتلا به تب روماتیسمی
- سابقه‌ی ابتلا به عفونت‌های استذپتوکوک و عدم تکمیل دوره‌ی درمانی
علائم و نشانه‌های تنگی دریچه میترال
تنگی دریچه‌ی میترال ممکن است در افراد بزرگسال هیچ علائمی ایجاد نکند. در برخی افراد بعد از انجام ورزش یا انجام فعالیت‌های فیزیکی که ضربان قلب را بالا می‌برد، علائم بروز می‌کنند. در اغلب موارد علائم این بیماری در سنین بین 20 تا 50 سال ظاهر می‌شوند. علائم بیماری تنگی دریچه میترال ممکن است بعد از یک دوره آریتمی فیبریلاسیون دهلیزی که موجب افزایش ضربان قلب می‌شود، بروز کنند. همچنین عوامل دیگری مانند بارداری، عفونت در قلب یا ریه‌ها و ابتلا به سایر بیماری‌های قلب می‌تواند باعث بروز علائم تنگی دریچه‌ی میترال شود. علائم این بیماری عبارتند از:
- احساس درد و ناراحتی در قفسه سینه بعد از انجام فعالیت‌های فیزیکی. این درد معمولا در بازوها، گردن و فک نیز منتشر می‌شود.
- سرفه کردن که گاهی با خلط خونی همراه است
- تنگی نفس بعد از ورزش و گاهی در هنگام دراز کشیدن
- داشتن مشکلات خواب به علت تنگی نفس در هنگام خوابیدن (شایع‌ترین علامت تنگی دریچه)
- خستگی مفرط
- ابتلای مکرر به عفونت‌های تنفسی و برونشیت
- تپش قلب
- ورم کردن پاها
در صورتی که تنگی دریچه میترال مادرزادی باشد، علائم این بیماری ممکن است از بدو تولد در نوزاد وجود داشته باشند و در غیر این صورت ظرف دو سال اول، علائم بروز می‌کنند. این علائم عبارتند از:
- سرفه کردن
- اختلال در رشد و عدم رشد کافی کودک
- شیر نخوردن نوزاد به اندازه‌ی کافی یا عرق ریختن در هنگام شیر خوردن
- تنگی نفس
علت‌ها و دلایل بیماری تنگی دریچه میترال
خونی که در بین دهلیز‌های قلب جریان دارد، در واقع باید از دریچه‌ی میترال قلب عبور کند. دریچه‌ای که بین دو دهلیز سمت چپ قلب قرار دارد، دریچه‌ی میترال نام دارد. با باز شدن این دریچه، خون از دهلیز فوقانی به دهلیز پایینی وارد می‌شود و با بسته شدن آن، از بازگشت خون به دهلیز فوقانی جلوگیری می‌شود.
تنگی دریچه‌ی میترال به این معناست که این دریچه به اندازه کافی باز نمی‌شود و در نتیجه در هنگام باز شدن دریچه، خون کمتری به دهلیز پایینی منتقل می‌شود و نهایتاً خون کمتری به بدن می‌رسد. دهلیز فوقانی بر اثر فشاری که به آن می‌آید، دچار تورم می‌شود. به علت خونرسانی ضعیف، مایعات و خون اضافی در بافت ریه جمع می‌شوند که باعث تنگی نفس می‌شود.
در بزرگسالان، در اغلب موارد تنگی دریچه‌ی میترال در افرادی ایجاد می‌شود که سابقه‌ی ابتلا به تب روماتیسمی را داشته‌اند و یا به عفونت استروپتوکوک مبتلا شده‌اند و آن را به طور کامل درمان نکرده‌اند. مشکلات دریچه‌ای قلب که از تب روماتیسمی نشات می‌گیرند، معمولاً 5 تا 10 سال بعد از ابتلا به تب روماتیسمی ایجاد می‌شوند و بعد از به وجود آمدن مشکلات دریچه‌ای نیز ممکن است تا مدت‌ها علائم آن در شخص بروز نکند.
تنگی دریچه‌ی قلب به ندرت بر اثر دلایل دیگری به جز تب روماتیسمی‌ایجاد می‌شود که عبارتند از:
- تشکیل رسوبات کلسیم در دریچه‌ی قلب
- انجام پرتو درمانی در ناحیه قفسه سینه
- مصرف برخی داروها
برخی از کودکان به طور مادرزادی این مشکل را دارند و یا ممکن است به سایر بیماری‌های مادرزادی مبتلا باشند که بر دریچه‌های قلب نیز اثر می‌گذارد و معمولا نوزادانی که به تنگی دریچه‌ی میترال مبتلا هستند، مشکلات قلبی دیگری نیز دارند. تنگی دریچه‌ی میترال می‌تواند به طور ژنتیکی از والدین به فرزندان به ارث برسد.
تشخیص تنگی دریچه میترال
در ابتدا پزشک به وسیله‌ی استتوسکوپ به صدای قلب شما گوش می‌دهد و در صورتی که به تنگی دریچه میترال مبتلا باشد احتمالا پزشک صدای غیر طبیعی از قلب شما می‌شنود. معمولا در حین تپیدن قلب و درمیان صدای تپش قلب صدای دیگری نیز شنیده می‌شود. این روش همچنین می‌تواند ضربان نامنظم قلب و گرفتگی ریه‌ها را نیز نشان بدهد.
سایر روش‌های تشخیص تنگی دریچه‌ی میترال عبارتند از:
- رادیوگرافی از قفسه سینه
- سی تی اسکن قلب
- اکوکاردیوگرافی
- نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام
- عکسبرداری ام آر آی از قلب
- اکوکاردیوگرافی از طریق مری
راه و روش‌های درمان
روش درمان دریچه قلب به شدت بیماری و علائم آن و وضعیت قلب و ریه‌ها بستگی دارد. افرادی که هنوز هیچ علائمی ندارند یا علائم آن‌ها بسیار خفیف است ممکن است نیازی به درمان نداشته باشند. از طرف دیگردر افرادی که علائم شدیدی دارند ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان برای تشخیص وضعیت بیمار و درمان او باشد.
- داروهایی که برای درمان تنگی دریچه‌ی میترال تجویز می‌شوند عبارتند از:
- داروهای ادرار آور یا دیورتیک‌ها
- نیترات‌ها و بتابلوکرها
- داروهای مهر کننده ACE (شل کننده عروق)
- بلوک کننده‌های پذیرنده‌ی آنژیوتاسیون
- دیگوکسین
- داروهای ضد انعقاد خون: این داروها برای پیشگیری از تشکیل لخته خون در قلب و منتقل شدن آن به سایر نقاط بدن، تجویز می‌شوند.
- در برخی موارد مصرف آنتی بیوتیک تجویز می‌شود. افرادی که قبلا به تب روماتیسمی‌مبتلا بوده اند، برای جلوگیری از ابتلای مجدد لازم است یک دوره طولانی مدت پنیسیلین مصرف کنند. در گذشته به افرادی که به تنگی دریچه‌ی میترال مبتلا بوده اند، توصیه می‌شد که قبل از انجام هرگونه درمان دندانپزشکی و سایر اقدامات پزشکی مانند کلونوسکوپی، آنتی بیوتیک مصرف کند. امروزه مصرف آنتی بیوتیک کمتر توصیه می‌شود. لازم است در مورد لزوم مصرف آنتی بیوتیک با پزشک خود مشورت کنید.
- انجام عمل والووپلاستی: در این عمل یک لوله‌ی باریک از طریق یکی از رگ‌های بدن(که اغلب رگ پا انتخاب می‌شود) وارد قلب می‌شود. با رسیدن سر این لوله باریک له دریچه میترال یک بالون در محل دریچه قرار داده می‌شود و بالون منبسط می‌شود تا دریچه قلب باز شود و جریان خون بهبود یابد. این جراحی به عنوان گزینه‌ی جایگزین جراحی باز و در افرادی انجام می‌شود که شدت بیماری آن‌ها بالا نیست. حتی در صورت موفقیت آمیز بودن این عمل ممکن است چند ماه یا چند سال بعد نیاز به تکرار این عمل باشد.
- جراحی باز قلب برای ترمیم یا تعویض دریچه قلب : می‌توان دریچه‌ی قلب را با دریچه مصنوعی یا طبیعی عوض کرد و بسته به نوع دریچه‌ی جایگزین، ممکن است دریچه‌ی جدید برای چند دهه بعد از جراحی سالم بماند و به خوبی کار کند یا ممکن است کم کم تحلیل برود و نیاز به انجام مجدد جراحی باشد. کودکانی که به تنگی دریچه‌ی میترال مبتلا هستند معمولا به انجام جراحی نیاز دارند.
پیشگیری
در صورت ابتلا به بیماری‌هایی که می‌تواند موجب بیماری‌های دریچه ای قلب شود، حتما توصیه‌های پزشک را به خوبی اجرا کنید و درمان خود را کامل کنید. در صورت ابتلا به گلودرد میکروبی برای پیشگیری از ابتلا به تب روماتیسمی، حتما درمان خود را کامل کنید. در صورتی که در خانواده خود سابقه ابتلا به بیماری‌های دریچه قلب دارید، حتما این موضوع را با پزشک خود درمیان بگذارید.
برای اطلاعات بیشتتنگی دریچه میترال عموما قابل پیشگیری نیست، اما در صورت بروز بیماری، می‌توان از بروز عوارض آن جلوگیری کرد. قبل از اقدام به هرگونه درمان و مراجعه به پزشک برای مشکلات دیگر مانند درد دندان یا درد قلب، حتما به پزشک خود اعلام کنید که شما به بیماری تنگی دریچه میترال مبتلا هستید، تا در صورت لزوم، قبل از هرگونه اقدامی، آنتی‌بیوتیک را به شما تجویز کند.
به بیماری‌های دریچه‌ای قلب مراجعه کنید.
