سنكوپ عبارت است از دست دادن هوشياري بهصورت گذرا و محدود به همراه ناتواني در حفظ تعادل بدن كه با بهبود خودبهخودی همراه میگردد. این تعریف دربرگيرنده تشنج، کما، شوک و یا دیگر حالات ناشي از اختلال در هشیاری نمیباشد. اگرچه بیشتر علل سنکوپ خوشخیم هستند، اما این علائم حاكي از وقوع یک رویداد تهدیدکننده در شمار اندكي از بيماران است.
علتها و دلایل سنکوپ
علل قلبی
ناراحتیهای قلبی که میتواند منجر به سنکوپ یا بیهوشی (غش) ناشي از دست دادن موقت هوشياري گردند، عبارتاند از:
- ضربان غیرعادی قلب یا آریتمی (ضربان قلب خیلی سریع یا خیلی آهسته).
- اختلالات دریچههای قلب (تنگی دریچه آئورت یا تنگی دریچه ریوی).
- فشارخون بالا در شریان تأمینکننده خون ریهها (فشارخون بالاي شریان ریوی).
- پارگي آئورتي (ديسكشن دریچه آئورت).
- بیماری بزرگ شدن قلب (کاردیومیوپاتی).
علل غیر قلبی
سنکوپ بهطورمعمول ناشي از شرايطي است كه بهطور مستقيم با قلب در ارتباط نمیباشد. این شرایط عبارتاند از:
- افت فشارخون وضعيتي (ارتواستاتيك): افت فشارخون ناشي از تغییر وضعيت بدن به حالت عمودیتر، پس از دراز كشيدن يا نشستن؛
- کم شدن آب بدن كه باعث کاهش حجم خون میگردد.
- داروهای فشارخون كه منجر به فشار خون پایین میگردد.
- بیماریهای اعصاب اندام تحتاني در افراد مسنتر (بهویژه در افراد مبتلا به ديابت یا بیماری پارکینسون) وقتیکه ضعف در اعصاب پاها موجب جذب خون از مغز توسط اندام تحتاني میشود.
- ارتفاعات بلند.
- سکته مغزی و یا رد كردن سكته مغزي (حمله مغزي گذرا).
- حمله میگرنی.
- بيهوشي (غش كردن) بعد از شرایط خاص (سنکوپ موقعیتی) مانند:
- جذب خون
- ادرار كردن (سنكوپ ادراري)
- مدفوع كردن (سنكوپ مدفوعي)
- بلعيدن (سنكوپ بلعي)
- سرفه كردن (سنکوپ سرفهاي)
که عکسالعملی در سیستم عصبی غیرارادی (واکنش وازوواگال) ايجاد میکند. اين واکنش ضربان قلب را كند كرده و موجب انبساط رگهای خونی در اندام تحتاني و درنهایت ايجاد احساس تهوع، تعریق، ضعف و بیحالی و سرانجام بيهوشي میگردد.
به منظور اطمینان حاصل کردن، می توان با داشتن یک تاریخچه دقیق، بسیاری از علل از دست دادن موقت هوشیاری را شناسایی کرد. سرگیجه پس از ایستادن، در افراد مسنتر به نشانه افت فشار خون می باشد. علائم از دست دادن موقت هوشیاری پس از ادرار، مدفوع، یا سرفه، نشانهای از سنکوپ موقعیتی است. علل قلبی از دست دادن موقت هوشیاری، نظیر تنگی آئورت یا کاردیومیوپاتی با وقوع سنکوپ در طول تمرین ورزشی، رخ می دهند. فشار خون و ضربان قلب در حالت های دراز کشیده، نشسته و ایستاده اندازه گیری می شوند. فشارخون نامناسب در هر دو بازو نشانهای از دیسکشن آئورت است.
علائم و نشانهها
شایعترین علائم سنکوپ عبارتاند از:
- كبودي چهره
- سياهي رفتن چشم
- سقوط بیدلیل
- احساس سرگیجه
- احساس کسلي يا بیحالی
- غش کردن، بهخصوص پس از غذا خوردن یا تمرين ورزشي
- احساس عدم تعادل یا ضعف در هنگام ايستادن
- اختلال در ديد، مانند دیدن لکه و یا داشتن ديد تونلي
- سردرد
بسیاری از اوقات، بیماران، پالسی از سنكوپ در حال وقوع را احساس میکنند. آنها داراي “علائم اخطار قبلي”، مانند سياهي رفتن چشم، حالت تهوع، و ضربان قلب (تپش قلب نامنظم كه احساسي شبيه ” تکان و لرزش ” در قفسه سینه را به وجود میآورد) هستند.
درصورتیکه شما دچار سنکوپ شدید، اگر با احساس علائم آن، بنشینید یا دراز بکشید و پاهای خود را بالا ببريد، میتوانید مانع از بیهوشی خود شوید.
سنکوپ میتواند نشانهای از یک وضعيت جدي باشد؛ بنابراین، اقدام به درمان بلافاصله پس از تجربه پالسي از سنکوپ از اهميت بسياري برخوردار است. بسياري از بیماران میتوانند با تشخيص صحيح و درمان بهموقع از مشكلات ناشي از سنكوپ رهايي يابند.
تشخیص
بیشتر کودکان و جوانان مبتلا به سنکوپ، بیماری قلبی ساختاری یا آریتمی قابل توجهی ندارند، بنابراین نیاز به اقدامات پزشکی گسترده وجود ندارد. بررسی دقیق فیزیکی توسط پزشک، از جمله اندازهگیری فشار خون و ضربان قلب در حالت درازکش و ایستاده، به طور کلی کافی است.
در موارد دیگر نوار قلب برای تست ضربانات نامنظم قلبی مانند سندرم Q-T طولانی استفاده میشود. این یک وضعيت ژنتیکی قلبي است که میتواند منجر به مرگ قلبي ناگهاني شود. تستهای دیگر، مانند تست ورزش، هولتر مانیتور، اکوکاردیوگرام و غیره، ممکن است براي پيشگيري از ديگر علائم قلبي سنكوپ موردنیاز باشد.
اگر نوار قلب و تست قلب، طبيعي باشد، فرد بايد در معرض تست سطح شیبدار قرار گيرد. در اين تست، فشارخون و ضربان قلب بعد از دراز كشيدن روي يك سطح شیبدار اندازهگیری میشود. فرد مبتلا به NMS معمولاً در طول تست به دليل افت سريع فشارخون و ضربان قلب بیهوش میشود. بهمحض دراز كشيدن مجدد به پشت، جريان خون و هوشياري بازمیگردد.
مدیریت و درمان
مدیریت پيش بيمارستاني سنکوپ نيازمند موارد زير است:
- تزريق وریدی
- وصل دستگاه اکسیژن
- تکنیکهای مجراي تنفسي پيشرفته
- كنترل قند خون
- كنترل فارماكولوژي (داروشناسي) گردش خون
- محدوديت مكانيكي يا دارويي
- دفیبریلاتور یا قدم زدن موقت
خدمات پزشكي پیشرفته، ازجمله انتقال مستقیم به مراکز مراقبتهای عالی، ممکن است در موارد خاص نياز باشد. در بیماراني كه با تشخیص احتمالی سنکوپ به بخش اورژانس آورده شدهاند، اقدامات اولیه مناسب ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تزريق وريدي، وصل دستگاه اکسیژن و مانیتورینگ قلب
- نوار قلب و تست سریع قندخون
انتخاب درمان سنکوپ بسته به علت يا نوع سنكوپ، به شرح زیرمي باشد:
- سنکوپ موقعیتی: آموزش بیمار در مورد موقعيت
- سنکوپ ارتواستاتیک: آموزش بیمار؛ درمان اضافی در فرم ترومبوآمبولی (لخته گرفتگي)، مینرالوکورتیکوئیدها، و دیگر داروها (بهعنوانمثال، ميدودرين)؛ حذف دارهاي مرتبط با افت فشارخون؛ مصرف ارادي مایعات خوراکی
- سنکوپ آریتمی قلب: داروهای ضد آریتمی و یا پيس ميكر (دستگاه تنظیمکننده ضربان قلب)
- سنکوپ مکانیکی قلب: مسدود كردن بتا؛ در صورت وجود بيماري دريچه، اصلاح از طريق جراحي صورت میگیرد.
