نوار قلب (ECG) یکی از متداول‌ترین آزمایشات قلبی است. این آزمایش تنها راه تشخیص برخی از مشکلات در مورد پالس‌های الکتریکی قلب است. دلایل مختلفی برای انجام تست ECG وجود دارد، از جمله ضربان قلب نامنظم ، تنگی نفس، فشار خون بالا، تپش قلب یا مشکلات مشکوک در دریچه قلب. در این آزمایش، از الکترودهای فلزی مسطحی بر روی قفسه سینه استفاده می‌کنند تا بارهای الکتریکی ایجاد شده توسط قلب شما را به صورت ضربان تشخیص داده و بعدا آن را به صورت نمودار گرافیکی نشان دهد. متخصص قلب و عروق می‌تواند الگوهای بدست آمده را تجزیه و تحلیل کند تا درک بهتری از ضربان و ریتم قلب شما داشته باشد و بتواند برخی از بیماری‌های ساختار قلب را تشخیص داده و بازدهی قلب را ارزیابی کند.
اگر شما از نوار قلب به عنوان یک آزمایش معمول یا به دلیل داشتن علائم انجام می‌دهید، ایده خوبی است که پزشک خود را از ECG های قبلی خود مطلع کرده و آن‌ها را ذخیره کنید تا بتوانید هنگام انجام آزمایش‌های بعدی، آن‌ها را به پزشکتان نشان دهید. این امر به پزشک شما امکان می‌دهد چند نوار قلب را در گذشت زمان مقایسه کرده و به دنبال تغییر باشند. به یاد داشته باشید که این آزمایش بسیار رایج است و پزشکان تاکیید می‌کنند که انجام دادن آن به این معنا نیست که حتما مشکلی در قلب شما وجود دارد.
تست ECG به چه منظور انجام می‌شود؟
ECG ریتم الکتریکی قلب شما را تشخیص می‌دهد و آنچه را که به عنوان ردیابی نوار قلب شناخته می‌شود، تولید می‌کند که مانند یکسری خطوط کج به نظر می‌رسد. ردیابی نوار قلب شامل بازنمایی از چندین موج است که با هر ضربان قلب، در حدود ۶۰ تا ۱۰۰ بار در دقیقه بالا می‌رود. الگوی موج باید شکل مداومی داشته باشد. اگر امواج شما ثابت نیستند، یا اگر به شکل امواج استاندارد ظاهر نمی‌شوند، نشان دهنده بیماری قلبی است.
تغییرات متنوعی وجود دارد که با مشکلات مختلف قلبی اتفاق می‌افتد و پزشک می‌تواند به الگوهای موج الکتروکاردیوگرام شما نگاه کند تا ببیند که آن‌ها نشان دهنده انواع خاصی از بیماری‌های قلبی هستند یا خیر. بسیاری از پزشکان به عنوان بخشی از معاینه پزشکی سالانه نوار قلب را برای غربالگری بیماری‌های قلبی سفارش می‌دهند. این کار ممکن است برای شما صدق کند اگر:
- در گذشته به بیماری‌های قلبی مبتلا بوده‌اید
- شما یک بیماری دارید که شما را برای ابتلا به بیماری‌های قلبی مانند فشار خون بالا، دیابت ، کلسترول بالا یا بیماری التهابی مستعد می‌کند.
- شما عوامل خطر قابل توجه دیگری برای بیماری‌های قلبی دارید
همچنین اگر علائم یا نشانه‌های بیماری قلبی مانند درد قفسه سینه ، تنگی نفس، سبکی سر، سرگیجه و یا حمله غش در شما وجود داشته باشد، ممکن است نوار قلب (ECG) توصیه شود. به همین ترتیب، اگر علائم TIA یا سکته مغزی مانند تغییر دید، بی‌حسی، ضعف یا مشکلات ارتباطی دارید، به احتمال زیاد به الکتروکاردیوگرام نیز احتیاج دارید زیرا برخی از انواع بیماری‌های قلبی می‌توانند باعث سکته مغزی شوند.
اگر به بیماری قلبی مبتلا هستید، ممکن است به تست دوره‌ای ECG نیاز داشته باشید تا پزشک بررسی کند که آیا بیماری شما رو به وخامت است یا خیر و همچنین اثرات درمان را روی بیماری شما ارزیابی کند.
قبل از هر نوع جراحی قلب از جمله جراحی برای قرار دادن ضربان ساز، نوار قلب لازم است. قبل از هر عمل جراحی که شامل بیهوشی عمومی باشد، نوار قلب لازم است زیرا بیماری قلبی خطر بروز عوارض جانبی ناشی از بیهوشی عمومی را افزایش می‌دهد و به این دلیل است که متخصصان بیهوشی پزشک شما را به عنوان برنامه‌ریز داروهای بیهوشی و ناظر جراحی شما کمک می‌کنند.
بیماری‌هایی وجود دارد که با بررسی نبض شما توسط پزشک تشخیص داده می‌شود، از جمله تاکی کاردی (ضربان قلب سریع)، برادی کاردی (ضربان قلب آهسته) و آریتمی (ضربان قلب نامنظم). الگوهای موج EKG نه تنها این تغییرات در ضربان قلب را تأیید می‌کند، بلکه برخی از تغییرات در شکل موج‌ها اطلاعاتی در مورد نوع خاص بیماری قلبی و اینکه کدام منطقه در قلب تحت تأثیر قرار گرفته است، ارائه می‌دهند.
اقدامات لازم قبل از نوار قلب ECG
اگر پزشک نوار قلب (ECG) را برای شما سفارش دهد، شما به طور کلی نیازی به آزمایش و کار خاصی ندارید تا بتوانید آن را انجام دهید. در واقع، در صورت وجود زمان، مکان و تجهیزات، می‌توانید آن را در مطب پزشک خود انجام دهید. بعضی اوقات بسته به دلیل انجام نوار قلب، ممکن است پزشک از شما بخواهد قبل از آزمایش مصرف برخی از داروهای خود را برای یک یا دو روز متوقف کنید.
- اگر نوار قلب را به عنوان بخشی از مراحل ویزیت دکتر خود انجام می‌دهید، پیش‌بینی می‌شود که ۱۰ تا ۱۵ دقیقه دیگر برای آزمایش نیاز دارید. اگر قصد دارید برای ECG ویزیت ویژه‌ای داشته باشید، باید انتظار داشته باشید که به دلیل روند ثبت نام و ورود به سیستم، مدت زمان بیشتری طول بکشد.
- در بیشتر مواردف نوار قلب در مطب پزشک انجام می‌شود. بعضی اوقات در همان اتاق معاینه که پزشک را ملاقات می‌کنید. کلینیک پزشک شما ممکن است فضای جداگانه‌ای داشته باشد که شاید نیاز باشد برای انجام آزمایش خود به آن قسمت مراجعه کنید.
- شما باید لباستان را عوض کنید و گان بیمارستان را بپوشید تا الکترودها روی سینه شما قرار بگیرند. ممکن است از شما خواسته شود که گردنبندها یا زنجیرهای بزرگ خود را (اگر به گردنتان آویزان کرده‌اید یا اگر جلوی دست و پا باشند) دربیاورید، اما نیازی به نگرانی در مورد تداخل الکتریکی ناشی از جواهرات فلزی نیست.
- شما می‌توانید قبل از تست خود هر آنچه را که می‌خواهید بخورید یا بنوشید. اگر پزشک شما نگران این است که ریتم قلبی سریع داشته باشید، ممکن است از شما خواسته شود شش تا ۱۰ ساعت قبل از آزمایش از مصرف کافئین خودداری کنید.
در طول تست
آزمایش شما توسط پزشک، پرستار یا تکنسین انجام می‌شود. هر الکترود یک صفحه مسطح به شکل سکه با سیم‌های متصل به دستگاه ECG است که مانند یک کامپیوتر به نظر می‌رسد. الکترودها فعالیت الکتریکی تولید شده توسط قلب را تشخیص داده و این اطلاعات را به دستگاه منتقل می‌کنند. اطلاعات در آنجا پردازش شده و بصورت اطلاعات الکترونیکی ذخیره می‌شود یا به صورت یک ردیابی ECG چاپ می‌شود.
خواندن نوار قلب در حدود پنج دقیقه انجام خواهد شد. در این مدت از شما خواسته می‌شود که ثابت بمانید، زیرا حرکت می‌تواند الگوی نوار قلب را مختل کند. هیچ درد و ناراحتی در ارتباط با این آزمایش وجود ندارد.
پس از آزمایش
پس از آزمایش، الکترودها برداشته می‌شوند. اگر مواد چسبنده‌ای باقی مانده باشد، می‌توان آن را به راحتی با یک پد الکلی پاک کرد. ممکن است بعضی از موهایتان که در زیر گره‌ها قرار گرفته بودند، کشیده شوند اما به طور کلی تکنسین‌ها هنگام برداشتن آن‌ها بسیار مراقب هستند.
پس از نوار قلب نباید انتظار عوارض جانبی داشته باشید و هیچ محدودیتی در فعالیت شما وجود نخواهد داشت. چسب به ندرت می‌تواند باعث بروز واکنش‌های آلرژیک یا بثورات پوستی شود که ممکن است تا حدود ۲۴ ساعت پس از آزمایش آشکار نباشد. اگر در ناحیه الکترودها بثورات پوستی را تجربه کردید، با پزشک خود تماس بگیرید.
تفسیر نتایج
سیگنال‌های الکتریکی حاصل از الکترودها برای بدست آوردن فعالیت الکتریکی قلب از ۱۲ زاویه مختلف پردازش می‌شوند که هر یک ردیابی جداگانه‌ای را نشان می‌دهند. پزشک شما با بررسی هرگونه ناهنجاری در ECG و اینکه چه عواملی منجر به ایجاد آن‌ها می‌شود، سرنخ‌های مهمی در مورد وضعیت قلب شما دریافت می‌کند.
ردیابی
ردیابی شامل امواج مکرری است که شکل استاندارد دارد. امواج دارای بخش‌هایی به نام موج P ، کمپلکس QRS ، قطعه ST و موج T هستند. همچنین یک فاصله PR بین موج P و مجموعه QRS و یک فاصله QT بین مجموعه QRS و موج T وجود دارد.
بیماری‌های مختلف با تغییر در ارتفاع، عرض و طول این امواج و فواصل بین آن‌ها همراه است. به عنوان مثال، فاصله QT کوتاه می‌تواند نشانه‌ای از افزایش سطح کلسیم خون باشد.
گزارش ECG شما ممکن است توصیفی از الگوی موج داشته باشد اما بعید است بتواند بیماری قلب شما را با جزئیات توصیف کند زیرا پزشک شما باید در هنگام تعیین مشکلات قلبی که ممکن است داشته باشید (یا شاید هم نداشته باشید) تاریخچه پزشکی شما را در نظر بگیرد. یادگیری خواندن نوار قلب و شناختن این الگوها به ماه‌ها آموزش و تمرین نیاز دارد.
پزشک شما می‌تواند نتایج آزمایش الکتروکاردیوگرام شما را توضیح دهد. مواردی که نوار قلب می‌تواند نشان دهد شامل موارد زیر است:
- آریتمی‌های قلبی مانند کمپلکس زودرس بطنی یا فیبریلاسیون دهلیزی
- این که آیا شما دارای ناهنجاری‌های هدایت شونده هستید یا خیر، که این مسئله ناشی از نحوه انتشار پالس‌های الکتریکی در قلب (از جمله مسدود شدن مجموعه‌ای از شاخه‌ها) در قلب است.
- علائم انفارکتوس میوکارد مداوم یا قبلی (حمله قلبی)
- این که آیا شما علائمی از بیماری شدید عروق کرونر (CAD) مانند آنژین پایدار یا آنژین بی‌ثبات دارید یا خیر
- اگر عضله قلب شما به طور غیر طبیعی ضخیم شده باشد، مانند کاردیومیوپاتی Ahypertrophic
- علائم ناهنجاری‌های الکتریکی مادرزادی مانند سندرم بروگادا
- عدم تعادل الکترولیتی به ویژه سطح بالا یا پایین پتاسیم، کلسیم یا منیزیم
- نقص مادرزادی (از بدو تولد) قلب
- عفونت‌های مربوط به قلب مانند پریکاردیت که نوعی عفونت در بافت محافظ اطراف قلب است
آیا علاوه بر نوار قلب به تست دیگری نیاز است؟
با اینکه نوار قلب می‌تواند برخی از بیماری‌های قلبی مانند ورم قلبی را تشخیص دهد، اما بیشتر به عنوان آزمایش غربالگری مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین، ناهنجاری‌هایی که در ECG مشاهده می‌شود، برای انجام یک تشخیص محکم، اغلب باید همراه با آزمایش قطعی‌تری انجام شود.
به عنوان مثال، اگر ECG نشان دهنده بیماری احتمالی عروق کرونر است، ممکن است آزمایش استرس یا کاتتریزاسیون قلبی نیز لازم باشد. اگر هیپرتروفی بطنی مشاهده شود، اغلب یک اکوکاردیوگرام نیز برای بررسی بیماری‌هایی مانند تنگی آئورت یا سایر ناهنجاری‌های ساختاری مورد نیاز است.
محدودیت‌های تست
الکتروکاردیوگرام یکی از متداول‌ترین آزمایشات در پزشکی است زیرا می‌تواند انواع زیادی از بیماری‌های قلبی را غربالگری کند. ماشین‌ها به راحتی در اکثر تجهیزات پزشکی در دسترس هستند. انجام این تست ساده، بی‌خطر و نسبتاً ارزان است. با این وجود، ECG محدودیت‌هایی نیز دارد:
- ECG ضربان قلب و ریتم را فقط در چند ثانیه‌ای که برای ثبت ردیابی لازم است نشان می‌دهد. اگر آریتمی (نامنظم بودن ریتم قلب) فقط به طور متناوب اتفاق بیفتد، نوار قلب ممکن است آن را تشخیص ندهد و ممکن است نظارت متحرک مورد نیاز باشد.
- نوار قلب اغلب در بسیاری از انواع بیماری‌های قلبی مانند بیماری عروق کرونر طبیعی یا تقریبا طبیعی است.
- بعضی اوقات، ناهنجاری‌هایی که بر روی نوار قلب (ECG) ظاهر می‌شود، پس از انجام ارزیابی دقیق معلوم می شوند که هیچ اهمیت پزشکی ندارند.
آیا نوار قلب ECG و یا عارضه‌ای دارد؟
نوار قلب ECG نوعی آزمایش ایمن است که عوارض خاصی را برای سلامتی شما ایجاد نمی‌کند. هیچ بیماری و مشکلی در ارتباط با افزایش خطر یا عوارض جانبی ناشی از ECG وجود ندارد.
