سرگیجه چیست؟ چه عواملی باعث سرگیجه میشود؟ علائم و عوامل خطر آن چیست؟ آیا سرگیجه میتواند خطرناک و یا نگران کننده باشد؟ سرگیجههای خطرناک کدامند؟ سوالات زیادی از این دست وجود دارد که ممکن است به دنبال پاسخ آنها باشید.
سرگیجه اصطلاحی است که در آن بیمار احساس سبکی سر، غش، بی ثباتی، ضعف یا خواب آلودگی میکند. مشکل سرگیجه به چند دلیل ممکن است به وجود بیاید. پزشک تمام علائم شما را بررسی خواهد کرد تا تشخیص دهد که علت دقیق سرگیجههای خطرناک چیست و چگونه میتوان آن را درمان کرد.
در ادامهی مطلب اطلاعات بیشتری دربارهی سرگیجههای خطرناک آورده شده است. در صورت داشتن مشکل سرگیجه ادامهی مطلب را نیز دنبال کنید. با تشخیص سریع میتوان از آسیب های جدیتر پیشگیری کرد.
انواع سرگیجه
سرگیجه اصطلاحی است که میتواند برای توصیف چندین احساس متمایز استفاده شود، و هر یک از آنها با سیستمهای مختلف ارگان یا بیماریها مرتبط است. توصیف این احساسات، میتواند به تشخیص صحیح پزشک و شروع درمان کمک کند.
سرگیجه را میتوان به روشهای زیر توصیف کرد:
پیش سنکوب: احساس سبکی سر
احساس سبکی سر احساسی است که در صورت بلند شدن سریع، ممکن است تجربه کنید. در بعضی موارد، ممکن است رنگ پریده شوید، احساس خنک شدن کنید یا حتی غش کنید (که به آن سنکوپ گفته میشود).
احساس سبکی سر در نتیجه محدودیت خون به مغز اتفاق میافتد. علت آن ممکن است مواردی مانند نخوردن آب کافی یا جدی بودن بیماری قلبی باشد.
عدم تعادل: نداشتن احساس تعادل
عدم تعادل، احساس عدم توانایی حفظ تعادل است که فرد اغلب به یک طرف دیگر انحراف دارد. اگر به طور ناگهانی ظاهر شود، ممکن است علت آن عارضهای مانند عفونت گوش یا به همان اندازه جدی مانند یک بیماری عصبی باشد.
اگر علائم به آهستگی پیشرفت کند، ممکن است نتیجه یک اختلال حرکتی دژنراتیو مانند بیماری پارکینسون یا عفونت سیستمیک (تمام بدن) باشد که بر سیستم عصبی تأثیر میگذارد.
سرگیجهی ورتیگو: چرخش سر
در سرگیجه ورتیگو، چرخش سریع و متوقف شدن ناگهانی احساس میشود. سرگیجه ورتیگو میتواند به دلیل مشکلی در گوش داخلی، در نتیجه سرگیجهی محیطی ایجاد شود. هنگامی که در سرگیجه به علت مشکلی در ساقه مغز ایجاد شود (که تعادل را تنظیم میکند) به آن ورتیگو یا سرگیجه مرکزی گفته میشود.
علل میتواند شامل سموم، اختلالات متابولیکی (مانند نارسایی کلیه)، مولتیپل اسکلروزیس و سکته مغزی باشد. دوبینی، گزگز، بی حسی، ضعف، افتادگی صورت یا مشکل در بلع نیز ممکن است با سرگیجه همراه باشد.
سرگیجه غیر قابل توضیح
در این شرایط، معمولاً اصطلاح سرگیجه برای توصیف علائمی مانند خستگی یا گیجی استفاده میشود. این ممکن است شامل احساسی “خارج از بدن” باشد که پس از شروع مصرف یک داروی جدید تجربه میشود. در برخی موارد، این احساس دارای ماهیت روانپزشکی است. هر ساله حدود 8 میلیون نفر به دلیل سرگیجه غیر قابل توضیح به پزشک خود مراجعه میکنند.
سرگیجههای خطرناک به عنوان علائم بیماری
در بیشتر موارد، علت سرگیجه ساده خواهد بود و به درمان نیاز نداری و یا با چندین روش ساده درمان میشود. در مواقع دیگر، سرگیجه میتواند به عنوان یک علائم هشدار دهنده اولیه برای یک بیماری یا تهدید کننده زندگی باشد. موارد زیر از جدیترین شرایط مرتبط با سرگیجههای خطرناک است.
نارسایی مهرهای
نارسایی مهرهای اصطلاحی است که برای کاهش جریان خون در ساقه مغز استفاده میشود. هنگامی که این اتفاق میافتد، فرد ممکن است علائم سرگیجه مرکزی را تجربه کند که فراتر از سبکی سر است.
اگر برای مدت کوتاهی خونرسانی کاهش یابد، میتواند باعث حمله ایسکمیک گذرا شود (که بعضاً به آن “مینی سکته مغزی” گفته میشود). اگر محدودیت طولانیتر باشد، میتواند منجر به سکته مغزی و آسیب دائمی مغز شود.
عفونت
علاوه بر این، عفونتها همچنین ممکن است منجر به سرگیجه یا گیجیهای خطرناک شوند. یکی از علل شایع این عفونتها، لابیرنتیت ویروسی است که باعث التهاب در گوش داخلی میشود.
علاوه بر این، عفونتهای جدیتر نیز میتوانند سرگیجه را ایجاد کنند. به عنوان مثال، کریپتوکوکوس یک نوع عفونت قارچی است که اغلب در افراد مبتلا به HIV پیشرفته دیده میشود. همچنین، باکتریهای قابل انتقال مانند سل یا لیستریا نیز میتوانند روی ساقه مغز تأثیر بگذارند. ویروسهایی مانند هرپس زوستر نیز میتوانند با حمله به اعصاب صورت نزدیکترین گوش، سرگیجه را ایجاد کنند.
بیماری قلبی
بیماری قلبی به دلیل عدم خونرسانی کافی به مغز، اغلب با سرگیجههای خطرناک همراه است. پیشرفت بیماریهای قلبی عروقی توانایی قلب را در پمپاژ خون به طور موثر در برابر نیروی جاذبه کاهش میدهد. به همین دلیل بلند شدن سریع میتواند باعث ایجاد سرگیجه در برخی افراد شود.
آریتمیهای قلبی (ضربانهای نامنظم قلب) اغلب میتوانند همان کار را انجام دهند.
تومورهای غدد درون ریز
تومورهای غدد درون ریز نادر هستند اما به عنوان ترشح هورمونهایی شناخته میشوند که می توانند احساس سرگیجه در شما ایجاد کنند. نوعی از آنها، فئوکروموسیتوما، هورمونهایی ترشح میکند که فشار خون را افزایش میدهند و ممکن است باعث سرگیجههای بدون توضیح شوند.
مثال دیگر انسولینوما، توموری است که همان هورمونی را که افراد دیابتی برای تنظیم قند خون استفاده میکنند ترشح میکند. در صورت آزاد شدن بیش از حد، قند خون فرد میتواند به قدری پایین بیاید که باعث سرگیجه، ضعف و گمراهی شود.
سندرم گیلن باره
سندرم گیلن باره یک بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به سستم عصبی محیط حمله میکند. معمولاً این بیماری در اثر عفونت حاد باکتریایی یا ویروسی رخ میدهد. علائم اغلب با ضعف و سوزن سوزن شدن در پاها شروع میشود و به تدریج به قسمت بالاتنهی بدن گسترش مییابد. در برخی موارد، فلج نیز میتواند رخ دهد.
انسفالوپاتی ورنیکه
انسفالوپاتی ورنیکه (WE) در اثر کمبود تیامین (ویتامین B1) ایجاد میشود. افراد مبتلا به انسفالوپاتی ورنیکه در حرکت چشم و همچنین حفظ ثبات هنگام راه رفتن دچار مشکل میشوند.
علاوه بر این، آنها دچار مشکلات حافظهای میشوند که ممکن است برگشت ناپذیر باشد مگر اینکه در اولین فرصت به آنها ویتامین داده شود. اگر کمبود تیامین به موقع درمان شود، بیشتر علائم به سرعت بهبود مییابند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
به طور کلی، در صورت بروز سرگیجه مکرر، ناگهانی، شدید یا طولانی مدت و غیر قابل توضیح به پزشک مراجعه کنید. در صورت بروز سرگیجه شدید یا سرگیجه همراه با هر یک از موارد زیر، از مراقبتهای پزشکی فوری استفاده کنید:
- سردرد ناگهانی و شدید
- درد قفسه سینه
- مشکل در تنفس
- بی حسی یا فلج دست و پا
- غش کردن
- دید دوتایی یا دوبینی
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- گیجی یا کلام نامرتب
- لکنت یا مشکل در راه رفتن
- استفراغ مداوم
- تشنج
- تغییر ناگهانی در شنوایی
- بی حسی یا ضعف صورت
چه عواملی ممکن است خطر ابتلا به سرگیجههای خطرناک را افزایش دهد؟
برخی از عوامل خطر ممکن است شانس شما را افزایش دهند. این شامل:
- سنین بالای 50 سال
- جنسیت زن
- آسیب دیدن از ناحیه سر
- مصرف برخی داروها به ویژه داروهای ضد افسردگی یا داروهای ضد روان پریشی
- داشتن هر بیماری پزشکی که بر تعادل یا گوش شما تأثیر بگذارد
- تجربه قبلی سرگیجه
- داشتن یک عضو خانواده که سرگیجه داشته باشد
- داشتن عفونت گوش داخلی
- سطح بالایی از استرس
- نوشیدن الکل
هنگام سرگیجه چه باید کرد؟
اگر سرگیجه یا سبکی سر دارید، ممکن است توصیههای زیر مفید باشد:
- تا حد امکان استراحت کنید.
- موقعیتها را به آرامی تغییر دهید به ویژه هنگامی که پس از دراز کشیدن از سر جای خود بلند میشوید. قبل از بلند شدن، سعی کنید چند دقیقه بنشینید.
- از حرکات سریع و ناگهانی سر مانند نگاه سریع به بالا یا اطراف خود، خودداری کنید.
- سعی کنید از بالا رفتن یا پایین آمدن از سطح زمین خودداری کنید زیرا در صورت سرگیجه در حالیکه روی پله هستید ممکن است زمین بخورید و به خود آسیب بزنید. اگر مجبور به استفاده از پله هستید، اگر نردهای وجود دارد، نرده را نگه دارید.
- از رانندگی یا کار با تجهیزات یا ماشین آلات خطرناک در حالی که احساس سرگیجه میکنید خودداری کنید زیرا این امر میتواند برای خود و دیگران خطرناک باشد.
- اگر احساس ضعف کردید، صاف دراز بکشید. این اجازه میدهد تا خون به سرعت به مغز شما برسد.
نتیجهگیری
هنگام مراجعه به پزشک در مورد علائم سرگیجه، در توصیف آنچه که تجربه میکنید، تا حد ممکن دقیق باشید. در صورت مصرف داروی تجویز شده یا بدون نسخه، تغییری در رژیم غذایی، سبک زندگی، مصرف الکل یا برنامه کاری پزشک خود را در جریان بگذارید.
هرچه در مورد علائمی که تجربه میکنید دقیقتر باشید، میتوان مشکل را به راحتی تشخیص داد و درمان کرد.