به سختی یا احساس ناراحتی هنگام تنفس، نفس تنگی می‌گویند. در این حالت فرد احساس سفت شدن سینه دارد یا حس می‌کند نمی‌تواند از ناحیه گلو هوا دریافت کند. بیشترین دلایل بروز این حالت نارسایی قلبی، چاقی و مشکلات تنفسی است.
تنگی نفس همیشه به انجام تمرینات ورزشی سخت یا در معرض حرارت شدید قرار گرفتن مربوط نمی‌شود. نفس تنگی ناگهانی به همراه درد و فشار در قفسه سینه، بی‌حالی یا حالت تهوع نمی‌تواند نشانه وضعت پزشکی حاد مانند نارسایی قلبی باشد و فقط ممکن است سلامت قلب شما را تهدید کند. در این مورد مراجعه به پزشک متخصص قلب و عروق برای بررسی وضعیت سلامتتان ضروری است.
علل تنگی نفس در خواب
در این مقاله به بررسی دلایل رایج و درمانهای تنگی نفس در هنگام دراز کشیدن می‌پردازیم.
نارسایی قلبی
تنگی نفس در حالت درازکش نیز ممکن است ناشی از عوامل دیگری مانند آسم، بیماریهای ریوی، عفونت‌های تنفسی و یا بیماریهای عروقی باشد. به طور کلی، تشخیص دقیق و درمان مناسب این مشکلات توسط پزشکان تخصصی قلب و ریه انجام می‌شود. لذا در صورت تجربه هرگونه علائم ناراحتی یا تنگی نفس، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا علت دقیق و درمان مناسب برای شما تعیین شود.
آمفیزم
آمفیزم حالتی در ریه است که سبب بروز بیماری انسداد مزمن ریه‌ها (COPD) می‌شود. در این بیماری کیسه‌های هوایی درون رویه از بین می‌رود و لوله‌های تنفسی تنگ می‌شوند که در این حالت تنفس بسیار سخت می‌شود. مصرف سیگار بیشترین علت آمفیزم است. مصرف کم سیگار و تنفس هوای بی کیفیت نیز در بروز این بیماری نقش دارند.
افرادی که در این شرایط قرار دارند معمولا در انجام فعالیتهای فیزیکی با سختی تنفس مواجه می‌شوند. در آمفیزم پیشرفته افراد ممکن است تنگی نفس را در حالت نشسته یا خوابیده تجربه کنند.
آسیبهای ناشی از آمفیزم قابل جبران نیست. بنابراین کم کردن مصرف سیگار میتواند جلوی تخریب بیشتر و بدتر شدن اوضاع را بگیرد.
چاقی
ورزش کردن مرتب و رژیم غذایی سالم به حل مشکل تنگی نفس در حالت خوابیده کمک می‌کند. افرادیکه بار اضافی حمل می‌کنند یا چاق هستند ممکن است در حالت خوابیده تنفسشان به سختی انجام شود زیرا تحت تاثیر فشار وزن شکمشان قرار دارند. این پدیده از پر شدن کامل ریه‌ها از هوا جلوگیری می‌کند. بیماریهای زیر به چاقی مربوط می‌شوند:
- بیماریهای قلبی
- سکته مغزی
- دیابت نوع 2
- برخی سرطانها
- فشار خون بالا
کاهش وزن به حل مشکل تنگی نفس کمک می‌کند. بهترین راه کاهش وزن انجام ورزش زیاد و رژیم غذایی سالم است.
OSA
OSA نوع اختلال خواب است که میتواند سبب سختی تنفس به هنگام خواب شود. علائم عمومی آن خرناس کشیدن به صورت صدای خفگی و خروج گاز است. افراد مبتلا به OSA ممکن است تنفسشان متوقف شود. دیگر علائم OSA ممکن است شامل بیدار شدن برای تخلیه ادرار، افسردگی، کج خلقی، تپش شبانه و مشکلات جنسی شود.
اضطراب یا اختلال ناشی از ترس
حملات اضطرابی میتواند سبب تنگی نفس شود. حملات اضطرابی یا ترس در هر لحظه از زمان ممکن است روی دهند و ممکن است خیلی ترسناک باشند. اگرچه این موارد جزء عوامل بروز تنگی نفس به حساب نمی‌آیند، اما می‌توانند سبب بروز نفس تنگی در حالت خواب شوند.
افراد مبتلا مایلند این حملات را به این صورت توضیح دهند که که ترس یا ناراحتی شدید بطور ناگهانی شروع می‌شود و در عرض چند دقیقه به اوج می‌رسد.
راه های تشخیص تنگی نفس
برای تشخیص علت های مختلف تنگی نفس چندین روش وجود دارد که در این قسمت به آنها بطور مختصر اشاره شده است:
انجام تست خون
اگر شما دیسپنیای ریوی (که از علائم نوع دیگری از مشکلات ریوی است) داشته باشید، پزشک احتمالا با تجویز انجام آزمایش خون شروع خواهد کرد. این تست شامل:
- تست CBC (شمارش کامل گلوبولهای قرمز): در این تست تعداد سلولهای قرمز خون و سطح هموگلوبین ( که ممکن است کم خونی را نشان دهد یا ندهد) و همچنین سلولهای سفید (که اگر زیاد شده باشند ممکن است نشان دهنده وجود عفونت باشد) اندازه گیری می‌شود.
- وضعیت متابلیک پایه بدن: که میتواند به واسطه اندازه گیری میزان اسیدها و بازهای خون شما، نشان دهنده میزان موفقیت عمل تبادل اکسیژن در ریه‌ها باشد.
- BNP: اگر BNP شما افزایش یافته باشد، تشخیص این خواهد بود که احتمالا دلیل تنگی نفس شما، نارسایی قلبی است.
- D-dimer: تستی است که در رد کردن وجود آمبولی ریوی (وجود لخته خون در ریه‌ها)، به عنوان عامل ایجاد تنگی نفس در شما، ماثر است.
تصویر اشعه ایکس از ریه
تصویر اشعه ایکس از سینه میتواند اطلاعاتی در زمنیه وجود یا عدم وجود عوامل تنگی نفس در شما، بدست دهد. این عوامل عبارتند از:
- بررسی تغییر اندازه قلب که ممکن است نشان دهنده نارسایی قلبی باشد (و نارسایی قلبی میتواند سبب بروز نفس تنگی شود).
- بررسی وجود علائم بیماری ذات الریه یا دیگر بیماریها در ریه که می‌توان نشانه وجود احتمالی بیماری ریوی بینابینی یا حتی سرطان یا دیگر توده‌های رشد یافته باشد و در تصویر اشعه ایکس دیده می‌شود و هر کدام از اینها می‌توانند منشا تنگی نفس در شما باشد.
پیرومتری
اسپیرومتری یک نوع تست مخصوص عملکرد ششها است که بطور ویژه برای تشخیص بیماری انسداد ریه‌ها مفید است و میتواند برای یافتن علت تنگی نفس پاسخگو باشد. شرایطی که اسپیرومتری در تشخیص آنها کمک می‌کند عبارتند از:
- COPD
- آسم
- برونشیت مزمن
- بیمارهای محدود کننده ریه
انجام الکتروکاردیو گرام
از نتیجه الکتروکاردیوگرام برای ارزیابی تعداد و ریتم ضربان قلب استفاده می‌شود. این امر به نوبه خود میتواند نشان دهد که تنگی نفس شما دلیل قلبی دارد یا نه و حتی میتواند به برخی مشکلات ریوی نیز اشاره داشته باشد.
- نتیجه الکتروکاردیوگرام میتواند علائم اختصاصی یک حمله قلبی، آمبولی ریوی (وجود لخته خون در ریه) و علائم استرس و فشار روی قلب را نشان دهد که ممکن است به تدریج به نارسایی قلبی ختم شوند.
- بنابراین الکتروکاردیوگرام میتواند در رد یا قبول عوامل احتمالی تنگی نفس شما، مفید باشد.
اکوکاردیوگرام
اگر از ظاهر امر مشخص باشد که دلیل تنگی نفس شما مشکلات قلبی است، برای پزشک فرصت خوبی است تا مشکل را با یک اکوکاردیوگرام پیگیری کند. اکوکاردیوگرام نوعی آزمایش است که با استفاده از امواج مافوق صوت انجام می‌شود و میتواند تصویر دقیقتری از قلب نشان دهد و همچنین اطلاعات مفیدی را در مورد وضعیت گردش خون، عملکرد دریچه‌های قلبی و چگونگی کارکرد بطنهای قلب شما، به دست دهد.
- آسیب شناسی در هریک از نواحی قلب شما میتواند عملکرد کلی قلب را کاهش دهد.
- هر نوع کاهش عملکردی در قلب، به هر دلیلی، عموما با تنگی نفس همراه است.
- تست اکوکاردیوگرام روشی مناسب برای ارائه تصویر از دریچه‌های قلبی است تا هرگونه برگشت خون، تنگی مجرا یا خون رسانی ناکافی که ممکن است منجر به تنگی نفس شود، آشکار گردد.
سی تی اسکن
اگر در خصوص دلیل تنگی نفس شما به مشکلات ریوی شک وجود داشته باشد، انجام یک سی تی اسکن اغلب بهترین روش برای بررسی این موضوع است. وقتی نیاز به تشخیص وجود لخته‌های خون در ریه‌ها، سرطانهای احتمالی و تشخیص دیگر مشکلات ریوی باشد، سی تی اسکن میتواند دیدگاه بهتری نسبت به اشعه ایکس ایجاد کند.
- سی تی اسکن به همراه آنژیوگرافی برای ارزیابی وجود آمبولی ریوی انجام می‌شود. اگر شما تنگی نفس دارید و تصور می‌کنید که ناشی از آمبولی ریوی است لازم است، برای بررسی این وضعیت سریعا به پزشک مراجعه کنید.
چه رابطه‌ای بین آسم و تنگی نفس وجود دارد؟
واقعیت این است که تنگی نفس شبانه و علائم مشابه آسم ممکن است ناشی از عوامل دیگری نظیر بیماری عروقی، نارسایی قلبی و یا عفونت‌های تنفسی باشد. از طرفی، آسم یک بیماری مزمن است که باعث تورم و تنگ شدن مسیرهای عبور هوا در ریه می‌شود. علاوه بر تنگی نفس، عوارض دیگری نظیر سرفه، خس خس سینه و تنگی قفسه سینه نیز ممکن است رخ دهد.
تشخیص دقیق و تعیین علت تنگی نفس شبانه به عهده پزشکان متخصص قلب و ریه است و باید با بررسی‌های لازم و تاریخچه پزشکی مشخص شود. در صورت تجربه هرگونه علائم ناراحتی، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب برای شما تعیین شود.
آیا آلودگی هوای بیرون از خانه میتواند سبب تنگی نفس شود؟
ممکن است در محل زندگی شما سطح آلودگی هوا بالا باشد مانند نزدیکی یک خیابان شلوغ. اگر چنین است بهتر است با توجه کردن به اخبار هوا شناسی سطح آلودگی هوای بیرون از خانه را رصد کنید. تحقیقات نشان داده که سطح آلودگی هوا (ذرات معلق و اکسید نیتروژن) ممکن است با علائم خس خس سینه و تنگی نفس افراد، مرتبط باشد. این تحقیقات همچنین نشان داده که افراد مسن و همچنین افراد مبتلا به آسم، بیشتر در خطر تاثیرات منفی آلودگی هوا قرار دارند.
این عقیده که آلودگی هوای محیط اطراف ما میتواند آسم را بدتر کند دهها سال است که ثابت شده است. آلودگی هوا میتواند تنفس را سختتر کند و سبب بروز علائمی نظیر سرفه، خس خس سینه، ناراحتی سینه و احساس سوزش در ریه‌ها شود.
آلاینده‌های مهمی که روی آسم تاثیر می‌گذارند اوزون و ذرات معلق هستند. وقتی سطح این دو آلایند در هوا بالا می‌رود، افرادی که به آسم مبتلا هستند بخصوص افراد مسن و کودکان، بیشتر علائم آسم را از خود نشان می‌دهند.
آیا دستگاه تصفیه کننده هوا میتواند هنگام شب برای تنگی نفس مفید باشد؟
اگر تنگی نفس شما در هنگام شب به سطح مواد حساسیت‌زا در هوا بستگی دارد، استفاده از دستگاه تصفیه هوا در زمان خواب ممکن است مفید باشد. این امر درمورد بزرگسالان و همچنین کودکانی که از آسم رنج می‌برند، صادق است.
اغلب دستگاه‌های تصفیه هوا مواد حساسیت‌زا را در فیلترهای خود به دام می‌اندازند اما با تکنولوژیهای جدید می‌توانند آنها را درون هوا از بین ببرند. این تکنولوژی که اکسیژن فوتوالکتروشیمیایی نامیده می‌شود، میتواند آلودگی‌های هوا را از بین ببرد و هوا را تمیز کند. به این نکته مهم توجه داشته باشید که وقتی شما میخواهید هوای اتاق خواب را تمیز کنید، اگر فیلتر دستگاه شما پر شده باشد، ذرات گرد و غبار در هوا دوباره به چرخش در می‌آیند و دستگاه کارایی ندارد.
بعد ازمشورت با پزشکتان، اندازه گیری این عوامل محیطی ممکن است به تنگی نفس شبانه شما کمک کند و سبب بهبود کیفیت هوای درون خانه شما شود.
خواب بی‌وقفه و بطور کلی کاهش نگرانی در خصوص هرگونه مشکل تنفسی، میتواند به آسانی سبب احساس نشاط در هنگام بیدار شدن شود.
