بیماری عروق کرونری قاتل شماره یک مردان و زنان در سراسر جهان و شایع‌ترین بیماری قلبی است. خوشبختانه در اغلب موارد امکان پیشگیری از ابتلا به بیماری عروق کرونری وجود دارد. این بیماری خطرناک باعث ضخیم و تنگ شدن شریان‌های کرونری (رگ‌های منتقل کننده خون به قلب) می‌شود، در نتیجه جریان اکسیژن و مواد مغذی در قلب مختل می‌شود و بیمار در معرض ابتلا به مشکلات جدی قرار می‌گیرد.

وقتی خون کافی در قلب وجود نداشته باشد، بیماری عروق کرونری منجر به ابتلا به آنژین (درد قفسه سینه) می‌شود. قلب به مرور زمان مجبور می‌شود که سخت‌تر کار کند، در نتیجه احتمال بروز نارسایی قلبی یا آریتمی (نامنظم یا سریع بودن تپش قلب) پیش می‌آید؛ منظور از نارسایی قلبی این است که قلب نمی‌تواند خون را به خوبی پمپاژ کند. ممکن است شریان‌های آسیب دیده کاملاً مسدود شود یا مستعد لخته شدن خون شود و به حمله قلبی دامن بزند.

تشخیص

چون بیماری عروق کرونری به مرور زمان ایجاد می‌شود، علائم آن به مرحله بیماری بستگی دارد. ممکن است عروق آسیب دیده باشد، اما بیمار هیچ گونه نشانه خارجی نداشته باشد. بیماران معمولاً ابتدا دچار تنگی نفس یا درد قفسه سینه هنگام فعالیت بدنی سنگین و ورزش می‌شوند. برخی بیماران حملات خفیف این علائم را تجربه می‌کنند. نخستین حمله بیماری برای بعضی بیماران درد شدیدتر قفسه سینه و حتی حمله قلبی است.

متخصص قلب و عروق شاخص‌هایی مانند فشار خون، میزان کلسترول و گلوکز خون (آزمایش خون) را برای تشخیص دادن بیماری عروق کرونری در نظر می‌گیرد و سابقه پزشکی و خانوادگی بیمار را به دقت بررسی می‌کند. متخصص قلب برمبنای این اطلاعات می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی ـ عروقی، سکته مغزی یا حمله قلبی را در ده سال آینده تخمین بزند.

دکتر قلب و عروق برمبنای علائم بیمار، ممکن است دستور انجام آزمایش‌های تشخیصی زیر را برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر بدهد:

• آزمایش کلسیم کرونری: یک سی تی اسکن ساده برای تهیه تصاویری از قلب بین ضربان‌ها انجام می‌شود، رسوب کلسیم و تشکیل پلاک در این تصاویر قابل مشاهده خواهد بود. آسیبی که اصطلاحاً سخت شدن شریان گفته می‌شود، در این آزمایش به وضوح دیده می‌شود. چنانچه بیماری عروق کرونری تشخیص داده نشده باشد و پزشک از مناسب بودن درمان با آسپرین و استاتین مطمئن نباشد، دستور انجام این آزمایش را می‌دهد.
• آزمایش پروتئین واکنشی سی با حساسیت بالا: این آزمایش خون نشان می‌دهد که آیا میزان التهاب بالاتر از حد متوسط است یا خیر.
• نوار قلب (EKG یا ECG): نوار قلب یا الکتروکاردیوگرافی فعالیت الکتریکی قلب را در حالت استراحت اندازه‌گیری می‌کند.
• تست استرس ورزش (تست تردمیل): بیمار بر روی تردمیل قرار می‌گیرد و ضربان قلبش در حالتی که قلب مجبور شده است تا پمپاژ را شدیدتر انجام بدهد، اندازه‌گیری می‌شود.
• اکوکاردیوگرام: سونوگرافی قلب
• رادیوگرافی قفسه سینه: از قلب، ریه‌ها و دیگر اندام‌های قفسه سینه عکس گرفته می‌شود.
• کاتترازیسیون قلب: متخصص قلب لوله باریکی را وارد شریان می‌کند تا انسداد شریان‌های قلب را بررسی کند.
• آنژیوپلاستی کرونری: متخصص قلب بالون کوچکی را وارد شریان تنگ شده می‌کند و بالون را باد می‌کند تا شریان باز شود. در ۹۰ درصد موارد لازم است که استنت در محل تنگ شدن و انسداد شریان قرار داده شود.

درمان

هرچه درمان سریع‌تر شروع شود، نتیجه بهتری از آن به دست می‌آید؛ به همین دلیل است که تشخیص و مداخله زودهنگام بسیارمهم است. سه رویکرد کلیدی برای درمان بیماری‌های قلبی وجود دارد که متخصص قلب و عروق روش مناسب را با توجه به اهداف و وضعیت سلامت عمومی بیمار انتخاب می‌کند.

تغییرات سبک زندگی 

همان توصیه‌های مربوط به پیشگیری از بیماری عروق کرونری برای درمان و پیشگیری از تشدید بیماری نیز کاربرد دارد. در این توصیه‌ها از بیمار خواسته می‌شود که عامل‌های قابل کنترلی مانند تغذیه و ورزش را اصلاح کند، استرس خود را مدیریت کند و سیگار و دخانیات را ترک کند.

درمان دارویی 

ممکن است متخصص قلب و عروق داروهایی را برای مدیریت عامل‌های خطر بیماری عروق کرونری، مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا، پیش دیابت و دیابت تجویز کند.

عمل‌های مفید برای باز کردن عروق کرونری

جراحی‌های مختلفی برای ترمیم شریان آسیب دیده انجام می‌شود که معمولاً سرپایی هستند. این عمل‌ها عبارتند از:

• آنژیوپلاستی کرونری: جراح بالون کوچکی را از راه کاتتر (لوله باریک و بلند منعطف) وارد شریان می‌کند و سپس آن را باد می‌کند تا شریان مسدود باز شود. معمولاً استنت نیز در این عمل کار گذاشته می‌شود تا مانع از بسته شدن مجدد رگ شود.
• آترکتومی: تیغ چرخان برای زدودن پلاک از شریان به کار برده می‌شود.
• جراحی بای‌پس عروق کرونری: جراحی بای‌پس عمل مهم‌تری است که در آن رگ از قسمت دیگری از بدن مانند پا گرفته می‌شود و به شریان قلب پیوند زده می‌شود تا مسیر جدیدی برای عبور خون ایجاد شود و شریان مسدود کنار گذاشته شود. ممکن است بیمار به بیش از یک رگ پیوندی نیاز داشته باشد.

پیشگیری

پیشگیری از بیماری عروق کرونری تاحد زیادی از طریق کنترل کردن عامل‌های خطر ممکن می‌گردد. پیشگیری در حالت ایده‌آل باید از دوران جوانی شروع شود، بااین حال هیچ گاه برای پیشگیری و رعایت یک زندگی سالم دیر نیست. توصیه‌های زیر را از نخستین سال‌های جوانی رعایت کنید تا از مزایای بیشتری برخوردار گردید:

• ترک سیگار یا از آن هم بهتر، هرگز سیگار نکشیدن: دخانیات عامل خطر شماره یک حمله قلبی است. همچنین سعی کنید که از دود سیگار نیز دوری کنید. اگر یکی از اعضای خانواده‌تان سیگاری است، سعی کنید برای ترک سیگار به او کمک کنید.
• غذاهای دوستدار قلب را جایگزین غذاهای مضر بکنید: سعی کنید مصرف چربی‌های اشباع و ترانس را کاهش دهید و چربی‌های غیراشباع مونو و پلی را که در روغن زیتون و ماهی وجود دارد، جایگزین این چربی‌های مضر بکنید. فیبر بیشتر (موجود در سبزی و میوه) و قند و نمک کمتری مصرف کنید.
• فعالیت‌تان را بیشتر کنید، و در تمام طول زندگی فعال بمانید: توصیه می‌کنیم هر هفته حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش متوسط یا ۷۵ دقیقه ورزش ایروبیک سنگین انجام دهید. همچنین می‌توانید سعی کنید که اکثر روزهای هفته نیم ساعت فعال باشید. اگر تا به حال ورزش منظم نکرده‌اید، قبل از شروع یک برنامه ورزشی با پزشک معالجتان مشورت کنید.
• وزنتان را در محدوده سالم روی منحنی BMI (شاخص توده بدن) نگه دارید: اگر اضافه وزن دارید، باید بدانید که چنانچه وزنتان را ۵ تا ۱۰ درصد کم کنید، کمتر در معرض خطر ابتلا به بیماری عروق کرونری خواهید بود.
• راه‌های سالمی را برای تخلیه استرس پیدا کنید: گاهی اوقات هیچ راهی برای فرار از استرس وجود ندارد. مشکل اینجا است که استرس عموماً باعث می‌شود که به عادت‌های نامناسبی مانند پرخوری و بی‌تحرکی روی بیاوریم. اگر بتوانید استرستان را به روش مناسبی که از آن لذت می‌برید، مانند ورزش، مدیتیشن و صحبت کردن با دوستان، تخلیه کنید، قلب سالم‌تری خواهید داشت.