احتمالاً درباره کلسترول مطالبی شنیدهاید، اما بطور دقیق نمیدانید که کلسترول چیست. کلسترول، روغن یا چربی از نوع موم است، که همراه با خون در سراسر بدن حرکت میکند. چربیها موادی هستند که در آب حل نمیشوند، بنابراین از خون جدا نخواهند شد. بدن کلسترول تولید میکند، اما شما از خوردن غذا نیز کلسترول دریافت میکنید. کلسترول فقط در غذاهایی وجود دارد که از حیوانات بدست میآید.
چرا کلسترول برای بدن اهمیت دارد؟
تمام سلولهای بدن به کلسترول نیاز دارند تا به غشاء سلولی در تشکیل لایهها کمک کند که مانند یک دربان عمل کرده و از محتویات سلول در مقابل چیزهایی که ممکن است به سلول وارد یا از آن خارج شود، محافظت میکند. کلسترول توسط کبد تولید شده و همچنین توسط کبد جهت ساختن صفرا مصرف میشود که به شما در هضم غذا کمک میکند. همچنین، کلسترول برای تولید هورمونهای خاص و تولید ویتامین دی نیز مورد نیاز است و کبد شما نیاز بدن به کلسترول را برای این عملکردهای حیاتی برطرف میکند.
انواع کلسترول
کلسترول توسط لیپوپروتئینهای موجود در خون، در سرتاسر بدن حرکت میکند. این لیپوپروتوئینها شامل:
- لیپوپروتئین کمچگالی یا الدیال (LDL) یکی از دو لیپوپروتئینهای اصلی است. الدیال اغلب کلسترول بد نامیده میشود.
- لیپوپروتئین با چگالی بالا یا اچدی ال (HDL) دیگر لیپوپروتئین مهم است. اچدیال اغلب به نام کلسترول خوب شناخته میشود.
- لیپوپروتئینهای با چگالی خیلی کم (VLDL)، ذراتی در خون هستند که تریگلیسیریدها را حمل میکنند.
اگر کلسترول برای بدن ضروری است، چرا باید نگران مقدار آن در بدن باشیم؟
مصرف کلسترول به مقدار کافی برای بدن اهمیت زیادی دارد، اما مصرف بیش از حد آن ممکن است مشکلزا باشد. اگر سطح کلسترول شما بالا باشد، به این مشکل هایپرکلسترولمی یا افزایش کلسترول خون گفته میشود. اگر سطح کلسترول شما پایین باشد، به این شرایط هیپوکلسترولمی یا کاهش کلسترول خون اطلاق میشود. پایین آمدن بیش از حد سطح کلسترول امری عادی نیست، اما ممکن است رخ دهد.
لیپوپروتئین کمچگالی(LDL) چیست؟
شاید فکر کنید عجیب است که همیشه هنگام کاهش کلسترول خون، به لیپوپروتئین کم چگالی، کلسترول بد گفته میشود. با این حال، کلسترول LDL به دلیل ماهیت آن «بد» نامیده میشود.
کلسترول LDL میتواند روی دیواره شریانهای شما تجمع کرده و آنها را باریکتر میکند. رسوبهای چربی، پلاکهایی را تشکیل میدهند که شریانها را میپوشاند و باعث انسداد آن میشود. به این تجمع، تصلب شریان میگویند.
شریانها رگهای خونی هستند که خون سرشار از اکسیژن را از قلب به سرتاسر اندامهای بدن میبرند.
چربی مرتبط به سطح کلسترول LDL و آنهایی که باید در رژیم غذایی خود کم کنید، به نام چربیهای اشباع و چربیهای ترانس نامیده میشود. چربیهای اشباع، در دمای اتاق حالت جامد و موم شکل هستند. چربیهای اشباع عمدتاً در محصولات حیوانی مانند گوشت، شیر، پنیر و کره وجود دارند.
هنگامی که چربیهای مایع از طریق روند هیدروژنی کردن، به جامد تبدیل میشوند، چربیهای ترانس تولید میشود. چربیهای ترانس در فستفودها و غذاهای سرخکردنی یافت شده و برای افزایش مدت زمان انقضای غذاهای فرآوری شده مانند کلوچهها، شیرینی و کیک استفاده میشود.
لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) چیست؟
کلسترول HDL، به نام کلسترول خوب شناخته می شود. این کلسترول، خوب است زیرا انواع دیگر کلسترول (مانند LDL) را با خود برده و از شریانها دور میکند. این توصیف شاید کمککننده باشد که، کلسترول HDL را مانند یک کامیون حمل بار در نظر بگیرید، در حالی که کلسترول LDL مانند یک کامیون حمل زباله است. کلسترول HDL انواع دیگر کلسترول را در کبد میریزد، و آنها از این طریق از بدن خارج میشوند. با اطمینان میتوان گفت که سطح بالاتر کلسترول HDL، خطر بیماریهای قلبی را کاهش میدهد.
برای اندازهگیری کلسترول چه آزمایشی انجام میشود؟
تمام افراد بالای 20 سال، باید حداقل هر 5 سال یکبار سطح کلسترول خود را اندازهگیری کنند. پزشک، آزمایش خونی را درخواست میدهد که مقدار کلسترولی را که در جریان خون وجود دارد، نشان می دهد. این آزمایش سطح کلسترول را بیان میکند. پزشک همچنین ممکن است تستی را بخواهد که لیپید پانل یا پروفایل لیپید نامیده میشود. این پنل موارد زیر را اندازهگیری میکند:
- کلسترول کلی
- سطح کلسترول LDL
- سطح کلسترول HDL
- سطح کلسترول VLDL و تریگلیسیرید
- کلسترول Non-HDL
- نسبت بین کلسترول و HDL
آزمایشات پیشرفتهای وجود دارند که اندازه و شکل سطح کلسترول LDL را تقسیمبندی میکند، و همچنین تعداد ذرات کلسترول LDL را بیان میکند، اما در حالت عادی این تست انجام نمیشود. برخی از ارائه دهندگان تست، بر این باورند که تستهای پیشرفتهتر، در نشان دادن اینکه چه کسی در معرض خطر بیماری قلبی قرار دارد، بهتر عمل میکنند، با این حال، بیشتر پزشکان هنوز اعتقاد دارند که انجام تستهای معمولی کافی هستند.
عوامل مؤثر بر سطح کلسترول
عوامل مختلفی بر سطح کلسترول اثر میگذارد. آنها شامل:
- رژیم: چربی اشباع، چربی ترانس و کلسترول موجود در غذایی که میخورید، سطح کلسترول را افزایش میدهند. سعی کنید مقدار چربی اشباع، چربی ترانس وکلسترول را در رژیم غذایی خود کاهش دهید. با اینکار سطح کلسترول خون پایین میآید. چربی اشباع و ترانس بیشترین تاثیر را بر کلسترول خون دارند.
- وزن: عامل وزن، علاوه بر اینکه یک فاکتور خطر برای بیماری قلبی است، اضافه وزن نیز میتواند تریگلیسیرید را افزایش دهد. کاهش وزن به کاهش سطح تریگلیسیرید کمک کرده و سطح کلسترول HDL را افزایش میدهد.
- ورزش : ورزش منظم میتواند به کاهش سطح کلسترول کلی کمک کند. ورزش بیشترین تاثیر را بر کاهش تریگلیسیریدها و افزایش کلسترول HDL دارد. تلاش کنید که به مدت 30 دقیقه در بیشتر روزهای هفته فعالیت فیزیکی داشته باشید.
- سن و جنسیت: هرچه سن بالاتر میرود، سطح کلسترول افزایش مییابد. زنان قبل از دوران یائسگی، سطح کلسترول کلی پایینتری نسبت به مردان در همان سن دارند. با این حال، سطح LDL زنان پس از یائسگی، افزایش یافته و HDL کاهش مییابد.
- وراثت: ژنهای شما تقریباً مقدار کلسترولی را که بدن میسازد، تعیین میکنند. کلسترول بالای خون میتواند ارثی باشد.
کلسترول بالای خون چگونه درمان میشود؟
راههای زیادی برای کاهش کلسترول بالای خون (کلسترول کلی) وجود دارد، که شامل تغییرات سبک زندگی یا داروها، و یا استفاده از هردو روش است. پزشک در تعامل با شما، تعیین میکند که کدام درمان (یا ترکیبی از درمانها) برای شما مناسب است.
تغییرات سبک زندگی
پزشکان برای شروع در صورت امکان از درمانهای کمتهاجمی مانند تغییرات سبک زندگی استفاده میکنند. برای درمان موارد زیر به شما توصیه خواهد شد:
- استعمال دخانیات را متوقف کنید. اگر سیگار می کشید، آن را متوقف کنید. سیگار کشیدن به چند دلیل برای شما مضر است و کاهش سطح کلسترول خوب یکی از آنهاست.
- روش غذا خوردن خود را تغییر دهید. مصرف چربی ترانس و چربی اشباع را محدود کنید. غذاهای سالمی که برای قلب مفید هستند مانند میوهها، سبزیجات، گوشت مرغ، ماهی و غلات کامل مصرف کنید. مصرف گوشت قرمز، محصولات حاوی شکر و محصولات لبنی پرچرب را کاهش دهید.
- بیشتر ورزش کنید. سعی کنید هر هفته حدود 150 دقیقه یا حدود 30 دقیقه در روز در اکثر روزهای هفته، فعالیت جسمانی داشته باشید.
- وزن خود را متناسب نگه دارید. اگر نیاز به کاهش وزن دارید، درمورد راههای مطمئن انجام اینکار، با پزشک صحبت کنید. حتی قبل از رسیدن به وزن ایدهآل خود، نتایج مثبت آن را مشاهده خواهید کرد. کاهش 10 درصد از وزن بدن، تفاوت آشکاری در سطح کلسترول خون ایجاد میکند.
- احساسات منفی را کاهش دهید. روشهای سالم برای کنار آمدن با خشم، استرس یا دیگر احساسات منفی را یاد بگیرید.
- قند خون و فشار خون را کنترل کنید. حتماً از دستورالعملهای پزشک در خصوص سطح قندخون پیروی کنید، بخصوص اگر مبتلا به دیابت هستید، و فشار خون را در محدوده مناسب نگه دارید.
داروها
انواع مختلفی از داروها وجود دارد که جهت درمان سطح بالای کلسترول تولید شدهاند.
استاتین
داروهای استاتین یکی از معروفترین گروههای دارویی کلسترول است. استاتینها مقدار کلسترول تولیدی توسط کبد را کاهش میدهند. استاتینها، کلسترول خون را کاهش داده و میتواند خطر سکته قلبی و مغزی را کم کند، که یکی از دلایلی است که آنها بطور گسترده تجویز میشوند. استاتینهای موجود در آمریکا شامل موارد زیر است:
- آتورواستاتین (لیپیتور)
- فلوواستاتین (لسکول، لسکولXL)
- لوواستاتین (مواکور، آلتوپرو)
- پروواستاتین (پراواکول)
- روزواستاتین (کرستور)
- سیمواستاتین (زوکور)
- پیتاواستاتین (لیوالو، زیپیتاماگ)
استاتینها همچنین در ترکیبهای دارویی مانند ادویکور (لوواستاتین و نیاسین)، کادوئت (آتورواستاتین و آملودیپین) و ویتورین (سیمواستاتین و ازتیمایب) وجود دارند.
استاتینها برای تمامی افرادی که کلسترول بالا دارد، بویژه افرادی که دچار مشکلات کبدی هستند، توصیه نمیشود. گرچه عوارض جانبی مصرف آنها متداول نیست، اما ممکن است باعث درد عضلانی، سطح بالای قند خون و مشکلات حافظه شوند.
داروهای متصل شونده به اسید صفرا
داروهای متصل به اسید صفرا یا پیوند به اسید صفرا، یک دسته دیگر از داروهایی هستند که برای درمان سطح بالای کلسترول خون استفاده میشوند. این داروها به عنوان رزین ها نیز شناخته میشوند، زیرا به اسید صفرا متصل میشوند و سپس نمیتوانند برای هضم استفاده شوند. به عنوان پاسخ به این موضوع، کبد با استفاده از کلسترول بیشتر، مقدار صفرای تولیدی را افزایش میدهد. این داروها شامل موارد زیر هستند:
- کلستیرامین (کوئستران، کوئستران لایت)
- کولستیپول (کولستید)
- کولسولام (ولکول)
رزینها برای همه افراد مناسب نیستند. این داروها همچنین عوارض جانبی مانند یبوست و درد شکم دارند.
فیبراتها
فیبراتها، مشتقات اسید فیبریک نیز نامیده میشوند. این داروها تاثیرات بیشتری در کاهش سطح تریگلیسیرید نسبت به کاهش کلسترول LDL دارند. آنها میتوانند به بهبود سطح کلسترول HDL نیز کمک کنند. این محصولات شامل :
- فنوفیبرات (آنتارا، تریکور، فنوگلاید، فیبریکور، لیپیدیل، لیپوفن، تریلیپیکس و تریگلاید)
- جم فیبروزیل (لوپید)
دیگر داروها
دستهای دیگر از داروها که ممکن است پزشک برای کاهش کلسترول LDL تجویز کند، میتواند شامل موارد زیر باشد:
- بازدارنده PCSK9 شامل الیروکوماب و اوولوکوماب است.
- مهارکنندههای انتخابی جذب کلسترول مانند ازتیمایب (زتیا)
- مهارکننده آنزیم آدنوزین تریفسفات- سیترات لیاز (ACL) مانند، بمپدوئیک اسید (نکسلتول.)
- اسیدهای چرب امگا 3 و استرهای اسید چرب
- اسید نیکوتینیک که به نام نیاسین نیز شناخته میشوند.
اگر داروهای استاتین مصرف میکنید و هنوز کلسترول LDL شما به سطحی نرسیده که پزشک آن را به اندازه کافی پایین بداند، ممکن است این گروه داروها را برای شما تجویز کنند.
برای افرادی که تغییرات سبک زندگی و دارو، کمکی به آنها نمیکند، اغلب افرادی که مشکلات ژنتیکی دارند، روندی به نام آفرزیس لیپوپروتئین وجود دارد. این روش از تجهیزاتی استفاده میکند تا لیپوپروتئین را از خون و پلاسما خارج کرده و خون و پلاسما را به بدن بازمیگرداند. این روند درمان ممکن است با برخی از درمانهای دارویی ترکیب شود.
اگر کلسترول بالای خون درمان نشود، چه عوارضی خواهد داشت؟
مهمترین دلیل برای درمان کلسترول بالای خون، جلوگیری یا درمان بیماریهای عروق کرونری قلب (CHD) است، که بیماری شریان کرونری یا CAD نیز نامیده میشود. بیماری عروق کرونری قلب هنگامی رخ میدهد که قلب قادر نیست خون غنی از اکسیژن کافی دریافت کند و عملکرد خوبی داشته باشد، این بیماری بیشتر از عوامل دیگر، باعث مرگ و میر افراد میشود. بیماریهای عروق کرونری قلب معمولاً مربوط به شریانهای بزرگ قلب است، همچنین بیماری وجود دارد که به آن میکرو واسکولار کرونری گفته میشود که بر رگهای کوچک خون اثرگذاشته و منجر به آسیب به آنها میشود.
