آب اوردن ریه (ادم ریوی) چیست،چه علائمی دارد و چگونه درمان می‌شود؟

به چه علت آب آوردن ریه یک مشکل به شمار می‌آید؟

الوئول‌ها محلی هستند که در آنها ریه کارکرد حقیقی خود را به انجام می‌رساند. هوای تازه‌ای که ما تنفس می‌کنیم در کیسه‌های هوای الوئول در مجاورت عروق خونی قرار می‌گیرد که حامل خون دارای سطح اکسیژن پایین هستند و اکسیژن را از این کیسه‌ها دریافت می‌کنند. (این خون کم اکسیژن به تازگی از قسمت سمت راست قلب و از طریق شریان ریوی پمپاژ شده است.)

تبادل گاز بین هوای درون کیسه الوئول و خون کم اکسیژن موجود در مویرگ‌ها از طریق دیواره‌های نازک آلوئول‌ها صورت می‌گیرد. اکسیژن موجود در این کیسه‌ها توسط مویرگ‌ها جذب می‌شود و اکسید کربن از خون به درون کیسه‌های آلوئول منتقل می‌شود. خونی که مجدداً غنی از اکسیژن شده است به بطن چپ قلب منتقل می‌شود تا به سمت بافت‌های بدن پمپاژ شود. هوای استفاده شده درون آلوئول در هنگام بازدم از ریه خارج می‌شود.

زندگی انسان به خودی خود به تبادل موثر گازها در کیسه‌های آلوئول بستگی دارد.

با آب آوردن ریه، برخی از کیسه‌های آلوئول با مایعات پر می‌شوند و تبادل پراهمیت گازها بین هوای استنشاق شده و خون درون مویرگ‌ها دیگر در کیسه‌های آلوئول پر شده با مایعات اتفاق نمی‌افتد. اگر تعداد زیادی از کیسه‌های آلوئول از مایعات پر شوند، علائم شدید ایجاد می‌شود و اگر آب آوردن ریه گسترش پیدا کند می‌تواند به مرگ منجر شود.

علل ادم ریوی

پزشکان معمولاً آب آوردن ریه را به دو نوع تقسیم می‌کنند: ادم ریوی قلبی و ادم ریوی غیر قلبی

ادم ریوی قلبی 

بیماری قلبی یکی از شایع‌ترین دلایل آب آوردن ریه است. آب آوردن ریه قلبی هنگامی اتفاق می‌افتد که بروز یک مشکل اساسی در قلب باعث افزایش فشار در قسمت چپ قلب شود. فشار زیاد از طریق عروق ریوی به مویرگ‌های کیسه های آلوئول منتقل می‌شود. به دلیل بالا رفتن فشار مویرگ‌های ریوی، مایعات از مویرگ‌ها به فضای درون آلوئول نشت می‌کند و آب آوردن ریه اتفاق می‌افتد.

تقریباً هر نوع بیماری قلبی در نهایت می‌تواند منجر به بالارفتن فشار سمت چپ قلب و در نهایت آب آوردن ریه شود. شایع‌ترین انواع بیماری‌های قلبی که باعث آب آوردن ریه می‌شوند عبارتند از:

• بیماری عروق کرونری (CAD)
• نارسایی قلبی ناشی از هر علتی
• بیماری دریچه قلب به خصوص بیماری تنگی خفیف دریچه میترال، نارسایی دریچه میترال، نارسائی سرخرگ آئورت
• فشار خون بالا

با وجود ادم مزمن ریوی قلبی، فشار زیاد در مویرگ‌ها در نهایت می‌تواند باعث ایجاد تغییراتی در عروق ریوی شود. در نتیجه ممکن است فشار درون شریان ریوی بالا رفته و وضعیتی به نام فشار خون ریوی ایجاد شود. اگر قسمت سمت راست قلب مجبور باشد خون را در مقابل فشار خون بالا در شریان ریوی پمپاژ کند، در نهایت نارسایی سمت راست قلب ایجاد خواهد شد.

ادم ریوی غیر قلبی

با این وجود برخی مشکلات پزشکی دیگر نیز وجود دارند که ممکن است در نتیجه آن‌ها کیسه‌های هوای آلوئول به دلایلی که با فشار خون بالا ارتباط ندارند، با مایعات پر شوند. این امر می‌تواند زمانی رخ دهد که مویرگ‌های درون ریه آسیب ببینند و در نتیجه دچار نشتی شوند و اجازه دهند مایعات وارد کیسه‌های آلوئول شوند.

شایع‌ترین علل این نوع از ادم ریوی غیر قلبی، سندروم دشواری حاد تنفسی (ARDS) است که با التهاب ریه‌ها ایجاد می‌شود. التهاب ریه به دیواره‌های آلوئول‌ها آسیب می‌رساند و باعث تجمع مایعات می‌شود. ARDS به طور معمول در بیماران دچار وضعیت بحرانی دیده می‌شود و ممکن است در اثر عفونت، شوک، آسیب و چند بیماری دیگر ایجاد شود.

آب آوردن ریه می‌تواند علاوه بر سندروم دشواری حاد تنفسی، توسط مشکلات زیر نیز ایجاد شود:

• آمبولی ریوی
• ارتفاع زدگی
• مصرف مواد مخدر (به خصوص هروئین و کوکائین)
• عفونت‌های ویروسی
• تنفس سموم (به عنوان مثال استنشاق کلر یا آمونیاک)
• مشکلات عصبی مانند آسیب مغزی یا خونریزی زیر عنکبوتیه
• استنشاق دود
• وضعیت نزدیک به غرق شدگی

 علائم

آب آوردن ریه می‌تواند به شکل حاد اتفاق بیفتد. در این حالت معمولا تنگی نفس شدید (کوتاهی تنفس همراه با سرفه که اغلب باعث تولید خلط صورتی پر از کف) و خس خس سینه می‌شود، اتفاق می‌افتد. آب آوردن ناگهانی ریه همچنین می‌تواند با اضطراب شدید و تپش قلب همراه باشد. شروع ناگهانی آب آوردن ریه اغلب ادم ریوی آنی نامیده می‌شود و عموماً نشان دهنده وخیم شدن ناگهانی یک مشکل قلبی پنهان است؛ به عنوان مثال سندروم حاد عروق کرونری و همچنین کاردیومیوپاتی استرس حاد می‌توانند باعث ایجاد ادم ریوی آنی شوند.

آب آوردن شدید ریه همیشه یک مشکل اورژانسی پزشکی است و می‌تواند کشنده باشد.

آب آوردن مزمن ریه که غالبا همراه با نارسایی قلبی مشاهده می‌شود باعث ایجاد علائمی می‌شود که به مرور زمان کاهش یافت و از بین می‌روند؛ زیرا گاهی اوقات تعداد اندکی از کیسه‌های آلوئول و گاهی تعداد زیادی از آن‌ها درگیر شده‌اند. علائم شایع این وضعیت عبارتند از دشواری تنفسی در حین تقلا برای فعالیت، ارتوپنه (دشواری در تنفس در حین دراز کشیدن)، دیس پنه حمله‌ای شبانه (بیدار شدن از خواب در طول شب به دلیل تنگی نفس شدید)، خستگی، ورم پا (تورم) و افزایش وزن به دلیل تجمع مایعات.

تشخیص

تشخیص سریع و صحیح علل زمینه‌ای آب آوردن ریه ، بسیار مهم است. تشخیص آب آوردن ریه معمولاً با انجام معاینات جسمانی، اندازه گیری میزان اکسیژن خون و انجام عکسبرداری اشعه ایکس از قفسه سینه، نسبتاً سریع انجام می‌شود.

پس از یافته شدن ادم ریوی، باید سریعاً اقدامات لازم جهت تشخیص علت اصلی آن انجام شود. سابقه پزشکی در یافتن علت اصلی اهمیت بسیاری دارد. به ویژه اگر بیمار سابقه بیماری قلبی یا افزایش خطر قلبی عروقی، مصرف مواد مخدر، قرار گرفتن در معرض سموم یا عفونت‌ها یا سایر عوامل خطر آمبولی ریوی را داشته باشد.

نوار قلب و اکوکاردیوگرام در تشخیص بیماری زمینه‌ای قلب بسیار مفید هستند. اگر بیمار مشکوک به داشتن بیماری قلبی باشد اما اثبات آن با آزمایش‌های غیر تهاجمی ممکن نباشد، احتمالا لازم است کاتتریزاسیون قلبی انجام شود. در صورتی که پزشک به وجود علل قلبی برای آب آوردن ریه مشکوک باشد، ممکن است دامنه وسیعی از سایر آزمایش‌ها نیز مورد نیاز باشد.

در صورتی که فشار خون بالا در قسمت چپ قلب وجود نداشته باشد، ادم ریوی غیر قلبی تشخیص داده می‌شود.

درمان آب آوردن ریه

درمان این وضعیت بسته به اینکه چه چیزی باعث بروز آن شده است متفاوت است. اگر ارتفاع زدگی باعث آب آوردن ریه شده باشد، ممکن است در هنگام پایین آمدن از ارتفاع علائم شما از بین بروند. همچنین ممکن است به موارد زیر نیاز داشته باشید:

داروها

قدم اول در درمان آب آوردن ریه استفاده از دارو می­باشد. نوع و میزان دوز مصرفی حتما باید تحت نظر متخصص قلب و ریه مصرف شود . موارد زیر از داروهای کاربردی برای این رفع عارضه است:

• دیورتیک‌ها: این داروها برای از بین بردن مایعات اضافی اطراف ریه‌های شما و کاهش فشارخون استفاده می‌شوند. ممکن است دفعات ادرار شما در دوره مصرف این دارو بیشتر باشد.
• داروهای قلب: ممکن است از این داروها برای قوی‌تر شدن یا منظم‌تر شدن ضربان قلب یا پایین آوردن فشارخون شما استفاده شود.
• وازودیلاتورها: داروهای وازودیلاتور با بازتر کردن عروق خونی در قلب و ریه ها می‌توانند جریان خون را بهبود ببخشند. این امر می‌تواند باعث کاهش فشار در عروق خونی و بهبود علائم شود.

کنترل مشکلات تنفسی

روش­‌های اکسیژن رسانی در درمان آب آوریه ریه :

• اکسیژن رسانی: اکسیژن می‌تواند در تنفس بهتر و کاهش فشار درون ریه‌ها به شما کمک کند. ممکن است اکسیژن از طریق یک ماسک پلاستیکی یا مجرای بینی دریافت شود. کانولای بینی یک لوله کوتاه و نازک است که در سوراخ دماغ شما قرار می‌گیرد.
• تهویه فشار مثبت غیر تهاجمی (NPPV): این تهویه نوعی دستگاه است که از طریق یک ماسک یا قطعه دهانی کمک می‌کند ریه‌های شما با هوا پر شوند و در تنفس بهتر به شما کمک می‌کند. در صورت استفاده از ماسک ممکن است این ماسک روی دهان و بینی شما را بپوشاند یا فقط روی بینی قرار بگیرد و اکسیژن اضافه نیز می‌تواند به وسیله همین دستگاه به شما داده شود.
• ونتیلاتور: اگر شما به تنهایی قادر به تنفس نباشید؛ این دستگاه به جای شما تنفس را انجام می‌دهد. ممکن است یک لوله درون نایی (ET) در دهان یا بینی شما قرار بگیرد. لوله ET به ونتیلاتور متصل است. دستگاه ونتیلاتور همچنین می‌تواند به شما اکسیژن برساند.

خطرات آب آوردن ریه چیست؟ 

درمان نکردن آب آوردن ریه و یا دیر اقدام کردن به درمان سلامت بیمار را به خطر می­اندازد. موارد زیر از عوارض این عارضه می­باشند:

ممکن است سطح پتاسیم خون شما تغییر کند و این امر به ضربان غیرطبیعی قلب بیانجامد. همچنین ممکن است ضربان قلب شما بسیار سریع یا آهسته شود. اگر برای تنفس به لوله ET و دستگاه ونتیلاتور احتیاج داشته باشید، ممکن است هنگام قرار دادن لوله ET گلوی شما آسیب ببیند. همچنین ممکن است به عفونت ریه یا سینوس نیز مبتلا شوید و ضربان قلب نامنظم داشته باشید.

در صورت عدم درمان ممکن است علائم شما بدتر شوند. ممکن است از کمبود اکسیژن بسیار خسته شوید و از حال بروید. همچنین ممکن است وارد کما شوید. حالت اغما زمانی اتفاق می‌افتد که شما هوشیار باشید و نتوانید بیدار شوید. همچنین ممکن است که قلب شما آنطور که باید عمل پمپاژ را انجام ندهد و بدن اکسیژن مورد نیاز برای عملکرد خود را دریافت نکند. در صورت عدم درمان، آب آوردن ریه می‌تواند تهدید کننده زندگی فرد باشد.

چگونه می‌‌توان آب آوردن ریه را کنترل یا از آن پیشگیری کرد؟

 برای پیشگیری از این عارضه داشتن برنامه و عادت سالم روزانه ضروری است. موارد زیر در جلوگیری از ادم ریوی نقش موثری را ایفا می­کنند:

• مصرف مایعات خود را همانطور که به شما دستور داده شده است، محدود کنید: دستورالعمل‌های پزشک خود درباره میزان مصرف مایعات روزانه خود را دنبال کنید. مصرف زیاد مایعات می‌تواند خطر ایجاد مایع در ریه را افزایش دهد.
• به صورت روزانه خود را وزن کنید: هر روز صبح پس از ادرار کردن خود را وزن کنید اما باید این کار را قبل از غذا خوردن انجام دهید. داشتن اضافه وزن می‌تواند نشانه وجود مایع اضافه در بدن شما باشد.
• در صورت لزوم استراحت کنید: آرام آرام و به تدریج به فعالیت‌های خود بازگردید و هر روز نسبت به روز قبل فعالیت بیشتری انجام دهید. ممکن است هنگام خوابیدن در تنفس دچار مشکل شوید. از گوه فومی استفاده کرده یا سر خود را بالاتر از بدن خود قرار دهید. این امر می‌تواند به تنفس راحت‌تر در حین استراحت و خوابیدن به شما کمک کند. از وسیله‌ای استفاده کنید که تمام بدن شما را در یک سطح شیبدار قرار دهد یا در ناحیه کمر بدن شما را خم کند. دستگاه نباید باعث خم شدن بدن شما از ناحیه فوقانی کمر یا گردن شود.
• از غذاهای سالم مختلف تغذیه کنید: غذاهای سالم شامل میوه‌ها، سبزیجات، نان سبوس دار، لبنیات کم چرب، لوبیا، گوشت بدون چربی و ماهی می‌شود. غذاهای سالم می‌توانند علائم شما را کاهش داده و در دریافت انرژی بیشتر به شما کمک کنند. درباره مصرف غذاهای کم نمک یا کم چرب از پزشک خود سوال بپرسید.
• از مصرف الکل خودداری کنید: مصرف الکل را به طور کامل کنار بگذارید. الکل می‌تواند علائم شما را بدتر کرده و فشار خون شما را افزایش دهد. اگر نارسایی قلبی دارید الکل می‌تواند آن را شدیدتر کند.
• سیگار نکشید و مصرف مواد مخدر را کنار بگذارید: اگر سیگار می‌کشید؛ هرگز برای ترک کردن دیر نیست. مواد خیابانی مانند کوکائین را مصرف نکنید. سیگار کشیدن و مصرف مواد مخدر می‌تواند وضعیت و علائم شما را بسیار بدتر کند. در صورت نیاز به ترک سیگار و مواد مخدر در پی دریافت کمک باشید.
• به تدریج و به آرامی از ارتفاعات بالا بروید: آهسته بالا رفتن از ارتفاعات کمک می‌کند تا بدن شما به یک ارتفاع بالاتر عادت کند. درباره علائم آب آوردن ریه در ارتفاع از ارائه دهنده خدمات بهداشتی خود سوال بپرسید. حتما بپرسید که در صورت بروز این علائم باید چه کاری انجام دهید.