اسکن هستهای قلب، آزمایشی است که اطلاعات مهمی در مورد سلامت قلب فراهم می‌کند. برای این آزمایش، یک ماده رادیواکتیو بی‌خطر به نام ردیاب از طریق یک سیاهرگ به جریان خون تزریق میشود. ردیاب به‌طرف قلب حرکت کرده و انرژی آزاد می‌کند. دوربین‌های مخصوصی که در بیرون از بدن قرار داده میشوند این انرژی را تشخیص داده و از آن برای تولید تصاویری از قلب استفاده می‌کنند.
اسکن هستهای قلب برای چیست؟
اسکن هستهای قلب با سه هدف اصلی انجام میشوند:
• برای چک کردن جریان خون به قلب: رسیدن خون به بخشی از عضله قلب، می‌تواند نشانه‌ای از بیماری عروق کرونری باشد. این بیماری منجر به آنژین (درد قفسه سینه)، حمله قلبی و سایر مشکلات قلبی میشود. اسکن قلب که با این هدف گرفته میشود اسکن خون‌رسانی میوکارد نامیده میشود.
• برای بررسی آسیبدیدگی عضله قلب: آسیبدیدگی می‌تواند ناشی از استفاده از دارو، یک حمله قلبی، صدمه یا عفونت در گذشته باشد. اسکن هستهای قلبی که به این منظور انجام میشود تست زیست پذیر بودن میوکارد نامیده میشود.
• برای بررسی کیفیت پمپاژ خون توسط قلب به بدن: اسکن هستهای قلبی که با این هدف گرفته میشود اسکن ارزیابی عملکرد بطن‌ها نامیده میشود.
آمادهسازی بیمار
آمادهسازی برای اسکن هستهای قلب شبیه آمادهسازی برای اسکن اکوی قلب است، با این تفاوت که بیمار باید 36 تا 48 ساعت قبل از اسکن از مصرف کافئین و سیگار خودداری کند و از نیمه شب قبل از آزمایش چیزی نخورد. همچنین، زنانی که باردار هستند یا ممکن است باردار باشند یا در دوره‌ی شیردهی هستند باید به پزشک خود اطلاع دهند. بیمار یک تزریق داخل وریدی خواهد داشت. به دلیل دو بخشی بودن این اسکن، مراحل انجام کار چند ساعت طول میکشد و توصیه میشود یک کتاب یا فعالیت دیگری به همراه داشته باشید.
تست استرس:
• داروهای ضد آنژین (مانند نیتروگلیسیرین ، بتا بلاکرها و مسدود کننده‌های کانال کلسیم) می‌توانند با افزایش مقاومت ورزشی‌تان، روی نتایج آزمایش تأثیر بگذارند. پزشک ممکن است از شما بخواهد که 1 یا 2 روز قبل از آزمایش، مصرف این داروها را قطع کنید.
• در صورت مصرف هرگونه دارویی ، از جمله ویتامین‌ها و مکمل‌های گیاهی و در صورت داشتن هرگونه آلرژی شناخته شده‌ای ، به پزشکی که قرار است تست را برای شما انجام دهد،بگویید. همچنین در مورد بیماریهای اخیر و سایر مشکلات و بیماری‌هایتان به پزشک خود اطلاع دهید.
• جواهرات و سایر لوازم و الحاقات فلزی ممکن است در انجام این تست تداخل داشته باشند و باید قبل از آزمایش آن‌ها را درآورید و از خود جدا کنید.
• کفش راحت و لباس سبک و گشاد بپوشید.
• از شما خواسته میشود لباس‌های بالاتنه‌تان را درآورید. (خانم‌ها می‌توانند یک روپوش بیمارستانی گشادی که از جلو باز است بپوشند).
در طول اسکن هستهای قلب چه اتفاقاتی خواهد افتاد؟
بسیاری از مراکز پزشکی هستهای در بیمارستان‌ها قرار دارند. یک پزشک (یک متخصص رادیولوژی یا قلب) که در زمینه اسکن هستهای قلب آموزش‌های ویژه‌ای دیده بر انجام آزمایش نظارت می‌کند. متخصصان قلب، پزشکانی هستند که در زمینه تشخیص و درمان مشکلات قلبی تخصص دارند. متخصصان رادیولوژی پزشکانی هستند که در زمینه تکنیک‌های تصویربرداری پزشکی آموزش‌های ویژه‌ای دیده‌اند. پیش از شروع آزمایش، پزشک یا یک تکنسین با استفاده از یک سوزن یک راه وریدی را به سیاهرگی در بازویتان وارد می‌کند. او در زمان مناسب از طریق این راه وریدی، ردیاب رادیواکتیو را به جریان خونتان وارد می‌کند.
همچنین به بدنتان پَچ‌های نوار قلب (EKG) متصل میشود تا در طول آزمایش ضربان قلبتان کنترل شود (نوار قلب یک آزمایش ساده است که فعالیت‌های الکتریکی قلب را تشخیص داده و ثبت می‌کند).
تست ورزش
اگر قرار شد به‌عنوان بخشی از اسکن هسته‌ایتان تست ورزش هم بدهید، از شما خواسته خواهد شد که روی یک تردمیل راه رفته یا روی یک دوچرخه ثابت رکاب بزنید. در طول این تست با استفاده از یک سری کابل به دستگاه‌های نوار قلب و کنترل فشارخون متصل می‌شوید.
پزشک از شما خواهد خواست آن‌قدر راه رفته یا رکاب بزنید که دیگر از فرط خستگی قادر به ادامه نباشید، دچار تنگی نفس شده، یا دچار درد سینه یا پا شوید. معمولاً در چنین حالتی قلبتان سریع می‌زند، تنفستان سریع‌تر میشود، فشارخونتان بالا می‌رود و عرق می‌کنید.
اگر در سینه، بازو یا فکتان هرگونه احساس ناراحتی یا دردی دارید موضوع را به پزشک اطلاع دهید. همچنین، احساس سرگیجه، سبکی سر یا سایر علائم غیرطبیعی را نیز گزارش دهید.
اگر قادر به انجام این ورزش‌ها نبودید، پزشک داروهایی برای افزایش ضربان قلبتان به شما می‌دهد. به این روش، تست ورزش دارویی گفته میشود. ممکن است دارو باعث شود به مدت کوتاهی احساس اضطراب، تهوع، سرگیجه یا ضعف کنید. اگر این عوارض شدید باشند، پزشک برای تسکین علائمتان داروهای دیگری به شما می‌دهد.
قبل از پایان تست ورزش، ردیاب از طریق یک راه وریدی تزریق میشود.
اسکن هستهای قلب
اسکن هستهای قلب، که به دوربین گاما هم شناخته میشود، بهطور کامل بعد از تست استرس انجام میشود. برای این اسکن، بیمار باید کاملاً آرام و بی‌حرکت روی یک تخت دراز بکشد.
دوربین گاما در یک محفظه فلزی قرار دارد و در وضعیت‌های مختلفی نسبت به بدن بیمار قرار می‌گیرد. این دوربین، در حین دراز کشیدن بر روی تخت، عکس‌هایی از قلب بیمار می‌گیرد.
برای برخی اسکن‌های هستهای قلب، محفظه فلزی دوربین شکل یک حلقه بزرگ دارد و بیمار باید از میان آن حلقه به‌آرامی عبور کند. در همین حال، یک رایانه که در نزدیکی یا اتاق دیگری قرار دارد، عکس‌هایی از قلب بیمار تهیه می‌کند.
معمولاً، دو مجموعه عکس گرفته میشود: یکی درست بعد از تست استرس و دیگری بعد از مدتی استراحت. ممکن عکس‌ها در 1 یا 2 روز گرفته شوند. گرفتن هر مجموعه از این عکس‌ها 15 تا 30 دقیقه زمان می‌برد.
برای بعضی‌ها باقی ماندن در یک وضعیت در طول آزمایش کار دشواری است. برخی از افراد هم در زمان دراز کشیدن در اسکنر حلقه‌ای شکل، دچار اضطراب میشوند. همچنین ممکن است تخت سفت بوده و اتاق هم کمی سرد باشد که دلیل آن تهویه هوای موردنیاز دستگاه‌ها است.
اگر در طول آزمایش احساس ناراحتی داشتید، موضوع را به پزشک یا تکنسین حاضر بگویید تا او مشکل را برطرف کند.
بعد از اسکن هستهای قلب چه خواهد شد؟
پزشک از شما خواهد خواست تا یک روز دیگر هم برای گرفتن عکس‌های بیشتر به مرکز پزشکی هستهای مراجعه کنید. بیماران سرپایی می‌توانند بعد از اسکن یا بین دو اسکن، مرکز پزشکی هستهای را ترک کرده یا به خانه بروند.
اکثر افراد می‌توانند بعد از اسکن هستهای قلب به فعالیت‌های عادیشان برگردند. ماده رادیواکتیو بهطور طبیعی از طریق ادرار یا مدفوع از بدنتان خارج میشود. پزشک به شما توصیه خواهد کرد تا برای کمک به این فرایند مقدار زیادی مایعات مصرف کنید.
متخصص قلب یا رادیولوژی نتایج آزمایشتان را قرائت و تفسیر خواهد کرد. او نتایج را به پزشکتان گزارش داده و پزشکتان هم آن‌ها را برای شما تشریح خواهد کرد. یا اینکه متخصص قلب یا رادیولوژی مستقیماً با شما تماس گرفته و نتایج را با شما در میان می‌گذارند.
اسکن هستهای قلب چه چیزی را نشان می‌دهد؟
نتایج اسکن هستهای قلب به پزشک کمک می‌کنند تا:
• عارضه‌های قلبی، مثل بیماری عروق کرونری، را تشخیص داده و بهترین اقدامات درمانی را پیشنهاد دهد.
• برخی بیماریهای قلبی، مثل بیماری عروق کرونری و نارسایی قلبی را مدیریت کرده و بقای کوتاه‌مدت و بلندمدت بیماری را پیش‌بینی کند.
• میزان احتمال بروز حمله قلبی را تعیین کند.
• تصمیم بگیرد که انجام آزمایش‌های قلب یا اقدامات بیشتر به شما کمک خواهد کرد یا خیر. آنژیوگرافی کرونری و کاتتریزاسیون قلبی نمونه‌هایی از این آزمایش‌ها و اقدامات هستند.
• تصمیم بگیرد که آیا اقدامات انجام شده برای افزایش جریان خون به وریدهای کرونری به شما کمک خواهند کرد یا خیر. آنژیوپلاستی کرونری و عمل بای‌پس عروق کرونری، نمونه‌هایی از این اقدامات هستند.
• نتایج اقدامات یا جراحی‌های انجام شده مثل عمل بای‌پس عروق کرونری یا عمل پیوند قلب را کنترل کند.
مزایا
استفاده از تصویربرداری پرفیوژن کاردیولیت یا اسکن تالیوم، دقت تست استرس را در تشخیص بیماری انسدادی عروق کرونری افزایش می‌دهد. یک نتیجه‌ی نرمال از تست تالیم / کاردیولیت، نشانه‌ای بسیار خوب برای عدم وجود انسداد قابل‌توجه در عروق کرونری می‌باشد. از طرف دیگر ، بیمارانی که نتایج غیر نرمالی در اسکن پرفیوژن شان دیده میشود، به احتمال زیاد دچار انسداد قابل توجهی می‌باشند.
مطالعات اسکن هستهای قلب (پرفیوژن هسته ای) در سه شرایط کلی استفاده میشود. اول ، از این اسکن‌ها در بیمارانی که به خاطر انسداد ثابت در عروق کرونری، مشکوک به آنژین پایدار هستند، کاربرد دارد.
دوم ، این آزمایش‌ها برای بیمارانی به کار می‌روند که برای آنژین ناپایدار یا انفارکتوس ميوکارد بدون انحراف قطعه (NSTEMI) تحت درمان‌های پزشکی (یا غیرتهاجمی) تحت درمان قرارگرفته‌اند و به نظر می‌رسد که به وضعیت ثابتی رسیده‌اند. اگر آزمایش‌های تالیم / کاردیوایت آن‌ها انسداد باقیمانده‌ی قابل‌توجهی را نشان ندهد ، ادامه‌ی درمان‌های پزشکی به تنهایی تا حدودی بی‌خطر است. در غیر این صورت ، باید روش‌های آنژیوپلاستی و استنت زدن یا جراحی بای پس برای آن‌ها در نظر گرفته شوند.
سوم ، این آزمایش‌ها برای ارزیابی میزان زیست پذیری ماهیچه‌های قلب ورای از انسداد شدید در شریان کرونری استفاده میشود. اگر عضله قلب نسبت به هر میزان با تالیم / کاردیولیت به کار بی افتد، پس می‌توان گفت که تا حدودی قابل دوام است – و انتظار می‌رود که استنت گذارید یا بای پس کردن شریان بتواند عملکرد قلب را بهبود ببخشد. در غیر این صورت ، عمل باز کردن مجدد عروق شاید مزایای بسیاری را به همراه نداشته باشد.
ریسک‌ها
ردیاب رادیواکتیو مورداستفاده برای اسکن هستهای قلب، بدن را در معرض مقدار بسیار کمی از تشعشع قرار می‌دهد. البته تاکنون هیچ‌گونه عوارض بلندمدتی برای این دوز تشعشع گزارش نشده است.
دوز تشعشع این آزمایش برای کسانی دغدغه‌ساز خواهد بود که به چند اسکن نیاز دارند. البته، پیشرفت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری تا حد زیادی دوز تشعشع دریافت شده توسط بیماران را کاهش داده‌اند.
برخی افراد به ردیاب رادیواکتیو آلرژی دارند، که البته این به‌ندرت اتفاق می‌افتد.
اگر مبتلا به بیماری عروق کرونری باشید، در طول تست استرس، که به واسطه ورزش یا مصرف دارو ضربان قلبتان بالا می‌رود، دچار درد قفسه سینه خواهید شد. دارو می‌تواند این درد را تسکین دهد.
اگر باردار هستید، پیش از اسکن موضوع را به پزشک یا تکنسین اطلاع دهید. که در این صورت ممکن است انجام آزمایش به بعد از بارداری موکول شود.
سؤالات متداول
اسکن هستهای قلب توسط چه کسی انجام میشود؟
یک رادیولوژیست یا یک تکنسین واجد شرایط
نتایج تست هستهای قلب، چگونه تفسیر میشوند؟
نتایج این اسکن بستگی به علت انجام تست، سن بیمار، سابقهی بیماری قلبی در خانواده و مشکلات و بیماریهای دیگر بیمار دارند
نتایج نرمال
نتایج نرمال به این معناست که جریان خون در عروق کرونری قلب نرمال است.
نتایج غیرنرمال
نتایج غیر نرمال این تست می‌توانند نشان دهنده‌ی موارد زیر باشند:
• کاهش جریان خون به بخشی از قلب براثر تنگ شدن یا انسداد یک یا چند عروقی که ماهیچه‌ی قلب را تأمین می‌کنند.
• تشکیل اسکار و جای زخم در قلب به خاطر یک سکته قلبی در گذشته
• بیماری قلبی
• بزرگی بیش از اندازه‌ی قلب که نشانه‌ای از وجود مشکلاتی دیگر در قلب می‌باشد
ممکن است پزشک برای تعیین اینکه آیا بیماری قلبی دارید ، انجام آزمایش‌های بیشتری را توصیه کند. پزشک بر اساس نتایج این آزمایش ، برنامه درمانی منحصر برای شما را طرح خواهد کرد.
تست اسکن هستهای قلب چقدر طول میکشد؟
بهطور معمول ، این آزمایش حدود 2 الی4 ساعت طول میکشد. بخشی از این زمان صرف آمادهسازی بیمار برای تست و در انتظار ردیاب موجود در جریان خون میشود تا به قلب برسد. مدت زمان لازم برای انجام تست استرس و گرفتن تصاویر حدود 60 دقیقه است.
اگر نتوانم ورزش کنم، چه کار باید کرد؟
به بیمارانی که نتوانند ورزش کنند ، دارویی داده میشود که روی قلب همان تأثیری را میگذارد که ورزش روی قلب دارد.
