فشار خون بالا یا پرفشاری خون وقتی اتفاق می‌افتد که فشار خون شما به میزان ناسالمی افزایش یابد. اندازه‌گیری فشار خون شما نشان می‌دهد که چه مقدار خون از رگ‌های خونی شما عبور می‌کند و در زمان پمپاژ قلب، خون با چه مقدار مقاومت روبه‌رو می‌شود. شریان‌های باریک مقاومت را افزایش می‌دهند. هرچه شریان‌های شما باریک‌تر باشد، فشار خون شما نیز بیشتر می‌شود. افزایش فشار خون در طولانی مدت می‌تواند باعث مشکلاتی از جمله بیماری‌های قلبی شود.
فشار خون بالا به طور معمول در طی چند سال ایجاد می‌شود. معمولاً متوجه علائم خاصی نخواهید شد. اما حتی بدون علائم نیز فشار خون بالا می‌تواند باعث آسیب به رگ‌های خونی و اندام‌ها بخصوص مغز، قلب، چشم‌ها و کلیه‌ها شود. تشخیص به موقع مهم است. گرفتن منظم فشار خون می‌تواند به شما و پزشکتان کمک کند که متوجه تغییرات در فشار خون شما بشوند. اگر فشار خون شما زیاد شده باشد، ممکن است پزشک بخواهد فشار خون شما را در طی چند هفته بررسی کند تا ببیند که این عدد همچنان بالا می‌رود یا به سطح طبیعی باز می‌گردد یا خیر.
درمان فشار خون بالا هم شامل داروهای تجویزی و هم ایجاد تغییراتی در سبک زندگی است. اگر این بیماری درمان نشود، می‌تواند منجر به مشکلاتی از جمله حمله قلبی و سکته مغزی شود.
بهترین راه برای پیشگیری از عوارض و جلوگیری از بروز مشکلات، تشخیص به موقع فشار خون بالا است. می‌توانید برای گرفتن فشارخون به مطب پزشک خود مراجعه کنید، یا پزشک ممکن است از شما بخواهد یک دستگاه فشار خون بخرید و در منزل فشار خون خود را اندازه‌گیری کنید.
میزان فشار خون خود را یادداشت کنید و آن را به هنگام مراجعه به پزشک همراه خود داشته باشید. این کار می‌تواند به پزشک شما کمک کند تا قبل از پیشرفت این وضعیت، مشکلات احتمالی را مشاهده کند.
چه چیزی منجر به فشار خون بالا می‌شود؟
دو نوع فشار خون بالا وجود دارد که هرکدام از آن‌ها علت متفاوتی دارد.
فشار خون اولیه
به فشارخون اولیه فشار خون اساسی نیز گفته می‌شود. این نوع فشار خون با گذشت زمان و بدون دلیل مشخصی ایجاد می‌شود. بیشتر افراد مبتلا به این نوع فشار خون هستند. ترکیبی از عوامل ممکن است در بروز این مشکل نقش داشته باشد. این عوامل عبارتند از:
- ژن: بعضی از افراد از نظر ژنتیکی مستعد فشار خون هستند. این امر ممکن است ناشی از جهش‌های ژنتیی یا ناهنجاری‌های ژنتیکی باشد که از والدین شما به ارث رسیده است.
- تغییرات جسمی: اگر چیزی در بدن شما تغییر کند، ممکن است مشکلات مختلفی را در بدن خود تجربه کنبد. فشار خون بالا ممکن است یکی از این موارد باشد. به عنوان مثال، تصور می‌شود که تغییر در عملکرد کلیه شما به دلیل پیری ممکن است تعادل طبیعی نمک و مایعات بدن را مختل کند. این تغییر ممکن است باعث افزایش فشار خون شود.
- محیط زیست: با گذشت زمان، انتخاب‌های ناسالم شیوه زندگی مانند عدم فعالیت بدنی و رژیم غذایی ضعیف می‌تواند اثر نامطلوب خود را بر بدن شما بگذارد. انتخاب سبک زندگی غلط می‌تواند منجر به اضافه وزن شود. اضافه وزن یا چاقی می‌تواند خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش دهد.
فشار خون ثانویه
فشار خون ثانویه اغلب به سرعت رخ می‌دهد و می تواند شدیدتر از فشار خون اولیه باشد. شرایط متعددی که ممکن است باعث فشار خون ثانویه شود عبارتند از:
- بیماری کلیوی
- آپنه خواب انسدادی
- نقایص مادرزادی قلب
- مشکلات تیروئید
- عوارض جانبی داروها
- استفاده از مواد مخدر غیرقانونی
- سوء مصرف یا مصرف بیش از اندازه الکل
- مشکلات غده آدرنال
- برخی از تومورهای غدد درون‌ریز
علائم فشار خون بالا چیست؟
فشار خون بالا به طور کلی یک بیماری خاموش است. بسیاری از افراد هیچ علامتی را تجربه نمی‌کنند. ممکن است این بیماری سال‌ها یا حتی دهه‌ها طول بکشد تا علائم خود را آشکار کند. حتی در این صورت نیز این علائم ممکن است به مسائل دیگر نسبت داده شود.
علائم فشار خون بالا می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- سردرد
- تنگی نفس
- خون دماغ شدن
- گرگرفتگی
- سرگیجه
- درد قفسه سینه
- تغییرات بصری
- خون در ادرار
این علائم نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند. آن‌ها در همه افراد با فشار خون بالا اتفاق نمی‌افتند، اما انتظار برای بروز این علامت می‌تواند کشنده باشد.
بهترین راه برای اطلاع از فشار خون بالا، اندازه‌گیری منظم فشار خون است. اکثر پزشکان در مطب خود فشار بیماران را می‌گیرند.
اگر به طور سالانه معاینه فیزیکی می‌شوید، در مورد خطرات ناشی از فشار خون بالا و سایر مواردی که ممکن است برای مراقبت از فشارخون به شما کمک کنند، با پزشک خود صحبت کنید.
به عنوان مثال، اگر سابقه خانوادگی بیماری قلبی یا فاکتورهای خطر برای ایجاد این بیماری را دارید، پزشک ممکن است توصیه کند فشار خون شما در سال دو بار بررسی شود. این کار به شما و پزشک کمک می‌کند تا قبل از اینکه فشار خون شما مشکل ساز شود، برای کنترل کردن آن و جلوگیری از سایر مشکلات اقدامات لازم را انجام دهید.
تشخیص فشار خون بالا
تشخیص فشار خون بالا به سادگی خواندن عدد روی دستگاه فشارخون محدود نمی‌شود. بیشتر پزشکان در مطب خود اندازه‌گیری فشار خون را به عنوان بخشی از یک ویزیت معمول در نظر می‌گیرند. در صورتی که در روز ویزیت شما، پزشک فشار خون شما را اندازه نگیرد، حتماً درخواست کنید که این کار را انجام دهد.
اگر فشار خون شما بالا باشد، پزشک ممکن است درخواست کند که در طی چند روز یا هفته چند بار فشار خونتان را اندازه بگیرید و یادداشت کنید. تشخیص فشار خون بالا به ندرت پس از یک بار اندازه‌گیری قطعی انجام می‌شود. پزشک شما باید شواهدی از یک مشکل پایدار را مشاهده کند. این به این دلیل است که محیط شما، مانند استرس شما از حضور در مطب پزشک، می‌تواند در افزایش فشار خون نقش داشته باشد. همچنین، سطح فشار خون در طول روز تغییر می‌کند.
اگر فشار خون شما بالا باشد، پزشک احتمالاً آزمایشات بیشتری را برای رد بیماری‌های اساسی انجام خواهد داد. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش ادرار
- غربالگری کلسترول و سایر آزمایش‌های خون
- تست فعالیت الکتریکی قلب شما بوسیله یک الکتروکاردیوگرام (EKG ، که گاهی به آن ECG گفته می‌شود)
- سونوگرافی قلب یا کلیه‌ها
این آزمایشات می‌توانند به پزشک شما کمک کنند تا مشکلات ثانویه‌ای را که باعث فشار خون بالا می‌شود، تشخیص دهد. آن‌ها همچنین می‌توانند بوسیله این آزمایش‌ها اثرات فشار خون بالا بر روی اعضای بدن شما را مشاهده کنند.
پزشک ممکن است در این مدت معالجه فشار خون شما را شروع کند. درمان به موقع ممکن است خطر آسیب‌دیدگی را کاهش دهد.
چگونه معنی اعداد فشار خون را متوجه شویم؟
دو عدد در دستگاه فشار خون ایجاد می‌شود:
- فشار سیستولیک: این اولین یا بالاترین عدد است. این عدد فشار را در شریان‌های شما نشان می‌دهد هنگامی که قلب شما خون را پمپاژ می‌کند.
- فشار دیاستولیک: این عدد دوم یا پایین است. این عدد فشار در شریان‌های شما را بین ضربان‌های قلب نشان می‌دهد.
پنج دسته فشار خون برای بزرگسالان تعریف شده است:
- سالم: فشار خون سالم کمتر از 80/120 میلی‌متر جیوه (mm Hg) است.
- بالا: عدد سیستولیک بین 120 تا 129 میلی‌متر جیوه و عدد دیاستولیک کمتر از 80 میلی‌متر جیوه است. پزشکان معمولاً فشار خون بالا را با دارو درمان نمی‌کنند. در عوض، پزشک ممکن است به شما توصیه کند که سبک زندگی خود را تغییر دهید تا این عدد را به اندازه نرمال برسانید.
- فشار خون مرحله اول: عدد سیستولیک بین 130 تا 139 میلی‌متر جیوه است، یا عدد دیاستولیک بین 80 تا 89 میلی‌متر جیوه است.
- فشار خون مرحله دوم: عدد سیستولیک 140 میلی‌متر جیوه یا بالاتر است، یا عدد دیاستولیک 90 میلی‌متر جیوه یا بالاتر است.
- فشار خون بحرانی: عدد سیستولیک بیش از 180 میلی‌متر جیوه، یا عدد دیاستولیک بیش از 120 میلی‌متر جیوه است. فشار خون در این محدوده نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. اگر علائمی مانند درد قفسه سینه، سردرد، تنگی نفس یا تغییرات بینایی در هنگام فشار خون بالا وجود داشته باشد، مراقبت‌های پزشکی در اورژانس مورد نیاز است.
اندازه‌گیری فشارخون با دستگاه فشار انجام می‌شود. برای اندازه‌گیری دقیق فشار خون، مهم است که یک دستگاه سالم داشته باشید. یک دستگاه معیوب ممکن است عدد نادرستی را ارائه دهد.
قرائت فشار خون برای کودکان و نوجوانان متفاوت است. اگر از شما خواسته شده است فشار خون آن‌ها را کنترل کنید، از پزشک کودک در مورد محدوده‌های سالم فشار خون در کودکان سوال کنید.
گزینه‌های درمانی فشار خون بالا
تعدادی از عوامل به پزشک شما کمک می‌کنند تا بهترین گزینه درمانی را برای شما تعیین کند. این عوامل شامل نوع فشار خون بالا و علل ایجاد آن است.
گزینه‌های درمانی فشار خون اولیه
اگر پزشک فشار خون اولیه را در شما تشخیص داد، تغییر در سبک زندگی می‌تواند به کاهش فشار خون شما کمک کند. اگر تغییر در شیوه زندگی به تنهایی کافی نباشد، یا اگر تاثیر آن متوقف شود، پزشک ممکن است برای شما دارو تجویز کند.
گزینه‌های درمانی فشار خون ثانویه
اگر پزشک مشکلی را که باعث فشار خون شما می‌شود متوجه شود، بر روی درمان آن بیماری تمرکز خواهد کرد. به عنوان مثال، اگر دارویی که شروع به مصرف آن کرده‌اید باعث افزایش فشار خون می‌شود، پزشک شما داروهای دیگری را که این عارضه جانبی ندارند، امتحان می‌کند.
گاهی اوقات، فشار خون بالا علی‌رغم درمان علت اصلی، پایدار است. در این حالت پزشک شما ممکن است با شما همکاری کند تا تغییراتی را در شیوه زندگی خود ایجاد کنید و داروهایی را نیز برای کمک به کاهش فشار خون شما تجویز کند.
برنامه‌های درمانی فشار خون بالا اغلب کامل می‌شوند. آنچه در ابتدا موثر بود ممکن است با گذشت زمان کمتر مفید واقع شود. پزشک شما برای بهتر کردن روند درمان شما به همکاری با شما ادامه خواهد داد.
داروهای فشار خون بالا
بسیاری از افراد با داروهای فشار خون، مرحله آزمون و خطا را طی می‌کنند. ممکن است لازم باشد داروهای مختلفی را امتحان کنید تا زمانی که یک یا ترکیبی از داروها را پیدا کنید که برای شما مفید باشد.
برخی از داروهای مورد استفاده در درمان فشار خون بالا عبارتند از:
- مسدود کننده‌های بتا: مسدود کننده‌های بتا باعث می‌شوند قلب شما کندتر و با نیروی کمتری کار کند. این کار باعث می‌شود با هر ضربان میزان خون پمپاژ شده به شریان‌ها کاهش یابد و در نتیجه خون در رگ‌ها کاهش می‌یابد. همچنین این دارو باعث انسداد برخی هورمون‌ها در بدن شما می‌شود که می‌توانند فشار خون شما را بالا ببرند.
- دیورتیک‌ها: مقادیر زیاد سدیم و مایع اضافی در بدن شما می‌تواند فشار خون را افزایش دهد. دیورتیک‌ها، که به آن قرص آب نیز گفته می‌شود، به کلیه‌ها کمک می‌کند سدیم اضافی را از بدن شما خارج کند. با خارج شدن سدیم، مایع اضافی موجود در جریان خون نیز به ادرار شما منتقل می‌شود و بدین ترتیب به پایین آمدن فشار خون کمک می‌کند.
- مهار کننده‌های ACE: آنژیوتانسین ماده‌ای شیمیایی است که باعث سفت و باریک شدن رگ‌های خونی و دیواره شریان‌ها می‌شود. مهارکننده‌های ACE (آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین) از تولید این ماده شیمیایی توسط بدن جلوگیری می‌کنند. این امر کمک می‌کند رگ‌های خونی شل شوند و فشار خون را کاهش دهند.
- مسدود کننده‌های گیرنده آنژیوتانسین ARB) II) : در حالی که مهار کننده‌های ACE تولید آنژیوتانسین را متوقف می‌کنند ، ARB ها اتصال آنژیوتانسین را به گیرنده‌ها مسدود می‌کنند. بدون این مواد شیمیایی، رگ‌های خونی سفت نمی‌شوند. این مسئله به آرامش عروق و کاهش فشار خون کمک می‌کند.
- مسدود کننده‌های کانال کلسیم: این داروها مقداری از کلسیم را از ورود به عضلات قلبی قلب شما منع می‌کنند که منجر به ضربان قلب کمتر و فشار خون پایین‌تر می‌شود. این داروها همچنین بر رگ‌های خونی تاثیر می‌گذارند و باعث آرامش بیشتر و کاهش فشار خون می‌شوند.
- آگونیست‌های آلفا -2: این نوع دارو ضربان‌های عصبی را که باعث سفت شدن رگ‌های خونی می‌شوند، تغییر می‌دهد و بدین ترتیب به ریلکس شدن رگ‌های خونی کمک می‌کند و باعث کاهش فشار خون می‌شود.
داروهای خانگی فشار خون بالا
تغییرات سالم در شیوه زندگی می‌تواند به شما در کنترل عوامل ایجاد فشار خون کمک کند. در اینجا برخی از رایج‌ترین راه حل‌های خانگی ذکر شده است.
داشتن یک رژیم غذایی سالم
یک رژیم غذایی سالم برای قلب برای کمک به کاهش فشار خون بسیار حیاتی است. همچنین برای کنترل فشار خون بالا که تحت کنترل باشد و خطر عوارض را کاهش دهد نیز مهم است. این عوارض شامل بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و حمله قلبی است.
رژیم غذایی سالم برای قلب بر غذاهایی تأکید دارد که شامل موارد زیر است:
- میوه‌ها
- سبزیجات
- غلات کامل
- پروتئین‌های بدون چربی مانند ماهی
افزایش فعالیت بدنی
برای رسیدن به وزن سالم باید فعالیت بدنی بیشتری داشته باشد. داشتن فعالیت بدنی علاوه بر کمک به شما در کاهش وزن، می‌تواند به کاهش استرس، کاهش فشار خون به طور طبیعی و تقویت سیستم قلبی عروقی شما کمک کند.
فعالیت بدنی شما باید به طور متوسط به 150 دقیقه در هر هفته برسد که به میزان 30 دقیقه و پنج بار در هفته است.
رسیدن به وزن سالم
اگر دچار اضافه وزن یا چاقی هستید، کاهش وزن از طریق رژیم غذایی سالم برای قلب و افزایش فعالیت بدنی می‌تواند به کاهش فشار خون شما کمک کند.
مدیریت استرس
ورزش راهی عالی برای مدیریت استرس است. فعالیت‌های دیگر نیز می‌تواند کمک کننده باشد. مثل:
- مراقبه
- تنفس عمیق
- ماساژ
- شل شدن عضلات
- یوگا یا تای‌چی
این‌ها همه روش‌های کاهش استرس است. همچنین خواب کافی نیز می‌تواند به کاهش سطح استرس کمک کند.
سبک زندگی پاک
اگر سیگاری هستید، تلاش کنید آن را ترک کنید. مواد شیمیایی موجود در دود تنباکو می‌توانند به بافت‌های بدن آسیب برسانند و دیواره رگ‌های خونی را سفت کنند.
اگر به طور مرتب و به میزان زیادی الکل مصرف می‌کنید و یا وابستگی به الکل دارید، به دنبال کمک برای کاهش میزان مصرف یا قطع آن باشید. الکل می‌تواند فشار خون را افزایش دهد.
توصیه‌های رژیم غذایی برای مبتلایان به فشار خون بالا
یکی از ساده‌ترین راه‌های درمانی فشار خون بالا و جلوگیری از عوارض احتمالی آن، رژیم غذایی شماست. با آنچه می‌خورید می‌توانید در جهت تسکین یا از بین بردن فشار خون بالا قدم بردارید.
در اینجا برخی از رایج‌ترین توصیه‌های رژیم غذایی برای افراد مبتلا به فشار خون بالا آورده شده است.
گوشت کمتر و گیاه بیشتری بخورید
رژیم غذایی مبتنی بر گیاه روشی آسان برای افزایش فیبر و کاهش مقدار سدیم و چربی اشباع شده و ترانس است که از غذاهای لبنی و گوشت دریافت می‌کنید. مصرف میوه‌ها، سبزیجات، سبزیجات پهن برگ و غلات سبوس‌دار را افزایش دهید. به جای گوشت قرمز، پروتئین‌های بدون چربی و سالم مانند ماهی، مرغ یا توفو را انتخاب کنید.
کاهش سدیم در رژیم غذایی
افراد مبتلا به فشار خون بالا و افرادی که خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی در آن‌ها بالا است، ممکن است نیاز داشته باشند که میزان سدیم مصرفی خود را بین 1.500 و 2300 میلی‌گرم در روز حفظ کنند. بهترین راه برای کاهش سدیم، طبخ غذاهای تازه است. از خوردن غذاهای رستوران یا غذاهای بسته بندی شده که اغلب سدیم بسیار زیادی دارند، خودداری کنید.
مصرف شیرینی را قطع کنید
مواد غذایی و نوشیدنی‌های قندی حاوی کالری زیادی هستند اما از نظر مواد مغذی فقیر هستند. اگر چیز شیرین می‌خواهید، سعی کنید از میوه‌های تازه یا مقادیر کمی شکلات تیره را که خیلی زیاد شیرین نشده‌اند استفاده کنید. خوردن شکلات تیره به طور منظم ممکن است فشار خون را کاهش دهد.
فشار خون بالا در دوران بارداری
زنان مبتلا به فشار خون بالا علی‌رغم داشتن بیماری، می‌توانند نوزادان سالمی را به دنیا آورند. اما در صورت عدم نظارت و کنترل در دوران بارداری، فشار خون بالا هم برای مادر و هم برای کودک می‌تواند خطرناک باشد.
زنان مبتلا به فشار خون بالا به احتمال زیاد دچار عوارض جانبی می‌شوند. به عنوان مثال، عملکرد کلیه در زنان باردار مبتلا به فشار خون بالا ممکن است کاهش یابد. نوزادان متولد شده از مادران با فشار خون بالا ممکن است وزن کمی داشته باشند یا زودرس متولد شوند.
بعضی از خانم‌ها ممکن است در دوران بارداری دچار فشار خون بالا شوند. انواع مختلفی از مشکلات فشار خون بالا می‌تواند در این دوران ایجاد شود. این وضعیت اغلب پس از تولد نوزاد، خودبه‌خود برطرف می‌شود. فشار خون بالا در دوران بارداری ممکن است خطر ابتلا به فشار خون بالا در زندگی را افزایش دهد.
پره اکلامپسی
در برخی موارد، زنان باردار مبتلا به فشار خون بالا ممکن است در دوران بارداری دچار پره اکلامپسی شوند. این وضعیت افزایش فشار خون می‌تواند باعث عوارض کلیه و سایر ارگان‌ها شود. این مشکل می‌تواند منجر به پروتئین زیاد در ادرار، مشکل در عملکرد کبد، تجمع مایعات در ریه‌ها یا مشکلات بینایی شود.
با بدتر شدن این وضعیت، خطرات برای مادر و نوزاد افزایش می‌یابد. پره اکلامپسی می‌تواند منجر به اکلامپسی شود که باعث تشنج می‌شود. مشکلات فشار خون بالا در بارداری یکی از دلایل مهم مرگ مادر است. عوارض مربوط به نوزاد شامل وزن کم هنگام تولد، زایمان زودرس و زایمان جنین مرده است.
هیچ روش شناخته شده‌ای برای جلوگیری از پره اکلامپسی وجود ندارد و تنها راه درمان بیماری، زایمان نوزاد است. اگر در دوران بارداری دچار این بیماری شوید، پزشک از نظر عوارض از نزدیک شما را تحت نظر دارد.
اثر فشار خون بالا بر بدن چیست؟
از آنجا که فشار خون بالا اغلب یک بیماری خاموش است، می‌تواند سال‌ها پیش از آنکه علائم آشکار شود به بدن شما آسیب برساند. اگر فشارخون درمان نشود، ممکن است با عوارض جدی و حتی کشنده‌ای روبرو شوید. عوارض فشار خون بالا موارد زیر را شامل می‌شود.
آسیب به شریان‌ها
شریان‌های سالم انعطاف‌پذیر و قوی هستند. خون به طور آزاد و بدون مانع از طریق شریان‌ها و عروق سالم جریان می‌یابد.
فشار خون بالا باعث می‌شود شریان‌ها سفت تر، محکم‌تر و کشسانی آن‌ها کمتر شود. این آسیب باعث می‌شود چربی‌های دریافت شده از رژیم غذایی راحت‌تر در رگ‌های شما جمع شده و جریان خون را محدود کنند. این آسیب می‌تواند منجر به افزایش فشار خون، انسداد و در نهایت حمله قلبی و سکته مغزی شود.
آسیب به قلب
فشار خون بالا باعث می‌شود قلب شما بیش از حد سخت کار کند. افزایش فشار در رگ‌های خونی عضلات قلب شما را مجبور پمپاژ زیاد و مداوم می‌کند، خیلی بیشتر از آنچه یک قلب سالم باید انجام دهد. این امر ممکن است باعث بزرگ شدن قلب شود. قلب بزرگ شده خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش می‌دهد:
- نارسایی قلبی
- آریتمی
- مرگ ناگهانی قلب
- حمله قلبی
آسیب به مغز
مغز شما برای درست کار کردن به یک منبع سالم خون غنی از اکسیژن نیاز دارد. فشار خون بالا می‌تواند جریان خون را در مغز کاهش دهد:
- انسداد موقت جریان خون به مغز حملات ایسکمیک گذرا (TIA) نامیده می‌شود.
- انسداد قابل توجه جریان خون باعث از بین رفتن سلول‌های مغزی شده که به عنوان سکته مغزی شناخته می‌شود.
فشار خون کنترل نشده همچنین ممکن است بر حافظه و توانایی یادگیری، یادآوری، صحبت و استدلال شما تأثیر بگذارد. درمان فشار خون بالا اغلب اثرات فشار خون کنترل نشده را پاک یا معکوس نمی‌کند. با این حال، احتمال مشکلات دیگر را در آینده کاهش می‌دهد.
