انواع فشار خون: بالا و پایین بودن فشار خون به چه معناست؟

اندازه گیری انواع فشار خون

فشار خون معمولاً با بستن کاف فشار قابل باد شدن دور قسمت بالای بازو اندازه‌گیری می‌شود. این کاف بخشی از دستگاهی به نام فشارسنج یا اسفیگمومانومتر است. بهترین حالت برای اندازه‌گیری فشار خون وضعیتی است که بیمار آرام نشسته باشد. فشار خون با دو عدد، مثلاً 80/120 بیان می‌شود. عدد بزرگتر بیانگر فشار در سرخرگ‌ها در زمانی است که قلب خون را در هر ضربان در رگ پمپاژ می‌کند؛ به این فشار، فشار خون سیستولی می‌گویند. عدد کوچکتر نشان دهنده فشار در زمانی است که قلب پس از هر ضربان آرام می‌شود؛ به این فشار، فشار دیاستولی می‌گویند. هر دو نوع فشار سیستولی و دیاستولی برحسب واحد میلی‌متر جیوه (mmHg) اندازه‌گیری می‌شود.

متغیر بودن فشار خون

فشار خون با توجه به نیازهای بدن تغییر می‌کند. اگر فشار خون فردی بالا باشد، پزشک فشار خون وی را در چند نوبت اندازه‌گیری می‌کند تا از بالا بودن فشار خون مطمئن شود. همچنین پزش توصیه می‌کند که بیمار فشار خون را در خانه اندازه‌گیری کند یا دستگاهی برای  ثبت 24 ساعته فشار خون به بیمار متصل می‌شود. تفسیر فشار خون فشار خون سالم برای تمام افراد یکسان نیست. پزشکان فشار خون ایده‌آل هر فرد را برمبنای شرایط خاص وی، از جمله وضعیت سلامت عمومی‌اش تعیین می‌کنند. راهنمای تفسیر فشار خون به طور کلی به شرح زیر است:

• بهینه: کمتر از 120/ کمتر از 80
• نرمال: 120 تا 129/ 80 تا 84
• بالا ـ نرمال: 130 تا 139/ 85 تا 89
• بالا: بیشتر از 90/140

فشار خون بالا معمولاً با نشانه‌های هشدار همراه نیست. ممکن است فردی فشار خونش بالا باشد و کاملاً حالش خوب باشد. تنها راه برای تشخیص بالا بودن فشار خون این است که مرتب آن را اندازه‌گیری کنید. فشار خون پایین نسبی است؛ به عبارت دیگر فشاری که برای یک فرد پایین است، می‌تواند برای فرد دیگری عادی باشد. فشار خون پایین صرفاً زمانی مشکل‌ساز می‌شود که عوارضی را به همراه داشته باشد و تاثیر نامطلوبی بر بدن یا حال بیمار بگذارد.

اندازه‌گیری منظم فشار خون

حتی اگر فشار خونتان در بازه نرمال قرار دارد و علائم خطر بیماری‌های قلبی ـ عروقی و سابقه فردی یا خانوادگی فشار خون بالا را ندارید، باز هم لازم است که هر دو سال یکبار چکاپ شوید و پزشک فشار خونتان را در ویزیت‌های معمول اندازه‌گیری کند. اگر فشار خونتان در محدوده “بالا ـ نرمال” قرار دارد یا بیشتر از این بازه است یا اگر عامل‌های خطر بیماری‌های قلبی ـ عروقی مانند سابقه فردی یا خانوادگی فشار خون بالا، سکته مغزی یا حمله قلبی درباره‌تان صدق می‌کند، بهترین کار این است که فشار خونتان را در فواصل کوتاه‌تری اندازه‌گیری کنید. برای مدیریت وضعیت خود حتماً با پزشک مشورت کنید.

فشار خون پایین

عوارض ناشی از فشار خون پایین

فشار خون پایین معمولاً عارضه‌ای جدی محسوب نمی‌شود، بااین حال زمین خوردن و غش کردن ناشی از پایین بودن فشار خون می‌تواند منجر به آسیب‌دیدگی شود. اگر فشار خون پایین درمان نشود، مغز، قلب و اندام‌های دیگر خون کافی دریافت نمی‌کنند و نمی‌توانند عملکرد مناسبی داشته باشند. پایین بودن شدید فشار خون می‌تواند منجر به شوک و حتی مرگ بیمار شود.

درمان فشار خون پایین

درمان فشار خون پایین به علت این عارضه بستگی دارد. پزشک سعی می‌کند علت پایین بودن فشار خون را با همکاری بیمار پیدا کند. اگر فشار خون بیمار بسیار پایین باشد، پزشک برای بالا آوردن فشار خون سرم تجویز می‌کند. پزشک موارد زیر را با توجه به عامل‌های مختلفی مانند سن بیمار و نوع فشار خون پایین توصیه می‌کند:

• تغییر رژیم غذایی
• تغییر سبک زندگی
• مصرف دارو

در ارتباط با اصلاح سبک تغذیه از بیمار خواسته می‌شود که:

• در طول روز آب بیشتری بنوشد تا آب مورد نیاز بدنش تامین شود.
• مصرف نمک را با احتیاط افزایش دهد، چون سدیم باعث بالا رفتن فشار خون می‌شود.
• وعده‌های غذایی سالم‌تر و کم‌حجم‌تری میل کند و مصرف کربوهیدرات‌ها را کاهش دهد.

اقدامات گوناگونی به منظور جلوگیری از افت ناگهانی فشار خون انجام می‌شود. پزشکان تغییرات سبک زندگی زیر را با توجه به شرایط بیمار توصیه می‌کنند:

• پوشیدن جوراب ضد واریس
• به بیمار توصیه می‌شود که وقتی می‌خواهد از حالت نشسته یا خوابیده بلند شود، تغییر وضعیت را به آهستگی انجام بدهد.
• خودداری از ایستادن برای مدت طولانی
• از بیمار خواسته می‌شود که قبل از پایین آمدن از تخت، چند دقیقه بنشیند و نفس عمیق بکشد.

داروهای زیر برای درمان فشار خون پایین تجویز می‌شود:

• فلودروکورتیزون: این دارو حجم خون را افزایش می‌دهد.
• میدودرین: این دارو فشار خون را بالا می‌برد.

فشار خون و پتاسیم

مصرف پتاسیم خوراکی اثر سدیم خوراکی را کاهش می‌دهد. بنابراین خوردن مواد غذایی حاوی پتاسیم بالا می‌تواند برای مدیریت فشار خون اکثر بیماران مفید باشد. پتاسیم به وفور در سبزیجات، میوه‌ها و غلات سبوس‌دار وجود دارد. البته این توصیه برای تمام بیماران، از جمله بیماران دچار ناراحتی‌های کلیوی و افرادی که داروهای خاص مصرف می‌کنند، مناسب نیست. برای دریافت اطلاعات بیشتر می‌توانید با پزشک معالجتان مشورت کنید. البته دریافت پتاسیم بیشتر از طریق رژیم غذایی به تنهایی کافی نیست، بااین حال مصرف پتاسیم بیشتر در کنار روش‌های دیگری مانند ورزش منظم، کاهش مصرف سدیم و ایجاد دیگر رفتارهای غذایی سالم به مدیریت فشار خون کمک می‌کند.

مدیریت فشار خون بالا

بالا بودن مزمن فشار خون عوارضی جدی را برای سلامتی به دنبال دارد. عامل‌های زیر خطر بروز عوارض فشار خون بالا را افزایش می‌دهد:

• عادت‌های غذایی ناسالم
• اضافه وزن یا چاقی
• نداشتن فعالیت بدنی
• استعمال دخانیات
• بالا بودن کلسترول
• ابتلا به دیابت
• گوشه‌گیری و انزوای اجتماعی
• افسردگی

تغییر سبک زندگی برای درمان فشار خون بالا و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی ـ عروقی بسیار مهم است. از این رو به بیماران توصیه می‌شود که:

• در رژیم غذایی خود اقلام سالم و متنوعی از هر پنج گروه غذایی مصرف کنند.
• مصرف نمک (سدیم) را کاهش دهند. نمک ماده‌ای معدنی است که از سدیم و کلرید تشکیل می‌شود، سدیم موجود در نمک برای سلامتی مضر است. هرچند متخصصین درباره مصرف نمک هشدار می‌دهند، اما در واقع هنگام خرید مواد غذایی باید به میزان سدیم آنها توجه کنید.
• رسیدن به وزن سالم و حفظ وزن در حد مناسب
• در هفته حداقل پنج روز، هر روز 30 ـ 45 دقیقه ورزش متوسط داشته باشند. البته می‌توان ورزش سنگین‌تر را به مدت 15 ـ 30 دقیقه در روز جایگزین ورزش متوسط کرد.
• ترک سیگار و دخانیات

برخی بیماران برای مدیریت فشار خون بالا باید دارو مصرف کنند، در هر حال در کنار مصرف دارو باید اصلاح سبک زندگی نیز مورد توجه قرار گیرد.

فشار خون بالا و ورزش روزانه

قبل از شروع یا ارتقای ورزش یا فعالیت جدید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. به ایمنی خود حین ورزش توجه کنید و تدریجاً میزان فعالیت خود را افزایش دهید. بهتر است روزانه یا حداقل برخی از روزهای هفته، ورزش متوسط را به مدت ۳۰ تا ۴۵ دقیقه انجام دهید. در صورت عدم امکان، می‌توانید به جای ورزش متوسط، تمرین‌های سخت‌تر را به مدت ۱۰ دقیقه یا بیشتر انجام دهید. هر فعالیتی که عضلات بزرگ را درگیر کند، ورزش تلقی می‌شود. ورزش متوسط یا فعالیت پرتکاپویی که نفس شما را نگیرد مانند دوچرخه سواری یا پیاده‌روی سریع برای بهبود سلامتی عمومی مناسب است. بعضی تمرین‌ها و ورزش‌ها مانند پرس وزنه می‌توانند فشار خون را افزایش دهند. در نتیجه، اگر فشار خون شما بالا است، از انجام این حرکات خودداری کنید.

فشار خون بالا و تغذیه

رعایت رژیم غذایی سالمی که بر مصرف سبزیجات، میوه، لبنیات کم‌چرب و غلات سبوس‌دار تاکید دارد، در کنار ورزش و کاهش وزن می‌تواند کاهش حداکثری فشار خون را به دنبال داشته باشد. تغذیه سالم برای مدیریت فشار خون بالا و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی بسیار مهم است. یک برنامه غذایی سالم و متعادل باید شامل اقلامی از گروه‌های غذایی مختلف باشد. سعی کنید برنامه غذایی روزمره‌تان شامل مواد زیر باشد:

• سبزیجات
• غلات سبوس‌دار
• گوشت بدون چربی
• ماهی چرب
• میوه
• فرآورده‌های لبنی با چربی کاهش یافته، کم چرب یا بدون چربی
• روغن‌های تک غیراشباع و چندغیراشباع گیاهی و به دست آمده از دانه‌هایی مانند کنجد
• آجیل، دانه‌ها و حبوبات

مصرف نمک و فشار خون بالا

کاهش میزان مصرف نمک برای مدیریت و حتی پیشگیری از فشار خون بالا مفید است. توصیه‌های زیر را برای کاهش مصرف نمک رعایت کنید:

• دقت کنید که رژیم غذایی‌تان شامل غذاهای کاملی مانند سبزیجات، میوه، غلات سبوس‌دار، گوشت بدون چربی و ماکیان، ماهی و غذاهای دریایی، حبوبات، آجیل و دانه‌ها باشد.
• از مصرف غذاهایی مانند پیتزا، شیرینی، بیسکویت و غذاهای آماده حتی‌الامکان پرهیز کنید، چون این غذاها مقدار زیادی سدیم را وارد رژیم غذایی‌تان می‌کنند و جایگزین غذاهای سالمی می‌شوند که بسیاری از آنها حاوی سدیم پایینی هستند.
• حتی‌الامکان غذاهای کم نمک مصرف کنید.
• هنگام آشپزی یا صرف غذا از نمک استفاده نکنید؛ برای طعم‌دار کردن غذا می‌توانید گیاهان و ادویه‌های مختلف را جایگزین نمک کنید.

مصرف دارو برای مدیریت فشار خون بالا

داروهای مختلفی برای کاهش فشار خون و مدیریت فشار خون بالا مصرف می‌شود که اصطلاحاً به آنها داروهای ضدفشار خون گفته می‌شود. این داروها فشار خون بالا را درمان نمی‌کنند، اما به مدیریت آن کمک می‌کنند. بسیاری از بیماران مجبورند که داروهای مدیریت فشار خون بالا را تا پایان عمر مصرف کنند. البته دوز دارو به مرور زمان تغییر داده می‌شود. اگر نیاز به مصرف دارو داشته باشید، پزشک نوع و دوز مناسب دارو را تعیین می‌کند. غالباً دو یا چند دارو برای مدیریت فشار خون لازم است. داروها را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید. برای این که مصرف دارو را فراموش نکنید، می‌توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید:

• داروها را هر روز راس ساعت مشخصی مصرف کنید.
• از جعبه قرص هفتگی استفاده کنید.
• زمان مصرف دارو را روی تقویم علامت بزنید.
• از یکی از اعضای خانواده یا دوستانتان بخواهید که مصرف دارو را به شما یادآوری کنند.
• فهرستی از داروها و دوز مصرف آنها تهیه کنید و این فهرست را همواره همراه داشته باشید.
• هشدار روزانه‌ای را روی گوشی موبایلتان ذخیره کنید تا زمان مصرف دارو را فراموش نکنید.

داروهای فشار خون را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید. شیوه مصرف یا نوع دارو را خودسرانه و بدون اجازه پزشک تغییر ندهید.