اکوکاردیوگرام جنین یک آزمایش سونوگرافی است که در طول بارداری برای ارزیابی قلب جنین انجام می‌شود. برخلاف سونوگرافی (اسکن آناتومی) که به طور معمول در مطب پزشک متخصص زنان و زایمان برای بررسی ساختار بدن جنین انجام می‌شود، اکوکاردیوگرام جنین یک ارزیابی متمرکز از قلب جنین است. اکوکاردیوگرام جنین به متخصص قلب کودکان اجازه می‌دهد تا ساختار قلب و عملکرد آن در دوره جنینی را به طور دقیق ارزیابی کند. این آزمایش توسط یک تکنسین سونوگرافی که «سونوگرافیست» نیز نامیده می‌شود، انجام می‌شود و توسط یک متخصص قلب کودکان که در تصویربرداری قلب جنین تخصص دارد، تفسیر می‌شود.
اکوکاردیوگرافی جنین می‌تواند ناهنجاری‌های قلبی قبل از تولد را تشخیص دهد، برنامه ریزی قبل از زایمان مناسب را امکان پذیر کرده و مدیریت پزشکی به محض تولد نوزاد را ممکن کند. انجام این آزمایش در کودکانی که نواقص قلبی شدید دارند، به منظور اطمینان از برنامه ریزی کاملا هماهنگ زایمان برای مادر و نوزاد، اهمیت بسیاری دارد. برخی از نوزادان با نواقص قلبی شدید، بلافاصله پس از تولد به داروهای خاص، عمل جراحی یا اقدامات خاص احتیاج دارند.
نحوه‌ی اکوی قلب جنین چگونه است؟
در اکوکاردیوگرام‌های جنینی، یک پروب کوچک به نام مبدل (مشابه میکروفون) روی شکم مادر قرار می‌گیرد و امواج صوتی التراسونیک با فرکانس بسیار بالا برای شنیدن را ارسال می‌کند. هنگامی که این مبدل در مکان‌های خاص و در زوایای خاصی قرار می‌گیرد، امواج فراصوت (التراسونیک) را از روی پوست مادر و کودک و سایر بافت‌های بدن، به قلب کودک، جایی که امواج از ساختارهای قلب پرش (یا «اکو» ) می‌کنند، ارسال می‌کند. مبدل امواج منعکس شده را دریافت کرده و به یک کامپیوتر ارسال می‌کند. کامپیوتر اکوها را به تصاویری از دیواره‌های قلب و دریچه‌های آن تبدیل می‌کند. تکنیک‌هایی که گاهی اوقات برای به دست آوردن اطلاعات دقیق درباره قلب جنین استفاده می‌شوند شامل موارد زیر هستند:
- اکوکاردیوگرافیD-2 (دو بعدی): این تکنیک برای «دیدن» ساختارهای واقعی و حرکت ساختارهای قلب استفاده می‌شود. نمای سونوگرافی دو بعدی روی یک مانیتور به شکل مخروطی دیده می‌شود و می‌توان از طریق آن حرکت ساختارهای قلب در زمان حقیقی را مشاهده کرد. این تکنیک پزشک را قادر می‌سازد تا ساختارهای مختلف قلب را در حال کار کردن ببیند و آنها را ارزیابی کند.
- اکوکاردیوگرافی داپلر: تکنیک داپلر برای اندازه گیری و ارزیابی جریان خون درون بطن‌ها، دریچه‌ها و عروق اصلی قلب استفاده می‌شود. تکنیک داپلر همچنین می‌تواند جریان غیرطبیعی خون در قلب را تشخیص دهد که می‌تواند نشان‌دهنده مشکلاتی مانند روزنه بین دهلیزهای قلب، مشکلی در یک یا هر دو دریچه یا مشکلی در دیواره‌های قلب باشد.
- داپلر رنگی: تکنیک داپلر رنگی یک شکل تقویت شده از اکوکاردیوگرافی داپلر است که در آن از رنگ‌های مختلف برای تعیین جهت جریان خون استفاده می‌شود. این آزمایش تفسیر تصاویر داپلر را ساده‌تر می‌کند.
بر خلاف برخی از سونوگرافی‌های معمول قبل از تولد، برای انجام اکوکاردیوگرام جنین لازم نیست مثانه پر باشد.
اکوی قلب جنین برای چه افرادی لازم است
انجام اکوکاردیوگرام جنین برای تمام زنان باردار ضرورت ندارد. آزمایشات سونوگرافی قبل از تولد که توسط یک متخصص زنان و زایمان انجام می‌شوند، می‌توانند اطلاعاتی درباره اینکه آیا قلب جنین به درستی تشکیل شده است را ارائه دهند. در اکثر موارد همین آزمایش‌ها به تنهایی نشان می‌دهند که جنین به اکوکاردیوگرام جنینی احتیاج ندارد.
شرایط زیر رایج‌ترین نشانه‌ها برای نیاز به اکوکاردیوگرام جنین هستند :
- در صورتی که سونوگرافی معمول قبل از تولد نقض احتمالی در ساختارهای قلب را نشان داده باشد.
- در صورتی که سونوگرافی معمول قبل از تولد، نشان دهنده آریتمی احتمالی در کودک باشد.
- در صورتی که سابقه خانوادگی متولد شدن با بیماری عروق کرونری قلب (CHD) در اقوام نزدیک مانند خواهر یا برادر یا پدر یا مادر وجود داشته باشد.
- یک ناهنجاری کروموزومی و ژنتیکی در نوزاد کشف شده باشد (مانند تریزومی ۱۳، ۱۸ یا ۲۱ که به سندروم داون نیز مشهور است)
- در صورتی که مایعات اضافه در اطراف اندام‌های جنین (قلب پوست کبد و ریه‌ها) مشاهده شده باشد.
- در صورت تشخیص ناهنجاری‌های اندامی متعدد مانند ناهنجاری در کلیه‌ها، استخوان‌ها یا مغز.
- انواع خاصی از حاملگی‌های دوقلویی
- ناهنجاری‌های ریه مانند فتق دیافراگم مادرزادی، نارسایی ریه یا تومور ریه
- در صورتی که مادر داروهای خاصی مصرف کرده است که ممکن است باعث CHD شوند، مانند داروهای ضد صرع، ضد افسردگی، آنتی بیوتیک‌ها، داروهای ضد التهاب (به عنوان مثال ایبوپروفن و ایندومتاسین) یا داروهای تجویز شده برای آکنه.
- در صورتی که مادر در دوران بارداری سوء مصرف الکل یا مواد مخدر داشته باشد.
- در صورتی که مادر مبتلا به دیابت، لوپوس، سندروم شوگرن، فنیل کتونوریا یا بیماری‌های بافت همبند باشد.
- اگر مادر در دوران بارداری سرخچه داشته باشد.
اکوکاردیوگرام جنین چه زمانی انجام می‌شود؟
اکوکاردیوگرام جنینی معمولاً در سه ماهه دوم داری انجام می‌شود که معمولاً بین هفته‌های ۱۸ تا ۲۴ بارداری است. درشرایط نادر متخصص قلب کودکان می‌تواند تصاویر قلب جنین را در اوایل هفته ۱۱ تا ۱۳ بارداری به دست بیاورد. با این حال اگر لازم باشد در اوایل بارداری اسکن انجام شود، به احتمال زیاد از مادر خواسته می‌شود تا به منظور به دست آوردن تصاویر قطعی‌تر جهت تایید یافته‌های قبلی، مدتی بعد مجدداً برای عکسبرداری باز گردد.
اگر نواقص قلبی در یک جنین کشف شوند چه اتفاقی می‌افتد؟
وقتی یک نقص قلبی در جنین تشخیص داده می‌شود، متخصص قلب کودکان بلافاصله پس از اتمام بررسی، تشخیص خود و پیامدهای آن را به طور دقیق برای شما توضیح می‌دهد. در بسیاری از موارد، ممکن است متخصص قلب و عروق پس از انجام بررسی‌های اولیه توسط متخصص سونوگرافی، تصاویر بیشتری تهیه کند. متخصص قلب کودکان اغلب برای توضیح اهمیت نقص قلبی، دورنماهایی را برای شما ترسیم می‌کند؛ از جمله اینکه آیا نقص کشف شده، جنین شما را قبل از تولد تحت تاثیر قرار می‌دهد یا نه؛ آیا به انتقال فوری به بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان یا بخش مراقبت‌ای قلبی نیاز است یا خیر؛ و/ یا اینکه به جراحی قلب پس از تولد احتیاج دارد یا نه. ویزیت‌های بعدی ممکن است شامل ملاقات با متخصصان دیگر مانند هماهنگ کننده ماقبت‌های جنینی، مشاور ژنتیک، جراح قلب یا متخصص قلب و عروق برای اطمینان از متولد شدن کودک در شرایط مناسب و همچنین کسب اطلاعات بیشتر درباره جراحی قلب یا سای روش‌هایی که ممکن است پس از تولد لازم باشند، باشد.
محدودیت‌های تست
توجه به این نکته که حتی در صورت انجام اکوکاردیوگرام طبیعی جنین، آزمایش‌ها ذاتاً دارای محدودیت هستند، اهمیت بسیاری دارد زیرا گردش خون در جنین قبل از تولد با گردش خون پس از تولد متفاوت است. برخی از محدودیت‌های این آزمایش‌ها شامل ناتوانی در رد احتمال وجود حفره‌های کوچک در قلب (مانند نواقص دیواره‌های دهلیزی یا بطنی)، ناهنجاری وریدی ریوی (که با عنوان ناهنجاری جزئی بازگشت وریدی ریوی نیز شناخته می‌شود)، ناهنجاری‌های جزئی دریچه (از جمله دریچه آئورت دو لتی) و کوارکتاسیون آئورت می‌باشند. به رغم وجود این محدودیت‌ها، اکوکاردیوگرام طبیعی جنین تا حد زیادی باعث اطمینان یافتن درباره احتمال نواقص ساختار قلب و بیماری‌های آن می‌شود.
