کلسترول نقش بسيار مهمي در بدن شما بر عهده دارد، اما آيا مي‌دانيد که کلسترول هم انواع مختلفي دارد و همه کلسترول‌ها با هم مشابه نيستند؟ در واقع دو نوع کلسترول در بدن وجود دارد که گاهي تحت عنوان “کلسترول خوب” و “کلسترول بد” شناخته مي‌شوند. داشتن اطلاعات کافي در مورد انواع کلسترول، اهميت زيادي در سلامتي شما دارد، زيرا بالا رفتن ميزان کلسترول بد، خطر بروز حمله‌هاي قلبي را افزايش مي‌دهد، در حالي که کلسترول خوب نقش کاملاً متفاوتي در بدن دارد.
اصطلاح “کلسترول خوب” غالباً به ترکیبی به نام HDL اشاره دارد. در واقع، این نوع از کلسترول به حذف رسوبات کلسترول از داخل سرخرگ‌ها و انتقال آن به کبد که محل دفع مواد زاید بدن است، کمک میکند.
HDL چیست؟
واژه HDL مخفف عبارت “لیپوپروتئین دارای چگالی بالا” است که نام یکی از ترکیبات موجود در بدن می‌باشد. این ترکیب یکی از اعضای خانواده لیپوپروتئین‌ها است که در بدن برای انتقال چربی‌ها به نقاط مختلف ساخته می‌شوند. کلسترول HDL را به این دلیل کلسترول خوب می‌گویند که می‌تواند رسوبات کلسترول را از داخل سرخرگ‌ها حذف کرده و آن را برای دفع، به کبد باز گرداند.
کلسترول و چربی خون بالا یکی از عواملی است که خطر بروز حمله‌های قلبی را افزایش میدهد. البته عوامل بسیار زیادی وجود دارند که خطر بیماری‌های قلبی عروق کرونری را افزایش می‌دهند و لازم است که با شناخت آنها و رعایت مراقبت‌های کافی برای همه این عوامل، خطر کلی بیماری‌های قلبی را تا حد ممکن کاهش دهیم.
چرا کلسترول HDL تا این حد خوب است؟
هر یک از ذرات کلسترول HDL، به طور واقع یک حباب میکروسکوپی است که از یک دیواره لیپوپروتئینی در اطراف یک هسته کلسترول تشکیل شده است. این ذره کلسترول HDL، به دلیل چگالی بیشتر نسبت به دیگر انواع کلسترول، با عنوان “ذره دارای چگالی بالا” شناخته می‌شود.
یک نکته دیگر این است که کلسترول، که در بدن وجود دارد، به هیچ وجه بدی نیست، بلکه در واقع یک چربی ضروری برای عملکرد بهینه بدن است. در واقع کلسترول، نقش مهمی در حفظ استحکام سلول‌های بدن دارد.
برای انتقال کلسترول در بدن از طریق جریان خون، نیاز به لیپوپروتئین‌ها وجود دارد. هر ذره لیپوپروتئین، خواص خاص خود را در ترکیب با کلسترول‌ها دارد و در واقع، لیپوپروتئین‌های مختلف نقش‌های متفاوتی در انتقال کلسترول دارند.
دانشمندان معتقدند که کلسترول HDL می‌تواند از راه‌های مختلفی به کاهش خطر بیماری‌های قلبی کمک کند که مهم‌ترین آنها عبارت است از:
• کلسترول HDL، کلسترول بد یا همان LDL را از بدن تمیز کرده و حذف میکند.
• کلسترول HDL با انتقال کلسترول بد به کبد که محل پالایش آن است، این ترکیب را بازیافت کرده و امکان استفاده مجدد از آن در بدن را فراهم میکند.
• کلسترول HDL یکی از عوامل حفاظت کننده از دیواره‌های داخلی عروق خونی (اندوتلیوم) است. در واقع، آسیب دیدگی دیواره‌های داخلی عروق خونی، اولین مرحله
از فرایند تصلب شرائین است که نهایتاً باعث بروز حمله‌های قلبی و سکته مغزی خواهد شد. کلسترول HDL، این دیواره‌ها را تمیز کرده و آنها را سالم نگه می‌دارد.
اندازه گیری کلسترول HDL
اگر پزشک به شما توصیه میکند که میزان کلسترول خونتان را اندازه بگیرید، برای آن است که بداند مقدار کلی کلسترول بدن شما و نیز نسبت کلسترول کل به کلسترول HDL چقدر است.
مقدار طبیعی کلسترول HDL بین 40 تا 60 میلی‌گرم در هر دسی‌لیتر خون است. پزشک با دیدن نتیجه آزمایش شما، به شما کمک میکند تا تفسیر صحیحی از این نتایج داشته باشید. بنابراین هنگام خواندن اعداد و ارقام ثبت شده در نتیجه آزمایش، مهم است که بدانید کلسترول خوب یا HDL کدام است.
معمولاً بالا بودن میزان کلسترول HDL برای بدن خوب است، بنابراین مهم است که میزان کلسترول HDL در حدی حفظ شود که بتواند حداقل مقادیر توصیه شده برای بدن را تأمین نماید. وقتی که میزان کلسترول HDL شما پایین‌تر از 40 میلی گرم بر دسی‌لیتر باشد، لازم است به طریقی مقدار آن را بالا ببرید. برای مثال باید نسبت به درمان بیماری‌ها و شرایط خاصی که احتمالاً به آن ابتلا داريد، اقدام کنید و یا تغییراتی در سبک زندگی خود بدهید.
چگونه بدانیم که سطح HDL مان چقدر است؟
آزمایش خون می تواند میزان کلسترول شما از جمله HDL را اندازه گیری کند. زمان و دفعات انجام این آزمایش بستگی به سن ، عوامل خطر و سابقه خانوادگی شما دارد. توصیه های کلی عبارتند از:
برای افرادی که سن 19 سال یا کمتر دارند:
- اولین آزمایش باید بین 9 تا 11 سال باشد
- کودکان باید هر 5 سال یک بار این آزمایش را انجام دهند
- در صورت وجود سابقه‌ی ابتلا به كلسترول خون بالا در خانواده، حمله قلبی یا سكته مغزی ، بعضی از كودكان می توانند از 2 سالگی این آزمایش را انجام دهند.
برای افرادی که 20 سال و بالاتر دارند:
- افراد بزرگسال جوانتر باید هر 5 سال یک بار این آزمایش را انجام دهند
- مردان در سنین 45 تا 65 سال و زنان 55 تا 65 سال باید آن را هر 1 تا 2 سال انجام دهند.
سطح عادی HDL
معمولاً زنان سطح HDL بالاتری دارند و باید سطح آنها حدود 1.2 میلی مول در لیتر یا بالاتر باشد و مردان معمولاً دارای مقادیر 1.0 میلی مول در لیتر یا بالاتر هستند. به اعتقاد اکثر پزشکان، هرچه سطح HDL بالاتر باشد ، محافظت بیشتری را وجود خواهد داشت. با این حال ، در حال حاضر بسیاری از پزشکان متخصص این موضوع را زیر سؤال برده اند. پزشکان می گویند که هنگامی که میزان HDL در حدود 1.5 میلی مول در لیتر است، اثر محافظت HDL به نظر به حداکثر میرسد و سطوح بالاتر از این مقدار ممکن است محافظت بیشتری نداشته باشد اما بیشتر شبیه به LDL رفتار کند که خطر ابتلا به مشکلات قلبی را افزایش میدهد. هنوز کاملاً مشخص نیست که در چه سطحی محافظت از بین می رود ، و همچنین تصور می شود که این احتمالاً به خواص ذره HDL بستگی دارد که اندازه گیری آن دشوار است.
در وهله اول ، پزشکان باید عللی را که می توانند سطح HDL را بالا ببرند در نظر بگیرند در کنار رژیم های غذایی حاوی مقدار زیادی چربی های اشباع شده، علل دیگر می توانند شامل ورزش کردن (معمولاً شدید) ، مصرف بیش از حد الکل ، برخی داروهای خاص ، وراثت ژنتیکی اهمچون داشتن اجداد ژاپنی و برخی شرایط مانند یائسگی و بیماری‌های التهابی مزمن مانند روماتیسم باشند.
چه عواملی باعث پایین آمدن میزان کلسترول HDL می‌شود؟
تحقیقات نشان داده است که پایین بودن میزان HDL، یکی از عوامل خطرناک برای ایجاد بیماری‌های قلبی عروقی است، به خصوص اگر مقدار چربی‌های دیگر از قبیل کلسترول بد و تری گلیسرید در خون شما بالا باشد.
عواملی که می‌تواند باعث پایین آمدن میزان HDL شود، عبارت است از:
• ابتلاء به دیابت کنترل نشده. بالا بودن میزان گلوکز خون می‌تواند باعث پایین آمدن میزان کلسترول HDL و نیز افزایش میزان تری گلیسریدها و LDL شود.
• سیگار کشیدن. مواد شیمیایی موجود در سیگار می‌تواند میزان کلسترول HDL را کاهش دهد. ترک سیگار می‌تواند به افزایش HDL خون شما و جلوگیری از بیماری‌های عروق کرونری و سایر بیماری‌های قلبی عروقی کمک کند.
• بی تحرکی. افزایش ملایم میزان تحرک بدنی در زندگی روزمره خود می‌تواند در بالا بردن اندک میزان HDL خون مؤثر باشد.
• چاقی. اضافه وزن و چاقی می‌تواند مشکلات بسیار زیادی برای سلامتی شما ایجاد کند که یکی از مهم‌ترین آنها کاهش میزان HDL است. در رابطه با چاقی و بیماری قلبی به این نکته توجه نمایید که بلکه حتی چند کیلو اضافه وزن برای قلب مخاطره آمیز است.
• عوامل ژنتیکی. در برخی از موارد، پایین بودن بیش از حد کلسترول HDL، می‌تواند ارثی باشد. برخی از بیماری‌های ارثی مانند بیماری تانژیه یا کمبود آلفا لیپوپروتئین فامیلیال می‌تواند باعث کاهش شدید میزان HDL خون شوند.
• سبک زندگی همراه با استرس. استرس طولانی مدت می‌تواند باعث کاهش HDL خون شود. کم خوابی (به خاطر استرس یا عوامل دیگر) هم می‌تواند HDL خون را کاهش دهد.
• رژیم غذایی نامناسب. غذایی که شما میخورید هم می‌تواند بر میزان کلسترول HDL و ابتلا به انواع دیابت اثر بگذارد.
چگونه می‌توان میزان HDL را افزایش داد؟
ورزش‌های هوازی
خیلی از افراد علاقه‌ای به شنیدن این مطلب ندارند، اما باید دانست که انجام ورزش‌های هوازی به طور منظم (هر ورزشی که بتواند هر چند وقت یک بار، ضربان قلب شما را به مدت 20 تا 30 دقیقه بالا ببرد مانند پیاده روی، دویدن آرام و دوچرخه سواری) می‌تواند مؤثرترین راه برای افزایش میزان کلسترول HDL باشد. مدارکی که اخیراً به دست آمده است، نشان میدهد که طول زمان ورزش کردن در مقایسه با شدت تمرین‌های ورزشی، تأثیر بیشتری بر افزایش کلسترول HDL دارد.
کاهش وزن
چاقی نه تنها منجر به افزایش کلسترول بد می‌شود، بلکه کلسترول خوب را نیز کاهش میدهد. اگر اضافه وزن دارید، باید بدانید که کم کردن وزن می‌تواند باعث افزایش میزان کلسترول HDL شما شود. این نکته به خصوص هنگامی اهمیت دارد که اضافه وزن شما ناشی از چربی‌های انباشته در ناحیه شکم باشد. نسبت قطر کمر به ران پا، شاخص مهمی است که می‌تواند تعیین کند آیا شما نیازی به کم کردن وزن دارید یا خیر.
عدم مصرف اسیدهای چرب ترانس
امروزه اسیدهای چرب ترانس در ترکیب بسیاری از غذاهای آماده و مورد علاقه شما وجود دارد. در واقع هر غذایی که بر روی برچسب آن عبارت “حاوی روغن‌های گیاهی هیدروژنه” به چشم می‌خورد، در ترکیب خود دارای اسید چرب ترانس می‌باشد. بنابراین حذف این مواد از رژیم غذایی، اهمیت زیادی دارد. تقریباً با اطمینان می‌توان گفت که حذف این مواد از برنامه غذایی روزانه باعث افزایش قابل ملاحظه‌ای در میزان کلسترول HDL می‌شود.
افزایش چربی‌های غیر اشباع در رژیم غذایی
چربی‌های غیر اشباع مانند روغن کانولا، روغن آووکادو و روغن زیتون و نیز چربی‌های موجود در کره بادام زمینی می‌تواند بدون بالا بردن میزان طبیعی کلسترول خون، کلسترول HDL را افزایش دهد.
اضافه کردن فیبرهای محلول به رژیم غذایی
موادی مانند دانه‌های غلات، میوه‌ها، سبزیجات و حبوبات حاوی فیبرهای محلول هستند که می‌توانند به طور همزمان باعث کاهش کلسترول بد و افزایش کلسترول خوب شوند. برای دستیابی به نتایج بهتر، توصیه می‌شود حداقل دو وعده در هر روز از این مواد غذایی را مصرف کنید.
مصرف سایر مواد غذایی افزایش دهنده کلسترول خوب
تحقیقات نشان داده است که مصرف آب میوه کرنبری قادر است میزان کلسترول HDL را افزایش دهد. همچنین، مصرف ماهی و سایر غذاهایی که حاوی اسیدهای چرب امگا 3 هستند نیز می‌تواند میزان کلسترول HDL را افزایش دهد. همچنین، مکمل‌های غذایی حاوی کلسیم نیز می‌توانند در افزایش میزان کلسترول HDL تأثیرگذار باشند.
سایر شرایط و داروهای مرتبط با HDL بالا
HDL بالا با شرایط دیگری در ارتباط است از جمله:
- اختلالات تیروئید
- بیماری‌های التهابی
- مصرف الکل
بعضی اوقات داروهای کنترل کننده کلسترول نیز می توانند سطح HDL را بالا ببرند. این داروها معمولاً برای کاهش سطح LDL ،تری گلیسیرید و سطوح کلسترول کلی مصرف می شوند. انواع داروهایی که به افزایش سطح HDL مرتبط هستند عبارتند از:
- عامل‌های کمپلکس ساز اسیدهای صفراوی، که باعث کاهش جذب چربی از غذاهایی که میخورید می شوند
- بازدارنده‌های جذب کلسترول
- مکمل های اسید چرب امگا 3 ، که باعث کاهش تری گلیسیریدها در خون می شوند، اما کلسترول HDL را نیز افزایش می دهند
- استاتین ها که کبد را از ایجاد کلسترول بیشتر منع می کند
افزایش سطح HDL معمولاً یک عارضه جانبی مثبت در افرادی است که سطح HDL پایینی دارند ، زیرا در بیشتر موارد خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی را کاهش می دهد
سوالات متداول
من در سال گذشته دچار حمله قلبی شده ام. آیا باید نگران میزان HDL خود باشم؟
سطح HDL شما بخش مهمی از خطر بیماری قلبی و عروقی شما است و قطعاً باید با پزشک خود در مورد آن مشورت کنید. اگر سطح HDL شما پایین باشد، ممکن است پزشک شما داروهای جدیدی را تجویز کند یا برای کمک به افزایش آن و کاهش خطر قلبی عروقی شما، داروهای موجود را تنظیم کند.
آیا HDL می تواند خیلی بالا باشد؟
کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) اغلب به عنوان کلسترول “خوب” شناخته می شود زیرا به حذف سایراشکال دیگر و مضر کلسترول از خون شما کمک می کند. معمولاً تصور میرود که هرچه سطح HDL شما بالاتر باشد ، بهتر است. در بیشتر افراد ، این موضوع صدق میکند. اما برخی تحقیقات نشان می دهد که HDL بالا در واقع می تواند در برخی افراد مضر باشد.
تفاوت کلسترول خوب و بد چیست؟
(LDL لیپوپروتئین با چگالی کم) ، که گاهی به آن کلسترول “بد” گفته می شود ، بیشتر کلسترول بدن شما را تشکیل می دهد. بالا بودن سطح کلسترول LDL خطر ابتلا به بیماری های قلبی و سکته های قلبی را افزایش می دهد.
HDL (لیپوپروتئین با چگالی بالا) یا کلسترول “خوب” ، کلسترول را جذب کرده و آن را به کبد منتقل می کند. سپس کبد آن را از بدن دفع می کند. بالا بودن سطح کلسترول HDL می تواند خطر ابتلا به بیماری های قلبی و سکته را کاهش دهد.
عوارض پایین بودن HDL چیست؟
کم بودن میزان HDL خون احتمال ابتلا به بیماری‌هایی مثل چربی خون، دیابت، مقاوت به انسولین، انسداد و گرفتگی عروق کرونری، سکته قلبی و ایست قلبی را افزایش میدهد.
اگر HDL بسیار بالایی دارید چه باید کرد؟
اگر HDL بسیار بالایی دارید (100 میلی گرم در دسی لیتر) ، باید بدانید که ایمنی و مصونیت کاملی از بیماری های قلبی ایجاد نمی کند. و در برخی ، این امر ممکن است نشانه ای از افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی باشد.
