برونشیت: علت، علائم و درمان التهاب پوشش لوله‌های تنفسی یا برونشیت

برونشیت چیست؟ 

برونشیت زمانی به وجود می‌‌آید که مجاری تنفسی ملتهب شوند و به تولید مقدار بسیار زیادی مخاط بپردازند. برونشیت به دو دسته تقسیم می‌شود که به شرح زیر می‌باشند:

• منظور از برونشیت مزمن سرفه کردن به صورت مداوم است که حداقل بیمار را سه ماه درگیر کرده است. سرفه و التهاب می‌‌تواند به علت بیماری یا عفونت دستگاه تنفسی ناشی از استعمال دخانیات و مواد مخدر یا وارد شدن مواد التهاب آور موجود در هوا به درون ریه ایجاد شود. برونشیت مزمن می‌تواند باعث مسدود شدن مجاری تنفسی شود که در این شرایط تحت عنوان بیماری مزمن انسدادی ریوی در نظر گرفته خواهد شد.
• برونشیت حاد شایع‌ ترین نوع برونشیت است که به علت عفونت ویروسی به وجود می‌آید. استعمال دخانیات در بروز برونشیت حاد یا بدتر شدن آن نقش دارد. برونشیت حاد می‌تواند ۱۰ تا ۱۴ روز طول بکشد و بیمار به مدت سه هفته دچار علائم مرتبط با آن خواهد شد.

برونشیت چه تفاوتی با پنومونی دارد؟

این دو بیماری می‌‌توانند علایم یکسانی را به وجود بیاورند و بیمار دچار سرفه، تب، خستگی و سنگینی قفسه سینه شود. گاهی اوقات برونشیت به پنومونی تبدیل می‌شود. علی رغم شباهت‌هایی که این دو بیماری با یکدیگر دارند دو اختلال متفاوت در نظر گرفته می‌‌شوند. برونشیت مجاری تنفسی را درگیر می‌کند اما پنومونی بر کیسه‌های هوایی درون ریه اثر می‌گذارد. علائم پنومونی بدتر از برونشیت هستند به نحوی پنومونی می‌‌تواند زندگی بیماران از قبیل گروه‌های در معرض خطر و افراد مسن را به خطر بیندازد. در صورتی که علائم بیماری طی مدت یک هفته بهبود پیدا نکند بهتر است به پزشک مراجعه نماید.

علل بروز برونشیت چیست؟

عموماً برونشیت مزمن به دلیل عفونت ویروسی رخ می‌دهد، اما گاهی اوقات عفونت باکتریایی نیز در بروز آن نقش دارد. سرماخوردگی و آنفولانزا دو نمونه از عفونت‌های ویروسی هستند که می‌توانند برونشیت مزمن را ایجاد کنند. استفاده از تنباکو عموماً عامل اصلی برونشیت مزمن است، اما گاهی اوقات نشستن در کنار افرادی که سیگار می‌کشند، آلودگی هوا، تماس با گرد و خاک یا تماس با گازهای سمی نیز می‌تواند باعث بروز برونشیت شود. سابقه خانوادگی ابتلا به برونشیت، آسم، آلرژی یا بیماری رفلاکس اسید معده به مری نیز خطر ابتلا به برونشیت را افزایش می‌دهد.

برونشیت چه علائمی دارد؟ 

علائم برونشیت به شرح زیر می‌باشد:

• سرفه مداوم که با تولید مخاط همراه است.
• نداشتن انرژی
• خس خس کردن سینه در هنگام تنفس
• تب
• تنگی نفس

آیا برونشیت مسری است؟  

برونشیت حاد می‌تواند مسری باشد زیرا معمولاً به علت عفونت باکتریایی یا ویروسی ایجاد می‌شود. برونشیت مزمن مسری نیست زیرا این اختلال به علت التهاب طولانی مدت مجاری تنفسی به وجود می‌آید.

برونشیت حاد تا چه مدت مسری است؟ 

در صورتی که بیمار برای درمان برونشیت از آنتی بیوتیک استفاده کند معمولاً ۲۴ ساعت پس از شروع مصرف دارو دیگر ناقل نخواهد بود. در صورتی که بیمار دچار یک نوع برونشیت ویروسی باشد آنتی بیوتیک تاثیری در بهبود او نخواهد داشت و بیمار حداقل تا چند روز یا یک هفته ناقل بیماری است.

برونشیت حاد چگونه انتشار می‌یابد؟ 

در صورتی که برونشیت به علت عفونت باکتریایی یا ویروسی به وجود بیاید همانند سرما خوردگی انتشار پیدا می‌کند و هنگامی که فرد عطسه یا سرفه کند باکتری یا ویروس وارد هوا خواهد شد. در چنین شرایطی این عوامل بیماری زا وارد دستگاه تنفسی سایرین می‌‌شوند و فرد را آلوده می‌کنند. حتی دست زدن به سطوحی که عامل بیماری زا روی آنها قرار دارد مانند درب و سطوح مشابه و سپس از دست زدن به چشم، دهان و بینی باعث انتقال بیماری خواهد شد. به همین دلیل شستشوی دقیق دست‌ها به همه افراد توصیه می‌شود.

برونشیت چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک ابتدا به انجام معاینات جسمانی می‌‌پردازد و سابقه پزشکی شما را بررسی می‌کند سپس از شما می‌پرسد که آیا به تازگی سرما خورده اید؟ چه مدت از زمان شروع سرما خوردگی شما می‌گذرد؟ آیا سرفه شما با خروج خلط همراه است؟ پزشک ممکن است درخواست انجام عکسبرداری از قفسه سینه را بدهد یا انجام آزمایش خون به منظور تشخیص عفونت را درخواست کند.

برونشیت چگونه درمان می‌شود؟

روش درمان برونشیت بستگی به نوع آن دارد. در برونشیت حاد، افراد معمولاً نیازی به درمان خاصی ندارند، اما ممکن است از برخی داروها برای کاهش درد و تب و کنترل خلط استفاده کنند. در صورت عفونت باکتریایی، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز کند. در موارد برونشیت مزمن، روش درمان متفاوت است. برونشیت مزمن به عنوان بیماری انسدادی مزمن ریوی شناخته می‌شود که قابل درمان نیست، اما می‌توان با استفاده از روش‌های مختلفی مانند درمان دارویی، توانبخشی ریه، اکسیژن درمانی، جراحی یا ترکیبی از این روش‌ها، علائم بیماری را کنترل کرد. پزشک ممکن است استفاده از دستگاه‌های پاک کننده مخاط را توصیه کند.

برای درمان برونشیت مزمن از چه داروهایی استفاده می‌شود؟ 

 برخی از داروهایی که برای درمان برونشیت مزمن استفاده می‌شود به شرح زیر می‌باشند:

• داروهای آنتی بیوتیک که برای درمان سرفه شدید، تنگی نفس و تولید خلط ناشی از عفونت تجویز می‌‌شوند.
• داروهای ضد التهاب از قبیل کورتیکواستروئید که برای کاهش التهاب و تولید مخاط تجویز می‌شوند. استروئید با عوارض جانبی متعددی همراه است که عبارتند از تورم صورت و پا، تغییرات خلق و خو، افزایش اشتها و افزایش وزن، اختلالات خواب و مشکلات جدی مانند دیابت، افزایش ریسک بروز عفونت، پوکی استخوان و آب مروارید
• متسع کننده مجاری تنفسی که باعث می‌شود خلط از درون مجاری تنفسی پاک شود و این مجاری تمیز بمانند. این دستگاه‌ها در ۲ نوع کوتاه ‌مدت و بلند مدت وجود دارند که اغلب از آنها تحت عنوان داروهای سریع العمل یاد می‌شود که معمولاً طی مدت چند ساعت اثر آنها از بین می‌رود.
• استفاده از داروهای ترکیبی که حاوی استروئیدها و داروهای متسع کننده مجاری تنفسی می‌باشند.

 چگونه می‌توان از خود مراقبت کرد؟ 

 اگر شما دچار برونشیت شده اید می‌توانید از روش‌های زیر برای کمک به بهتر شدن حال خود استفاده کنید:

• هر یک یا دو ساعت یک بار مقدار زیادی آب بخورید مگر آنکه پزشک استفاده از مایعات را محدود کرده باشد.
• به مقدار کافی استراحت کنید.
• از استعمال دخانیات اجتناب کنید و از هر نوع دودی دوری نمایید.
• برای تسکین درد خود از استامینوفن، آسپرین استفاده کنید.
• از دستورات پزشک مبنی بر تمیز نگه داشتن مجاری تنفسی از خلط پیروی کنید.
• در صورتی که دچار سرفه شدید هستید و نمی‌توانید بخوابید پزشک به تجویز دارو می‌پردازد تا سرفه شما از بین برود. در صورتی که سرفه خشک دارید یا برای نفس کشیدن با مشکل مواجه شده اید پزشک به تجویز دارو می‌پردازد تا خلط از سینه شما خارج گردد.
• در صورتی که سرفه شما با خلط همراه است باید به رنگ خلط و مقدار خلط و تعداد دفعات سرفه کردن خود توجه کنید سپس اطلاعات به دست آمده را در اختیار پزشک تان قرار دهید.
• از دستگاه بخور استفاده کنید.
• برای بهتر نفس کشیدن می‌توانید از چای گیاهی یا افشره آب و لیمو همراه با یک یا دو قاشق غذاخوری عسل استفاده کنید.

 چگونه می‌توان از بروز برونشیت جلوگیری کرد؟

 شما می‌توانید با پیروی کردن از موارد زیر از بروز برونشیت جلوگیری کنید:

• از استعمال دخانیات اجتناب کنید.
• اجازه ندهید دیگران در منزل شما سیگار بکشند.
• سعی کنید از قرار گرفتن در کنار هر عاملی که باعث التهاب مجاری تنفسی مانند بینی، گلو و ریه می‌شوند خودداری کنید. عوامل التهاب عبارتند از گرد و خاک، مدفوع حیوانات، آلودگی هوا، دود، و موارد مشابه
• در صورتی که سرما خورده اید به مقدار کافی استراحت کنید.
• داروهای خود را طبق دستور پزشک استفاده کنید.
• به طور مداوم دست‌های خود را با آب و صابون بشویید. در صورتی که نمی‌توانید از آب و صابون استفاده کنید از ضدعفونی کننده دست که حاوی الکل است استفاده نمایید.
• از واکسن آنفولانزا و پنومونی استفاده کنید تا دچار بیماری نشوید.

 دورنمای بیماران مبتلا به برونشیت چگونه است؟ 

افرادی که دچار برونشیت حاد هستند معمولاً در فرایند بهبود با مشکلات بسیار کمی مواجه می‌شوند و به چند روز استراحت در منزل نیاز دارند تا بتوانند مجدداً به محل کار خود برگردند. اگر چه برونشیت مزمن قابل درمان نیست می‌‌توان علائم آن را به منظور بهبود کیفیت زندگی بیمار درمان کرد. شرایط بیمار در آینده به نحوه عملکرد ریه و علائم بیمار بستگی دارد. در صورتی که بیمار به خوبی به فرایند درمان واکنش نشان دهد بهبود خواهد یافت.

 چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟

معمولا افراد نمی‌توانند متوجه شوند که آیا دچار سرما خوردگی، برونشیت یا پنومونی شده ‌اند زیرا این بیماری‌ها علائم یکسانی دارند. در صورتی که شما با علائم زیر مواجه شده اید باید به پزشک مراجعه کنید:

• در صورتی که سرما خوردگی بیش از ۲ تا ۳ هفته طول بکشد.
• در صورتی که تب بالای ۳۹ درجه دارید.
• در صورتی که تب بیش از ۵ روز طول بکشد.
• در صورتی که سرفه با خروج خون همراه باشد.
• در صورتی که دچار تنگی نفس یا خس خس کردن سینه هستید.
• در صورتی که رنگ خلط سینه شما تغییر کرده است.

در صورتی که شما دچار برونشیت مزمن شده ‌اید باید سبک زندگی خود را تغییر دهید به انجام فعالیت‌هایی بپردازید که سطح سلامت جسمی و ذهنی شما را ارتقا می‌دهد. برخی از نکاتی که در این زمینه به شما کمک می‌کند به شرح زیر می‌باشد:

• تا حدی که توانایی جسمانی دارید کار کنید.
• به کنترل سلامت عاطفی خود بپردازید و در صورتی که به مشاوره نیاز دارید به پزشک مراجعه نمایید. به ایجاد تغییرات مثبت بپردازید، پیاده روی کنید، به طبیعت بروید، به انجام فعالیت‌های دلخواه خود بپردازید، با دوستان خود ارتباط داشته باشید، خوب بخوابید و از توصیه‌های پزشک خود پیروی کنید.
• در برنامه سلامت خود نقش فعالی داشته باشید.
• از اعضای خانواده و دوستان خود بخواهید شما را حمایت کنند.
• خوب غذا بخورید.
• با ورزش کردن و انجام دادن روش‌های مخصوص ریلکسیشن به کنترل استرس خود بپردازید.