بیماریهای شایع قلبی
در این بخش با شایعترین بیماریهای قلبی آشنا میشوید.
بیماری کرونری قلب و بیماری شریان کرونری
بیماریهای کرونری قلب (CHD) و بیماری شریان کرونری (CAD) از پراکندهترین بیماریهای قلبی هستند. این بیماریها جزو بیماریهای قلبی-عروقی (CVD) قرار میگیرند؛ زیرا شریانهای قلب و سراسر بدن به دلیل رسوب چربی و تشکیل پلاک (آتروزاسکلروز یا تصلب شرایین) به طور تدریجی تنگ میشوند و این منجر به بروز بیماریهای قلبی-عروقی میشود. تنگ شدن شرایط عروق باعث محدود شدن شدید جریان خونی که توسط شریانها حمل میشود میشود، که در نتیجه بافتها و اعضایی مانند قلب کمتر اکسیژن دریافت میکنند. این تنگ شدن یا بسته شدن شرایط عروق منجر به بروز آنژین، حمله قلبی یا سکته مغزی میشود.
آنژین
آنژین درد متناوبی است که در قفسه سینه احساس میشود و غالباً پیآمد نرسیدن خون و اکسیژن کافی به قلب (ایسکمی) است. علائم آنژین صدری معمولاً تا زمانی که بخش اعظم جریان خون در یک ناحیه از قلب از دست نرفته است، بروز نمییابد؛ اما در این زمان بیمار هنگام ورزش و فعالیت بدنی دچار دردی در قفسه سینه میشود که شدت و دفعات بروز آن به تدریج بیشتر میشود. چنانچه درد قفسه سینه هنگام استراحت یا با حداقل فعالیت بدنی شروع شود، عارضه اصطلاحاً آنژین ناپایدار نامیده میشود.
حمله قلبی
حمله قلبی (انفارکتوس میوکارد MI) مرگ سلولهای عضله قلب در اثر انسداد جریان خون در شریانهای کرونری است که خون اکسیژندار را به سلولهای قلبی میرسانند. بیمار در این حالت ناگهان درد شدیدی را در قفسه سینه احساس میکند. شروع حاد درد قفسه سینه که شامل حمله قلبی و آنژین ناپایدار باشد، اصطلاحاً سندرم کرونری حاد گفته میشود.
ایست قلبی ناگهانی
ایست قلبی ناگهانی (SCA) زمانی رخ میدهد که ضربان قلب ناگهان و به طور غیرمنتظره متوقف شود. وقتی قلب میایستد، جریان خون در مغز و دیگر اندامهای حیاتی متوقف میشود. چنانچه ایست قلبی ظرف چند دقیقه درمان نشود، معمولاً به مرگ بیمار میانجامد.
نارسایی احتقانی قلب (CHF)
چنانچه کارآمدی قلب در پمپاژ خون کاهش یافته باشد یا قلب نتواند حفرههایش را کاملاً پر یا خالی کند و تواناییش برای رساندن اکسیژن به دیگر بخشهای بدن کم شده باشد، با نارسایی احتقانی قلب مواجه هستیم. به این ترتیب ممکن است خون در پاها، دستها، ریهها و کبد رو به بالا برگردد، موجب ورم شود و بیمار را دچار تنگی نفس و خستگی مزمن کند. چنانچه علت نارسایی احتقانی قلب موقتی باشد، عارضه نیز موقتی خواهد بود؛ اما عارضه معمولاً مزمن است و به مرور زمان تشدید میشود. خوشبختانه این عارضه با بهرهگیری از درمان مناسب بهبود مییابد.
کاردیومیوپاتی
کاردیومیوپاتی به ناهنجاری عضله قلب گفته میشود:
- کاردیومیوپاتی اتساعی: یک یا چند عدد از حفرههای قلب متسع یا بزرگ میشود.
- کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک: یک یا چند عدد از دیوارههای قلب ضخیم میشود.
- کاردیومیوپاتی محدود کننده:موادی غیرعادی در دیوارههای قلب انباشته میشود که انعطافپذیری دیوارههای بطنی را کاهش میدهد.
- کاردیومیوپاتی ایسکمیک: کاهش جریان خون در قلب
- کاردیومیوپاتی ایدیوپاتیک: بدون علت مشخص
میوکاردیت
میوکاردیت به التهاب عضله قلب اشاره دارد. میوکاردیت غالباً با شروع ناگهانی نفس تنگی یا ضربان قلب غیرعادی همراه است و میتواند به سرعت منجر به نارسایی قلبی شود.
بیماری پریکاردیال
بیماری پریکاردیال به بیماری کیسه اطراف قلب گفته میشود. پریکاردیت یا التهاب برونشامه قلب، سایش و در نتیجه درد را در حفره قلب افزایش میدهد.
اندوکاردیت
اندوکاردیت به التهاب غشای پوشش دهنده داخل قلب و دریچههای قلب گفته میشود.
فیبریلاسیون دهلیزی
فیبریلاسیون دهلیزی آریتمی یا ضربان قلب نامنظمی است که به لخته شدن خون، سکته مغزی، نارسایی قلبی و دیگر عارضههای قلبی دامن میزند.
عارضههای درگیر کننده دریچههای قلبی
عارضههای درگیر کننده دریچههای قلبی عبارتند از:
- افتادگی یا پرولاپس: بخشی از دریچه قلب از دهلیز بیرون میزند و انسداد محکمی را به وجود میآورد. در نتیجه با مشکل برگشت خون و افزایش خطر ابتلا به اندوکاردیت مواجه میشویم.
- تنگی دریچه قلب: تنگی دریچه قلب، بسته به این که کدام دریچه(ها) درگیر شده باشد، میتواند بر سرعت جریان خون نیز اثر بگذارد. تنگی دریچه قلب به سه نوع تنگی دریچه میترال، تنگی دریچه آئورت و تنگی دریچه ریوی تقسیمبندی میشود.
عاملها یا عارضههای بسیاری هستند که میتوانند منجر به بروز بیماریهای قلبی شوند؛ از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- سوء مصرف الکل
- آمیلوئیدوز: آمیلوئیدوز عارضه پیشرونده نادری است که در اثر تولید و رسوب پروتئینهایی غیرعادی موسوم به آمیلوئید در اندامهای مختلفی همچون قلب بروز مییابد و به بافت و اندامها آسیب میزند.
- مصرف استروئیدهای آنابولیک
- آترواسکلروز (تصلب شرایین): رسوباتی که عمدتاً از لیپیدها (چربی) تشکیل میشود، بر روی دیوارۀ شریانها ایجاد میشود. در نتیجه شریانها تنگ و سخت میشود و جریان خون کاهش مییابد.
- بیماریهای خودایمنی مانند لوپوس
- نقصهای مادرزادی
- دیابت
- تغذیه، به ویژه تغذیه سرشار از کلسترول و چربیهای اشباع
- سوءمصرف مواد مخدری مانند کوکائین
- مصرف داروهایی که برای درمان سرطان یا HIV/AIDS تجویز میشوند.
- تماس با مواد شیمیایی یا سمی از قبیل جیوه
- فشار خون بالا
- عفونت باکتریایی، ویروسی یا قارچی
- تب روماتیسمی: البته این عارضه امروزه نادر است.
- سبک زندگی یکجانشینی و بدون تحرک
- کشیدن سیگار
- اختلالهای تیروئید: کمکاری یا پرکاری تیروئید
نشانهها و علائم
بیماریهای قلبی ممکن است به شکل حاد و سریع شروع شوند یا به صورت مزمن و با گذشت زمان پدید آیند. همچنین، این بیماریها ممکن است دورهای (با بازگشت و بروز)، نسبتاً پایدار یا پیشرونده باشند. ناراحتیهای قلبی میتوانند علائم و نشانههای مختلفی ایجاد کنند که گاهاً تغییر میکنند یا به تدریج شدت مییابند.
افراد مبتلا به ناراحتیهای قلبی مزمن گاهی اوقات دچار حملات حاد و شدید میشوند. علائم ممکن است به طور خودبخود یا با انجام درمان مناسب تسکین یابند؛ برخی علائم پایدار هستند و حتی ممکن است زندگی بیمار را به خطر بیاندازند.
بیماری قلبی در مراحل اولیه نشانههای اندک یا مبهمی از قبیل موارد زیر را تولید میکند:
- خستگی مزمن
- تنگی نفس
- سرگیجه
- حالت تهوع
البته مواجهه با این علائم لزوماً بیانگر ابتلا به بیماری قلبی نیست و بسیاری از عارضهها علائم مشابهی را تولید میکنند.
نشانهها و علائم، به موازات پیشرفت بیماری تشدید میشود و موارد زیر را نیز دربرمیگیرد:
- ورم کردن پایین پا، پا و یا شکم
- نامنظم شدن ضربان قلب یا تغییر قدرت انقباضهای قلب (آریتمی)
- فشار، ناراحتی یا درد قفسه سینه
- احساس درد در فک، پشت، بازو یا شانه چپ
- بزرگ شدن قلب: کشیده شدن یک یا چند عدد از حفرههای قلب باعث میشود که داخل قلب به دلیل افزایش فشار، بزرگتر شود.
- قلب در شرایطی مانند زمان ورزش کردن نمیتواند پابه پای نیازهای بدن پیش برود و نیاز تشدید شده بدن را برای دریافت اکسیژن بیشتر تامین کند و پسماندها را پاکسازی کند.
- انقباض نامناسب: حفرههای قلب همگام با پمپاژ خون، کاملاً پر یا خالی نمیشود.
- هیپرتروفی بطنی: حفرههای قلب در اثر ضخیمتر شدن دیوارههای قلب کوچک میشود و در نتیجه انعطافپذیری قلب نیز کاهش مییابد.
دکتر عسگر پور پس از انجام معاینات بالینی، در صورت لزوم تستهای مورد نیاز را برای بیمار درخواست میکنند.