درمان چربی خون: رفع چربی و کلسترول خون با دارو و رژیم غذایی سالم

علل و عوامل خطر ابتلا به چربی خون

عواملی که ممکن است خطر بالا رفتن سطح کلسترول بد را افزایش دهند عبارتند از:

• رژیم غذایی نامناسب. مصرف چربی‌های اشباع شده، که در فرآورده‌های حیوانی موجود است و چربی‌های ترانس موجود در برخی شیرینی‌ها و تُردَک‌های (کرَکِر) صنعتی و کارخانه‌ای و پاپ کورن‌هایی که در مایکروویو تهیه شده‌اند، می‌تواند سطح کلسترول را بالا ببرد. غذاهایی که کلسترول بالایی دارند مانند گوشت قرمز و لبنیات پر چرب نیز باعث افزایش کلسترول می‌شوند.
• چاقی. داشتن شاخص توده بدنی (BMI 30) به بالا، شما را در معرض خطر ابتلا به کلسترول بالا قرار می‌دهد.
• ورزش نکردن. ورزش باعث افزایش HDL یا کلسترول “خوب” شده و در عین حال باافزایش اندازه ذرات تشکیل دهنده LDL یا کلسترول “بد” باعث کاهش مضرات آن می‌شود.
• سیگار کشیدن. استعمال سیگار به دیواره رگ‌های خونی آسیب رسانده و باعث می‌شود احتمال تجمع چربی در رگ‌ها بیشتر شود. سیگار کشیدن ممکن است سطح HDL یا کلسترول “خوب” را نیز کاهش دهد.
• بالا رفتن سن. از آنجا که شیمی بدن با افزایش سن تغییر می‌کند، خطر بالا رفتن کلسترول نیز در بدن بالا می‌رود. به عنوان مثال، با افزایش سن، کبد قادر به از بین بردن کلسترول بد (LDL)  نیست.
• دیابت. بالا بودن قند خون موجب بالاتر رفتن سطح کلسترول خطرناکی بنام “لیپوپروتئین با چگالی بسیار کم” (VLDL) و پایین امدن سطح کلسترول خوب HDL میشود‌. بالا بودن قند خون به غشای عروق نیز آسیب می‌رساند.

تشخیص چربی خون 

بر اساس آزمایش خونی که برای بررسی میزان کلسترول انجام می‌شود و با عنوان پنل لیپید یا پروفایل لیپید شناخته می‌شود به طور معمول موارد زیر مشخص می‌شود:

• کلسترول مجموع ( یا کلسترول تام) – این شاخص نشانگر میزان کلسترول در تمام ذرات لیپوپروتئین خون است.
• کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL-C) – این شاخص نشانگر کلسترول موجود در ذرات HDL است. HDL غالباً به عنوان “کلسترول خوب” شناخته می‌شود زیرا HDL-C کلسترول اضافی را جمع کرده و آن را به کبد منتقل می‌کند تا از راه کبد دفع شود.
• کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL-C) – این شاخص نشانگر میزان کلسترول موجود در ذرات LDL است. LDL اغلب “کلسترول بد” نامیده می‌شود زیرا باعث تجمع کلسترول اضافی در دیواره رگ‌های خونی می‌شود که ممکن است منجر به تصلب شرایین شود. معمولاً مقدار LDL-C با استفاده از اندازه‌های کلسترول تام ، HDL-C و تری گلیسیرید محاسبه می‌شود.
• تری گلیسیرید: این شاخص نشانگر مقدار کل تری گلیسیرید در تمام ذرات لیپوپروتئین خون است که بیشتر در لیپوپروتئین‌های با چگالی بسیار کم (VLDL) موجود است.

در نتایج این آزمایش ممکن است اطلاعات دیگری نیز به عنوان بخشی از پنل لیپید گزارش شوند. این پارامترها بر اساس نتایج تست‌های مذکور در بالا محاسبه می‌شوند:

• کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بسیار کم (VLDL-C) که از تقسیم میزان تری گلیسیریدها بر 5 به دست می‌آید؛ این فرمول بر اساس ترکیب معمول ذرات VLDL محاسبه می‌شود.
• Non-HDL-C که از کل کلسترول منهای HDL-C به دست می‌آید.
• نسبت کلسترول بهHDL ، که از تقسیم مقدار کلسترول تام به HDL-C به دست می‌آید.

آزمایش پروفایل چربی، می‌تواند اطلاعاتی درباره تعداد و غلظت ذرات لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL-P) را نیز ارائه دهد. در این آزمایش، به جای اندازه‌گیری مقدار کسترول LDL، تعداد ذرات LDL شمارش می‌شود. به نظر می‌رسد که این شاخص در برخی افراد، با دقت بیشتری میزان خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را نشان می‌دهد. نظارت بر سطح کلسترول و چربی خون و حفظ این چربی‌ها در سطحی سالم، اهمیت زیادی برای سلامتی دارد. در حالی که بدن برای عملکرد صحیح خود، کلسترول مورد نیازش را تولید می‌کند، اما برخی مواد غذایی نیز منبع انواع کلسترول هستند. مصرف بیش از حد غذاهای حاوی چربی‌های اشباع شده و چربی‌های اشباع نشده (چربی‌های ترانس) و یا وجود استعداد ارثی، ممکن است باعث افزایش سطح کلسترول خون در فردی شود. کلسترول اضافی ممکن است در پلاک‌هایی در دیواره رگ‌ها رسوب کند. این پلاک‌ها می‌توانند دهانه رگ‌ها را تنگ و یا در نهایت مسدود کرده و باعث سخت شدن شراین (آترواسکلروز یا تصلب شراین) و افزایش خطر بروز مشکلات بیشماری برای سلامتی از جمله بیماری‌های قلبی و سکته مغزی شوند.

اگرچه دلیل این مساله کاملا مشخص نیست، اما بالا بودن سطح تری گلیسیرید خون نیز خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی (CVD) را افزایش می‌دهد.

چه استفاده‌ای از نتایج آزمایش چربی خون می‌شود؟ 

از آزمایش پروفایل چربی خون بعنوان بخشی از روند ارزیابی مشکلات قلبی استفاده می‌شود که به کمک آن خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی شخص معین شده و در مورد بهترین روش درمانی بر اساس این که خطری که بیمار را تهدید می‌کند خطر بینابینی (سر مرز است)، متوسط یا زیاد باشد تصمیم گیری می‌شود. غربالگری اولیه ممکن است صرفا شامل یک آزمایش کلسترول تام بوده و تست کامل پنل لیپید انجام نشود. با این حال ، اگر در نتیجه آزمایش غربالگری میزان کلسترول زیاد باشد، احتمالاً پس از آن آزمایش پنل لیپید انجام خواهد شد.

برای تدوین و پیگیری یک برنامه درمانی پزشکان نتایج آزمایش پروفایل چربی را در کنار دیگرعوامل خطر شناخته شده برای بیماری‌های قلبی در نظر می‌گیرند. بسته به نتایج آزمایش و سایر عوامل خطر، گزینه‌های درمانی ممکن است شامل ایجاد تغییراتی در سبک زندگی مانند رژیم غذایی و ورزش و یا استفاده از داروهایی باشد که سطح چربی‌ها ‌را کاهش می‌دهند، به طور معمول داروهای استاتین.

علاوه بر این‌ها، از آزمایش پروفایل چربی برای كنترل و نظارت بر تاثیرگزاری درمان در كاهش كلسترول نیز استفاده می‌شود.

درمان چربی خون بالا

تغییر سبک زندگی و پیروی از یک رژیم غذایی سالم اولین خط دفاعی در برابر کلسترول بالا است. اگر این تغییرات مهم را در شیوه زندگی خود ایجاد کرده‌اید اما سطح کلسترول خونتان همچنان بالا است، پزشک ممکن است برایتان دارو تجویز کند.

داروها 

انتخاب دارو یا ترکیب داروها به عوامل مختلفی از جمله عوامل خطر شخصی، سن و وضعیت سلامتی عمومی بیمار و عوارض جانبی احتمالی داروها بستگی دارد. داروهایی که معمولا برای کلسترول بالا انتخاب می‌شوند شامل موارد زیرند:

• استاتین‌ها. استاتین ماده‌ای که کبد برای ساخت کلسترول به آن نیاز دارد را مهار می‌کند. این کار باعث می‌شود کبد کلسترول را از خون خارج کند. استاتین‌ها همچنین به بدن در جذب مجدد کلسترول از رسوبات داخلی دیواره شریان‌ها کمک کرده و به طور بالقوه روند بیماری عروق کرونر را معکوس می‌کنند.

از جمله استاتین‌ها می‌توان این موارد را نام برد: آتورواستاتین، فلوواستاتین، لوواستاتین، پیتاواستاتین، پرواستاتین، روزوواستاتین و سیمواستاتین.

• رزین‌های متصل شونده به اسید صفراوی. کبد از کلسترول برای ساخت اسیدهای صفراوی ، یعنی ماده‌ای که برای هضم غذا لازم است استفاده می‌کند. داروهای کلستیرامین، کله‌ سولام، کلستیپول، با اتصال به اسیدهای صفراوی به طور غیر مستقیم کلسترول را پایین می‌آورند. این امر باعث می‌شود تا کبد از کلسترول اضافی برای ساخت اسیدهای صفراوی بیشتری استفاده کرده و بدین شکل باعث کاهش سطح کلسترول خون می‌شود.
• داروهای مهار کننده جذب کلسترول. روده کوچک کلسترول را از غذایی که می‌خوریم جذب کرده و آن را وارد جریان خون می‌کند. داروی آزتیمایب با محدود کردن جذب کلسترول موجود در غذاهای مصرفی به کاهش کلسترول خون کمک می‌کند. داروی آزتیمایب را می‌توان همراه با داروی استاتین استفاده کرد.
• داروهای تزریقی. رده جدیدتری از داروها هستند، که به عنوان مهار کننده‌های PCSK9 شناخته می‌شوند، و می‌توانند به کبد کمک کنند تا کلسترول LDL بیشتری را جذب کنند و بدین شکل میزان کلسترول موجود در گردش خون کاهش پیدا کند. از داروهای الیراکوماب و اوولوکومب ممکن است برای افرادی استفاده شود که به دلایل ژنتیکی سطح LDL خونشان بسیار بالاست و یا افرادی که سابقه بیماری عروق کرونر دارند و نمی‌توانند استاتین یا دیگر داروهای کلسترول را تحمل کنند.

داروهای تری گلیسیرید بالا 

پزشکان ممکن است برای اشخاصی که تری گلیسیرید بالایی نیز دارند، داروهای زیر را تجویز کنند:

• فیبرات‌ها. داروهای فنوفیبرات و جم فیبروزیل میزان تولید کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بسیار کم (VLDL) را در کبد کاهش داده و سرعت دفع تری گلیسیریدها از خون را افزایش می‌دهد. کلسترول VLDL بیشتر حاوی تری گلیسیرید است.

استفاده همزمان از یک داروی فیبرات با یک داروی استاتین ممکن است خطر بروز عوارض جانبی استاتین را افزایش دهد.

• نیاسین‌ها. نیاسین توانایی کبد در تولید کلسترول LDL و VLDL را محدود می‌کند. اما نیاسین‌ها مزایای بیشتری نسبت به استاتین‌ها ندارند. نیاسین ممکن است به نحوی موجب آسیب کبدی و سکته مغزی نیز بشود، به همین دلیل امروزه اکثر پزشکان این دارو را فقط برای افرادی که نمی‌توانند استاتین مصرف کنند تجویز می‌کنند.
• مکمل‌های اسید چرب امگا 3. مکمل‌های اسید چرب امگا 3 می‌توانند به کاهش تری گلیسیرید کمک کنند. این مکمل‌ها را هم با نسخه تجویزی پزشک و هم بدون نیاز به نسخه می‌توان تهیه کرد.

توصیه می‌کنیم که پیش از استفاده از مکمل‌های بدون نیاز به نسخه با پزشک خود مشورت نمایید. مکمل‌های اسیدهای چرب امگا 3 ممکن است با داروهای دیگری که مصرف می‌کنید تداخل داشته باشند.

تحمل افراد نسبت به داروهای مختلف متفاوت است 

تحمل افراد مختلف نسبت به داروهای مختلف متفاوت است. از جمله عوارض جانبی رایج استاتین‌ها می‌توان به دردهای عضلانی و آسیب دیدگی عضلات، از بین رفتن قابل برگشت حافظه و گیجی و بالا رفتن قند خون اشاره کرد. اگر تصمیم دارید داروی ضد کلسترولی مصرف کنید، پزشک ممکن است توصیه کند برای نظارت بر اثرات دارو بر کبد، آزمایشات عملکرد کبدی انجام دهید.

تغییر سبک زندگی برای درمان چربی خون 

کلسترول بالا خطر ابتلا به بیماری‌ها و حملات قلبی را افزایش می‌دهد. داروها می‎توانند به بهبود سطح کلسترول کمک کنند اما بهتر است ابتدا برای بهبود سطح کلسترول خود این پنج تغییر را در جهت سالم‌تر کردن سبک زندگی خود امتحان کنید. اگر همین حالا هم دارو مصرف می‌کنید، این تغییرات می‌توانند تاثیر داروها در کاهش کلسترول را بهبود ببخشند.

غذاهایی بخورید که برای سلامتی قلب مفید باشند 

ایجاد چند تغییر در رژیم غذایی می‌تواند سطح کلسترول را کاهش داده و سلامتی قلب شما را بهبود بخشد:

• مصرف چربی‌های اشباع شده را کاهش دهید. چربی‌های اشباع شده، که در درجه اول در گوشت قرمز و لبنیات پرچرب موجود است، سطح کلسترول را بالا می‌برد. کاهش مصرف چربی‌های اشباع شده باعث کاهش کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) یا اصطلاحا همان کلسترول “بد” می‌شود.
• مصرف چربی‌های ترانس را متوفق کنید. چربی‌های ترانس، که گاهی اوقات در برچسب‌های مواد غذایی با عنوان “روغن نباتی نیمه جامد” ذکر شده‌اند، اغلب در مارگارین‌ها و کوکی‌ها، کراکرها و کیک‌های کارخانه‌ای و بسته بندی شده مورد استفاده قرار می‌گیرند. چربی‌های ترانس سطح کلسترول تام بدن را بالا می‌برند.
• غذاهای غنی از اسیدهای چرب امگا 3 مصرف کنید. اسیدهای چرب امگا 3 تاثیری بر کلسترول LDL ندارند اما فواید دیگری برای سلامتی قلب از جمله کاهش فشار خون دارند. از جمله غذاهایی که منبع غنی اسیدهای چرب امگا 3 هستند می‌توان ماهی سالمون، ماهی خال مخالی، شاه ماهی، گردو و بذر کتان را نام برد.
• مصرف فیبرهای محلول را افزایش دهید. فیبرهای محلول می‌توانند میزان جذب کلسترول در خون را کاهش دهند. فیبر محلول در مواد غذایی چون جو دوسر، لوبیا قرمز، کلم بروکسل، سیب و گلابی یافت می‌شود.
• از پروتئین ووی استفاده کنید. پروتئین ووی، که در محصولات لبنی یافت می‌شود ، اکثر فوایدی که ممکن است لبنیات برای سلامتی داشته باشند داراست. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف پروتئین وی به عنوان یک مکمل، هم کلسترول LDL، هم کلسترول تام و هم فشار خون را کاهش می‌دهد.

اکثر روزهای هفته ورزش کنید و فعالیت بدنی خود را افزایش دهید

ورزش می‌تواند سطح کلسترول بدن را بهبود بخشد. فعالیت بدنی متوسط ​​می‌تواند به افزایش کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL)، یعنی کلسترول “خوب” کمک کند. در صورتی که پزشکتان اجازه بدهد، پنج بار در هفته ، هر بار حداقل سی دقیقه ورزش کنید و یا سه بار در هفته هر بار به مدت 20 دقیقه فعالیت‌های هوازی شدید انجام دهید. اضافه کردن فعالیت بدنی ، حتی چندین بار در روز در فواصل کوتاه، به شما کمک می‌کند تا کم کم وزنتان را کاهش دهید. شما می‌توانید برای بیشتر ورزش کردن و افزایش فعالیت بدنی موارد زیر را نیز در نظر بگیرید:

•  هر روز یک پیاده روی سریع در طول ساعت ناهار خود سر کار داشته باشید.
• با دوچرخه به محل کار خود بروید.
• یکی از ورزش‌هایی که به آن علاقه دارید را انجام دهید.

برای این که انگیزه بیشتری برای ورزش کردن داشته باشید، همراه با یک دوست ورزش کنید یا در یک گروه ورزشی عضو شوید.

سیگار کشیدن را ترک کنید 

ترک سیگار باعث کاهش افزایش سطح کلسترول HDL می‌شود. فواید زیر  به سرعت با ترک سیگار رخ می‌دهند:

• در عرض 20 دقیقه بعد از آخرین سیگار، فشار خون و ضربان قلب که در اثر سیگار تحریک شده بودند بهبود می‌یابند.
• ظرف سه ماه پس از ترک سیگار، گردش خون و عملکرد ریه‌ها بهبود می‌یابد.
• در عرض یکسال پس از ترک سیگار، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی در شما نصف احتمال خطری خواهد بود یک فرد سیگاری را تهدید می‌کند.

وزنتان را کاهش دهید  

حتی افزایش چند کیلوگرم وزن می‌تواند تأثیری بر سطح کلسترول داشته باشد. با انجام تغییرات کوچک، می‌توان به نتایج مطلوب دست یافت. به جای مصرف نوشیدنی‌های شیرین، می‌توانید آب بنوشید. در میان وعده‌ها، می‌توانید پاپ کورن بدون روغن یا چوب شور مصرف کنید، اما به میزان کالری مصرفیتان توجه کنید. در صورت دلخواه برای چیز شیرین، می‌توانید بستنی یخی میوه‌ای کم چرب یا بدون چربی یا آب نبات‌های کم چربی یا بدون چربی مثل آب نبات ژله ای  را امتحان کنید

طی کارهای روزمره خود به دنبال راهکارهایی باشید که فعالیتتان بیشتر شود، به عنوان مثال به جای آسانسور از پله استفده کنید و یا ماشین را در جایی دورتر از محل کار خود پارک کنید. در زمان‌های استراحت بین کار در محل کار خود راه بروید. سعی کنید فعالیت‌های ایستاده‌ای مانند پخت و پز یا باغبانی و رسیدگی به کارهای حیاط خانه را افزایش دهید.

عوارض درمان نکردن چربی خون 

کلسترول بالا ممکن است باعث تجمع خطرناکی از کلسترول و دیگر رسوبات در دیواره شریان‌ها شود (تصلب شراین). این رسوبات (پلاک‌ها) می‌توانند جریان خون را در سرخرگ‌ها کاهش داده و در نتیجه ممکن است منجر به عوارضی مانند موارد زیر شوند:

• درد قفسه سینه. اگر شریان‌هایی که مسئول خون‌رسانی به قلب هستند (عروق کرونر) تنگ شده یا دچار انسداد شوند، فرد ممکن است دچار درد قفسه سینه (آنژین) و علائم دیگر بیماری عروق کرونر شود.
• حمله قلبی. اگر یک تکه از پلاک جدا شده و یا کل آن از جایش کنده شود، ممکن است لخته خونی در محل پارگی پلاک تشکیل شود که باعث انسداد جریان خون شده و یا در خون رها شده و یکی از شریان‌های پایینی بدن را مسدود کند. اگر به بخشی از قلب خون نرسد، فرد دچار حمله قلبی خواهد شد.
• سکته مغزی. شبیه به حمله قلبی، سكته مغزی هنگامی رخ می‌دهد كه یک لخته خون جریان خون را به بخشی از مغز مسدود كند.