کاردیومیوپاتی پری‌پارتوم یا همان کاردیومیوپاتی پس از زایمان، یک نوع نارسایی قلبی نادر است که در ماه‌های آخر بارداری یا تا پنج ماه پس از زایمان رخ می‌دهد. اصطلاح “کاردیومیوپاتی” به معنای بیماری عضلات قلب است. در این نوع از کاردیومیوپاتی، حفره‌های قلب بزرگ شده و عضلات آن ضعیف می‌شوند. این باعث کاهش درصد پمپاژ خون از بطن چپ قلب در هر انقباض می‌شود. این بیماری باعث کاهش جریان خون شده و قلب قادر نخواهد بوده اکسیژن مورد نیاز ارگان‌های بدن را تأمین کرده و بر ریه‌ها، کبد و سیستم‌های دیگر بدن تأثیر می‌گذارد.
علل ابتلا به کاردیومیوپاتی پری پارتوم
قلب در دوران بارداری تا 50 درصد خون بیشتری را پمپاژ می‌کند زیرا باید خون و مواد غذایی لازم را به نوزاد در حال رشد برساند. ابتلا به کاردیومیوپاتی پری پارتوم علت قطعی و مشخصی ندارد ولی پزشکان بر این باورند که این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که ریسک فاکتورهای دیگر با پمپاژ بیشتر خون ترکیب شوند. این ترکیب باعث افزایش فشار بر قلب می‌شود.
عواملی که احتمال ابتلا به کاردیومیوپاتی پری پارتوم را افزایش می‌دهند
برخی عوامل که احتمال ابتلا به کاردیومیوپاتی پری پارتوم را افزایش می‌دهند عبارتند از:
• چاقی و اضافه وزن
• فشار خون بالا
• ابتلا به دیابت
• سابقه ابتلا به بیماری‌های قلبی نظیر مایوکاردیت (التهاب عضلات قلب)
• سوءتغذیه
• استعمال دخانیات
• حاملگی‌های متعدد
• سن بیش از 30 سال
• داروهای زایمان زودرس
علائم ابتلا به کاردیومیوپاتی پری پارتوم
اگرچه علائم کاردیومیوپاتی پری‌پارتوم قابل تشخیص است، اما ممکن است با علائم دیگری که در دوران بارداری رخ می‌دهند، مشابه باشد. با این حال، تشخیص زودرس و به موقع این بیماری در دوران بارداری بسیار حیاتی است تا بتوان اقدامات درمانی مناسب را به کار برد.
باید نسبت به هر علامت عادی و طبیعی در دوران بارداری که به طور ناگهانی یا تدریجی شدیدتر می‌شود، حساس باشید. کاردیومیوپاتی پری‌پارتوم معمولاً باعث نارسایی قلبی می‌شود، زیرا قلب دیگر قادر نیست به خوبی یک قلب سالم کار کند و در نتیجه نمی‌تواند خون کافی را با فشار مناسب به سمت اندام‌های بدن پمپاژ کند. برخی از علائم نارسایی قلبی عبارتند از:
• تنگی نفس به خصوص در زمان استراحت یا در زمان‌هایی که دراز می‌کشید
• سرفه کردن
• احتباس آب (که باعث تورم در مچ پا و شکم می‌شود)
• تپش قلب (تغییر در ضربان یا ریتم قلب که بیمار متوجه آن می‌شود به خصوص تاکی کاردی یا ضربان سریع و غیرعادی قلب)
• خستگی شدید (به دلیل پایین بودن سطح اکسیژن)
• ورزش کردن و فعال بودن برای فرد مبتلا سخت است
• برخی زنان ممکن است دچار تورم عروقی در گردن شوند زیرا خون به اندازه کافی پمپاژ نمی‌شود.
همچنین احتمال ایجاد لخته خون در ریه‌ها و قلب نیز وجود خواهد داشت. با این که احتمال لخته شدن خون در همه بارداری‌ها وجود دارد اما در افراد مبتلا به کاردیومیوپاتی پری پارتوم به لیل عدم پمپاژ خون کافی، این احتمال افزایش می‌یابد.
ابتلا به کاردیومیوپاتی پری پارتوم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
زمانی که علائم احتمالی ابتلا به کاردیومیوپاتی پری پارتوم را مشاهده کردید باید بی‌درنگ برای معاینه به یک متخصص قلب مراجعه کنید. آزمایش‌های مختلفی نیز ممکن است برای تشخیص ابتلا به این بیماری انجام شوند. در این آزمایش‌ها نحوه عملکرد قلب و این که آیا علائم به وجود آمده به دلیل بارداری است یا ابتلا به بیماری‌های دیگر و یا در نتیجه ابتلا به کاردیومیوپاتی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
• سابقه پزشکی: سابقه پزشکی بیمار به منظور بررسی احتمال این که ابتلا به بیماری‌های دیگر مانند بیماری‌های قلبی جاری باعث ایجاد علائم شده است مورد بررسی قرار می‌گیرد. به طور مثال این که علائم تازه شروع شده‌اند یا احساس می‌کنید که خیلی خسته هستید، تنگی نفس و تپش قلب دارید مورد بررسی قرار می‌گیرند.
• معاینه بالینی: بیمار برای بررسی دلایل زمینه‌ای که باعث ایجاد علائم شده‌اند مورد معاینه بالینی قرار می‌گیرد. در این معاینه صدای ریه‌ها، نحوه نفس کشیدن در هنگامی که دراز می‌کشید و هر گونه احساس ناراحتی در قفسه سینه و سرفه کردن مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرند.
• آزمایش خون: این آزمایش برای ارزیابی عملکرد کلیه‌ها، کبد و تیروئید و همچنین بررسی هورمون‌هایی که نشان می‌دهند قلب تحت فشار است و همچنین به منظور چک کردن علائمی نظیر کم‌خونی یا عفونت انجام می‌شود.
• آزمایش ادرار: آزمایش ادرار برای بررسی احتمال ابتلا به پری اکلامپسی (بالا بودن فشار خون در دوران بارداری) یا وجود عفونت‌های ادراری انجام می‌شود.
• الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب: نوار قلب برای بررسی پالس‌های الکتریکی قلب و آریتمی¬های قلب (ضربان غیرعادی قلب) گرفته می‌شود.
• الکتروکاردیوگرام 24 ساعته (هول‌تر): این تست برای بررسی هر گونه اختلالی در ریتم و ضربان قلب انجام می‌شود.
• عکس‌برداری از قفسه سینه به وسیله اشعه ایکس: برای بررسی احتمال وجود مایع در ریه‌ها انجام می‌شود.
• اکو کاردیوگرام: اکو قلب مشابه سونوگرافی است و برای بررسی ساختار و عملکرد عضلات، دریچه‌های قلب و همچنین بررسی احتمال وجود لخته خون در حفره‌های قلب انجام می‌شود. در این تست از یک مبدل برای ایجاد امواج صوتی برای عکس‌برداری از قلب استفاده می‌شود.
در برخی موارد، آزمایش‌های زیر نیز برای کمک به تأیید تشخیص انجام می‌شوند. انجام یا عدم انجام این آزمایش‌ها به نتایج آزمایش‌هایی که قبلاً توضیح داده شد و تشخیص پزشک در مورد این که انجام آنها برای تشخیص بیماری مناسب و مفید است بستگی دارد:
• ام آر آی قلبی (نوعی اسکن): برای بررسی ساختار و عملکرد قلب انجام می‌شود. این آزمایش در صورتی که نتایج اکو قلب واضح و مشخص نباشد و احتمال لختگی خون نیز وجود داشته باشد انجام می‌شود. همچنین این آزمایش برای رد احتمال ابتلا به بیماری‌های دیگری که بر قلب تأثیر می‌گذارند مانند عفونت‌ها و التهاب نیز انجام می‌شود.
• آنژیوگرام کورونری: این آزمایش برای بررسی خون‌رسانی به قلب (از طریق عروق کرونری که خون را به عضلات قلب می‌رسانند) انجام می‌شود. این آزمایش برای بررسی احتمال انسداد یا تنگی عروق به دلیل ابتلا به بیماری‌های عروق کرونری نیز انجام می‌شود.
درمان
برای درمان کاردیومیوپاتی پری پارتوم، تمرکز بر مدیریت علائم نارسایی قلبی است و به علائمی که هر خانمی در مراحل مختلف بارداری خود تجربه می‌کند بستگی دارد. درمان نارسایی‌های قلبی، دستورالعمل‌های خاص خود را دارد که شامل موارد زیر می‌شود:
• قرص‌های ادرارآور: این داروها برای کاهش تجمع هر نوع مایعی در ریه‌ها و مچ پا استفاده می‌شوند و باعث افزایش عملکرد کلیه‌ها در دفع مایع از طریق ادرار می‌شوند.
• مسدودکننده‌های بتا: این داروها برای کاهش تعداد و نیروی انقباضات قلب مصرف می‌شوند و باعث کاهش ترشح آدرنالین (که باعث افزایش طبیعی ضربان قلب می‌شود) در خون می‌شوند.
• مهارکننده‌های آنزیم تبدیل آنژیوتنسین: مصرف این داروها برای بعد از وضع حمل تجویز می‌شود تا عضلات اطراف عروق خونی تسکین یافته و بار کمتری به قلب وارد شده و حجم خون کاهش یابد و در نتیجه قلب راحت‌تر بتواند کار کند. متأسفانه درمان با این داروها باعث می‌شود که مادر نتواند به فرزند خود شیر بدهد.
زنانی که در دوران بارداری خود به آریتمی قلب مبتلا می‌شوند (ضربان غیرعادی قلب که بر نحوه پمپاژ خون توسط قلب نیز تأثیر می‌گذارد) ممکن است تحت درمان‌های خاص قرار گیرند که به نوع آریتمی آنها بستگی دارد. بسیار به ندرت ممکن است ابتلا به کاردیومیوپاتی پری پارتوم باعث مرگ شده یا نیاز به اقدامات درمانی فوری داشته باشد. اگر مادر به طور کامل بهبود نیابد باید درمان خود را ادامه دهد. دارو درمانی برای این بیماری ممکن است بسیار مؤثر باشد اما در صورت لزوم می‌توان از روش‌های درمانی دیگر نیز کمک گرفت.
به عنوان مثال ممکن است تعداد کمی از مادران مبتلا به این بیماری نیاز به پیوند قلب پیدا کنند. در درمان این بیماری متخصص قلب، متخصص زنان و زایمان و ماما و همه افرادی که از مادر و نوزاد مراقبت می‌کنند و همچنین افرادی که به مادر در تصمیم‌گیری در مورد نحوه درمان و مراقبت در دوران بارداری و پس از آن کمک می‌کنند درگیر می‌شوند.
سؤالات رایج
آیا ابتلا به کاردیومیوپاتی پری پارتوم بر بارداری و زایمان تأثیر می‌گذارد؟
میزان تأثیر بیماری کاردیومیوپاتی پری پارتوم بر بارداری و رشد نوزاد به زمان شروع این بیماری و چگونگی تأثیر علائم آن بر مادر بستگی دارد. به همین دلیل باید علائم در اسرع وقت شناسایی شده و تشخیص داده شوند تا اقدامات درمانی مناسب و مقتضی شروع شود. نحوه زایمان نیز به علائم مادر بستگی دارد.
با این که در بیشتر موارد امکان زایمان طبیعی وجود دارد اما اگر حال مادر زیاد مساعد نباشد می‌توان از روش سزارین برای زایمان استفاده کرد. احتمال خاتمه بارداری و سقط جنین نیز وجود دارد که باید مورد ملاحظه قرار گیرد. این یک تصمیم دشوار است اما اگر احتمال بروز خطر برای مادر وجود داشته باید مورد بحث و تبادل نظر قرار گیرد.
آیا فردی که در دوران بارداری به بیماری کاردیومیوپاتی پری پارتوم مبتلا شده است، همیشه به این بیماری دچار خواهد بود؟
با این که بیماری کاردیومیوپاتی یک بیماری خطرناک و جدی است اما خوشبختانه بسیاری از مادران به خوبی بهبود می‌یابند. عملکرد قلب بیش از نیمی از زنان مبتلا به کاردیومیوپاتی پری پارتوم حدود شش ماه پس از وضع حمل به حالت عادی بازمی‌گردد.
دوران بهبودی برخی زنان که علائم آنها شدید بوده است ممکن است چندین سال طول بکشد. ابتلا به بیماری‌های دیگر ممکن است باعث طولانی شدن دوره بهبودی این بیماری شود. به هر حال، برخی زنان ممکن است علائمی داشته باشند که نیاز باشد ردمان را ادامه دهند و این ممکن است باعث بروز مشکلات مضاعف نیز بشود. به این زنان توصیه می‌شود که شش ماه پس از وضع حمل، نوار قلب بگیرند و هر 6 ماه یک مرتبه، شرایط و میزان بهبودی خود را مورد بررسی قرار دهند.
اگر یک نفر دچار کاردیومیوپاتی پری پارتوم شود آیا احتمال این که در بارداری‌های بعدی نیز به این بیماری مبتلا شود وجود دارد؟
تحقیقات نشان می‌دهد که احتمال ابتلا به کاردیومیوپاتی پری پارتوم در زنانی که در بارداری قبلی خود به این بیماری دچار شده‌اند بیش از سایرین است؛ حتی اگر به طور کامل بهبود یافته باشند. در بارداری‌های بعدی، علائم نارسایی قلبی شدیدتر از قبل می‌شوند.
خطرات احتمالی ناشی از بارداری‌های بعدی را به سختی می‌توان پیش‌بینی کرد و دلیل آن هم هنوز به طور واضح و قطعی مشخص نیست. به هر حال، اطلاع از این خطرات احتمالی در صورتی که تصمیم به بارداری بعدی دارید بسیار مهم است. در صورتی که تصمیم به بارداری‌های بعدی گرفتید توصیه می‌شود با یک متخصص قلب مشورت کنید تا خطرات احتمالی را برای شما توضیح دهد و همچنین به شما بگوید که در دوران بارداری به چه نوع مراقبت‌ها و نظارت‌هایی نیاز دارید.
این اطلاعات به خصوص در مورد ابتلا به بیماری کاردیومیوپاتی پری پارتوم که در دوران بارداری و به دلیل بارداری اتفاق می‌افتد بسیار مهم هستند. دلیل ابتلای برخی از زنان به کاردیومیوپاتی ممکن است بارداری نباشد اما باید بیماری آنها در دوران بارداری به طور ویژه تحت درمان و مدیریت باشد.
