کلاپس ریه که به آن پنوموتوراکس نیز گفته می‌شود، حالتی است که هنگام ورود هوا به فضای بین دیواره قفسه سینه و ریه (فضای پلور) ایجاد می‌شود. با جمع شدن هوا، فشار داخل فضای پلور افزایش یافته و باعث کلاپس ریه می‌شود. فشار همچنین مانع از انبساط ریه هنگام تنفس شده و باعث درد قفسه سینه و تنگی نفس می‌شود. درباره علل کلاپس ریه، علائم و گزینه‌های درمان آن بیشتر بدانید.
علل و عوامل خطر
عواملی که منجر به کلاپس ریه می‌شوند عبارتند از:
- یک توده مخاط، تومور یا چیز دیگری که به ریه‌ها کشیده شده است.
- تورم شکم
- تجربه سرعت بالا، مانند شرایطی که خلبان هواپیمای جنگنده تجربه می‌کند
- صدمات، مانند تصادف رانندگی، زمین خوردن یا ضربات چاقو
- کمبود مایعاتی (سورفکتانت) که لایه آلوئول‌ها را می‌پوشاند و باعث می‌شود تا از کلاپس آن جلوگیری شود. این اتفاق می‌تواند در نوزادان نارس یا بزرگسالانی که اکسیژن درمانی یا تهویه مکانیکی زیادی داشته‌اند رخ دهد.
- مقادیر زیادی مواد افیونی یا آرام بخش
- دراز کشیدن بی‌حرکت در رختخواب
- زخم شدن و جمع شدن غشای پوشاننده ریه‌ها و داخل قفسه سینه که می‌تواند در نتیجه قرار گرفتن در معرض آزبست ایجاد شود.
- سیگار کشیدن
- جراحی، به ویژه در مورد قفسه سینه یا شکم
- بانداژ تنگ
علائم
علائم کلاپس ریه متفاوت است و ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- کاهش سطح اکسیژن در خون که باعث می‌شود فرد کبود یا خاکستری به نظر برسد و می‌تواند ریتم غیر طبیعی قلب (آریتمی) را ایجاد کند.
- تب در صورت وجود عفونت
- تنفس سریع و کم عمق
- اگر علائم شدید باشد و انسداد سریع رخ دهد، درد شدید در طرف آسیب‌دیده ایجاد می‌شود
- شوک با افت شدید فشار خون و ضربان قلب سریع
- تنگی نفس که می‌تواند در موارد شدید ناگهانی و شدید باشد
اگر انسداد به آهستگی اتفاق بیفتد، ممکن است علائم کمی وجود داشته باشد یا هیچ علائمی ایجاد نشود. علائمی که ایجاد می‌شود ممکن است شامل تنگی نفس، افزایش ضربان قلب یا سرفه خشک و کوتاه باشد که به نظر می‌رسد قطع نمی‌شود.
تشخیص
پزشک شما با انجام معاینه فیزیکی ریه‌های شما، سوابق بیماری ریه وجود دارد یا خیر را پرسیده و ممکن است آزمایش گاز خون شریانی برای اندازه‌گیری سطح دی اکسید کربن و اکسیژن در خون شما انجام دهد. افزایش سطح دی اکسید کربن و کاهش سطح اکسیژن، نشانه‌های بیماری کلاپس ریه است. در صورت تأیید بودن پنوموتوراکس، معمولاً با گرفتن رادیوگرافی قفسه سینه، این بیماری تشخیص داده می‌شود. اگر رادیوگرافی قفسه سینه نتیجه‌ای نداشته باشد، ممکن است نیاز به اسکن توموگرافی از قفسه سینه باشد.
درمان کلاپس ریه به چه صورت است؟
درمان به علت اصلی، اندازه پنوموتوراکس و شدت بیماری بستگی خواهد داشت.
- مشاهده: اگر پنوموتوراکس بسیار کوچک باشد و هیچ علائمی وجود نداشته باشد، ممکن است ریه خود به خود بهبود یابد. بیمار باید از نزدیک برای مشاهده علائم مشکلات تنفسی یا قلبی و برنامه‌ریزی ویزیت‌های پیگیری به پزشک مراجعه کند.
- اکسیژن درمانی تکمیلی: اگر پنوموتوراکس بسیار کوچک باشد، بیمار فقط ممکن است به اکسیژن اضافی نیاز داشته باشد. بیماران باید تحت بررسی قرار بگیرند تا ببینند آیا وضعیت آن‌ها ثابت است یا خیر. در آن دوره ممکن است عکسبرداری با اشعه ایکس دیگری از قفسه سینه انجام شود.
- آسپیراسیون سوزنی: سوزنی که به سرنگ متصل شده است در حفره قفسه سینه قرار می‌گیرد تا هوا از طریق مکش خارج شود.
- تخلیه لوله قفسه سینه از راه پوست: اگر پنوموتوراکس بزرگ باشد یا بیمار دچار مشکلات تنفسی شود، ممکن است یک لوله پلاستیکی کوچک به فضای پلور وارد شود تا هوا را خارج کند. ریه‌ای که دچار کلاپس شده است با کاهش فشار بر روی ریه مجدداً متورم می‌شود. سونوگرافی یا سایر روش‌های تصویربرداری ممکن است برای هدایت لوله در قفسه سینه استفاده شود.
- توراکوتومی باز قفسه سینه: برشی ایجاد می‌شود که اجازه می‌دهد یک کاتتر با سوراخ کوچک یا لوله قفسه سینه وارد ریه شود تا هوا تحت فشار مکش خارج شود.
- جراحی توراکوسکوپی با کمک ویدیو (VATS): این یک روش کم تهاجمی است که در آن یک دوربین کوچک فیبر نوری (توراسکوپ) و ابزارهای جراحی از طریق یک یا چند برش کوچک وارد ریه می‌شوند. این دوربین در حالی که جراح بافت ریه را برمی‌دارد، تصاویر ویدئویی را بر روی مانیتور نمایش می‌دهد.
- پلورودز شیمیایی: این روش شامل ایجاد ماده تحریک کننده شیمیایی در فضای پلور به منظور اتصال قسمت خارجی ریه به حفره قفسه سینه است. برای جلوگیری از کلاپس دوباره ریه انجام می‌شود.
- پلورودز مکانیکی: این روش مشابه پلورودز شیمیایی است، با این تفاوت که توسط جراحی انجام می‌شود. در این روش، پزشک از یک قطعه گاز خشک برای زبر شدن غشای پلور استفاده می‌کند.
اگر این روش‌ها موثر نباشند یا اگر کلاپس ریه عود کند، ممکن است نیاز به درمان جراحی وجود داشته باشد. بیماران مبتلا به آسیب‌های ریه تروماتیک یا پنوموتوراکس ثانویه خودبخودی ممکن است کاندید جراحی شوند. مواردی که ممکن است جراحی مورد نیاز باشد شامل موارد زیر است:
- بیش از 1 هفته نشت مداوم هوا.
- پنوموتوراکس در هر دو ریه.
- عود پنوموتوراکس.
چگونه می‌توان از کلاپس ریه جلوگیری کرد؟
هیچ راهی برای جلوگیری از کلاپس ریه وجود ندارد، اما می‌توان خطر عود آن را کاهش داد. اگر پنوموتوراکس خود بخودی را تجربه کرده‌اید، احتمالاً در طول 2 سال آینده نیز دوباره با آن مواجه خواهید شد. در اینجا چند نکته برای کاهش خطر عود کلاپس ریه وجود دارد.
- سیگار کشیدن را متوقف کنید: سیگار کشیدن خطر پنوموتوراکس را افزایش می‌دهد، بنابراین توصیه می‌شود بیماران سیگار را ترک کنند.
- تا 1 هفته پس از تایید رزولوشن کامل توسط اشعه ایکس قفسه سینه، از سفر هوایی خودداری کنید.
- غواصی باید به طور دائم کنسل شود مگر اینکه یک استراتژی پیشگیری قطعی بسیار مطمئن مانند جراحی انجام شده باشد.
- پیگیری با پزشک. اگر دچار اختلال تنفسی هستید، به طور منظم به پزشک خود مراجعه کنید.
- بعد از جراحی بیماران باید نفس عمیق بکشند، به طور منظم سرفه کنند و در اسرع وقت حرکت کنند. تمرینات خاصی مانند تغییر موقعیت برای کمک به تخلیه ریه‌ها، یا وسایل تشویق تنفس عمیق ارادی (اسپیرومتری تشویقی) نیز کمک می‌کنند.
- بیمارانی که ناحیه قفسه سینه یا عصب آن‌ها تغییر شکل داده است و باعث تنفس کم عمق شده است، ممکن است نیاز به تنفس کمکی داشته باشند. فشار مثبت مداوم جریان هوا اکسیژن را از طریق بینی یا ماسک صورت به ریه منتقل می‌کند. این کار تضمین می‌کند که مجاری تنفسی حتی در هنگام مکث بین تنفس دچار کلاپس نمی‌شود. گاهی اوقات به یک دستگاه تنفس مکانیکی نیاز است.
