دیسفاژی: علت، علائم، درمان اختلال بلع و انتقال غذا از دهان به معده

انواع دیسفاژی

بطور کلی، دو نوع دیسفاژی وجود دارد که عبارتند از:

• دیسفاژی مری یا دیسفاژی پایین: این مشکل عموماً به دلیل انسدادی که در مری ایجاد می‌شود، رخ می‌دهد. این بیماری با انواع خاصی از جراحی‌ها درمان می‌شود.
• دیسفاژی حلقی یا دیسفاژی بالا: این دیسفاژی ناشی از مشکلات ضعف زبان است که دهان قادر نیست به دلیل مشکلات ناشی از سکته مغزی یا برخی مشکلات عصبی، به اندازه کافی بزاق تولید کند.

علت دیسفاژی چیست؟

بطور کلی در روند خوردن غذا، عضلات گلو منقبض یا فشرده می شوند، تا غذایی را که توسط دهان مصرف شده، به معده انتقال دهند. دیسفاژی می‌تواند ناشی از اختلال در عملکرد طبیعی عضلات مری یا گلو باشد. عوامل مختلفی می‌تواند منجر به این اختلال شود که در زیر نمونه‌هایی از آن بیان شده است:

• اختلالات سیستم عصبی و مغز : مشکلات خاصی بر مغز و سیستم عصبی تاثیرگذار هستند (شبکه‌هایی از عصب‌ها که عضلات و اندام‌ها را کنترل می‌کنند)، بیماری پارکینسون، اسکلروز چندگانه (ALS) و سکته مغزی ممکن است منجر به مشکلاتی در بلع شوند.
• اختلالات عضلانی: میاستنی گراویس (یک بیماری خودایمنی ) و دیستروفی عضلانی بر عضلات سراسر بدن تاثیر می‌گذارند. اختلالات مری مانند آشالازی، اسکلروز سیستماتیک (اسکلرودرمی)، اسپاسم کریکوفارنژیال و اسپاسم مری می‌تواند توانایی بلع را تحت تاثیر قرار دهد.
• انسداد و باریک شدن مری: سرطان مری، تومور یا تورم غده تیروئید می‌تواند مری را تحت فشار قرار دهد (آن را باریک‌تر کند). برخی افراد دچار تار یا حلقه‌های شاتزکی می‌شوند (تکه‌ای از بافت درون مری). این بافت، مری را باریک کرده و باعث سخت شدن بلعیدن غذا می‌شود. اختلال باز شدن مسیر مری می‌تواند عمل بلعیدن را با مشکلاتی مانند هایپرتروفی کریکوفارنکس مواجه کند. اگر چیزی در گلوی شما گیر کند، بلعیدن را سخت یا غیرممکن می‌کند.
• زخم‌های ناشی از رفلاکس اسید معده: بافت آسب دیده در مری، می‌تواند ناشی از GERD (بیماری رفلاکس اسید معده) باشد. رفلاکس اسید معده باعث مری بارت (Barrett) (التهاب سطح مری ) می‌شود.
• عفونت: تونسیلیت (التهاب لوزه‌ها) درد و التهاب ایجاد می‌کند. این مشکل باعث دردناک شدن بلع و خوردن می‌شود.

علائم دیسفاژی

علائم دیسفاژی شامل موارد زیر است:

• شخصی که دچار دیسفاژی می‌شود قادر به غذا خوردن نیست و دچار کاهش شدید وزن خواهد شد و همچنین ممکن است با مشکل سوء‌تغذیه مواجه شود.
• درد مداوم در گلو هنگام بلعیدن غذا یا مایعات احساس می‌شود.
• ممکن است غذا یا مایعاتی که مصرف شده، از معده به دهان یا بینی بازگردد.
• درد مزمن قفسه سینه
• فردی که دچار دیسفاژی است، هنگام غذا خوردن ممکن است دچار سرفه شود یا احساس خفگی کند.
• شخصی که از دیسفاژی رنج می‌برد، با مشکلاتی مانند گیر کردن غذا در گلو مواجه شود.
• از علائم ابتلا به دیسفاژی در شخص، وجود مکرر حملات التهاب در ریه یا ذات الریه است.
• شخصی که دچار دیسفاژی شده است، قادر نیست سطح بزاق را به مقدار مطلوب تنظیم کند، که برای ارسال غذا از دهان به گلو ضروری است.

تشخیص دیسفاژی

در صورت تجربه علائمی که ذکر شده، بهتر است با پزشک خانوادگی یا پزشک مورد اعتماد خود مشورت کنید. پزشک ممکن است درباره مشکلات بلع و خوردن شما و مدت زمانی که با این مشکلات مواجه هستید، سوالاتی داشته باشد. با توجه به شرایط شما، پزشک ممکن است توصیه کند که با یک تیم متخصص پزشکی مشورت کنید. این تیم می‌تواند شامل متخصص گفتار و زبان درمانی، متخصص تغذیه و یک جراح باشد.

• آزمایشات خاص، مانند تصویربرداری اشعه ایکس و آزمایش بلع باریوم، تصویربرداری از گلو یا مری که می‌تواند در تشخیص دیسفاژی کمک کند. در آزمایش بلع باریوم، قبل از انجام تصویربرداری، مایعی شبیه به گچ به نام باریوم به شما داده می‌شود که تصاویر بهتر و واضح‌تر از بخش‌های داخلی مری فراهم می‌کند.
• فلوروسکوپی آزمایشی شبیه به تست خوردن باریوم است اما با فلوروسکوپی انجام می‌شود، که می‌توان یک نوار ویدئویی از گلو یا مری تهیه کرد.
• کنترل Ph نیز می‌توان انجام داد، که بررسی می‌کند اسید معده چندبار به گلو یا دهان برمی‌گردد. بررسی PH نتایجی از سطح اسیدی در معده، فراهم می‌کند.
• آندوسکوپی معده – روده از بالا که ازوفاگوسکوپی نیز نامیده می‌شود، جهت تشخیص دیسفاژی انجام می‌شود.
• ازوفاگوسکوپی، وسیله‌ کوچکی است که درون گلو یا مری قرار داده می‌شود تا مشکلات بلع را بررسی کند. ازوفاگوسکوپی گزارش دقیقی از تمامی جزئیات مشکلات دیسفاژی تهیه می‌کند.
• لارنگوسکوپی آزمایشی است که با یک ابزار میکروسکوپی انتهای گلو را بررسی می‌کند.
• در طول تست مانومتری، لوله‌ای را درون گلو قرار می‌دهند، که به کامپیوتر متصل است. با استفاده از مانومتری، بررسی درون گلو امکان‌پذیر است. پزشک ممکن است به شما پیشنهاد دهد، که به متخصص گوش و حلق و بینی یا ENT مراجعه کنید، که مشکلات مربوط به گوش‌ها، بینی و گلو را درمان می‌کند.
• پاتولوژیست یا درمانگر گفتار و زبان درمانی (SLT)، متخصصی است که مشکلات بلع را در افراد درمان می‌کند.
• همچنین اگر دیسفاژی ناشی از مشکلات سیستم عصبی، مشکلات مغزی یا عصبی باشد، پزشک ممکن است شما را به متخصص مغز و اعصاب ارجاع دهد.
• اگر بیمار دیسفاژی دچار مشکلات برگشت اسید معده است، ممکن است پزشک مراجعه به متخصص گوارش را پیشنهاد کند که بیماری‌های هضم را برطرف می‌کند.

درمان دیسفاژی

درمان بیماری دیسفاژی با توجه به علت آن در هر بیمار، متفاوت است.

ایجاد تغییراتی در برنامه غذایی بیمار

افرادی که به دیسفاژی مبتلا هستند، وزن زیادی را از دست می‌دهند، زیرا نمی‌توانند مواد مغذی مناسب و مورد نیاز بدن را از طریق غذا به بدن برسانند. فرد مبتلا به دیسفاژی باید با یک متخصص تغذیه که کارشناس مشاوره درخصوص مواد مغذی برای بدن است، مشورت کند. ممکن است متخصص تغذیه یک جدول رژیم غذایی پیشنهاد دهد که شامل مایعات غلیظ و غذاهای نرم است، تا فرد بیمار بتواند سلامتی بدن را حفظ کند، که می‌تواند درمان دیسفاژی را در پی داشته باشد.

درمان بلع

متخصص گفتار و زبان درمانی، کارشناسی است که افراد مبتلا به مشکلات بلع را درمان می‌کند. این متخصص به افراد مبتلا به دیسفاژی تمرینات مختلفی را می‌آموزد که به آن‌ها در بلع غذا کمک می‌کند. همچنین تکنیک‌های ویژه‌ای برای قرار دادن صحیح غذا در دهان به فرد مبتلا به دیسفاژی توضیح می‌دهد، تا او بتواند غذا بخورد. آن‌ها همچنین ورزش‌هایی را پیشنهاد می‌دهند، که به عصب‌ها، مغز و عضلات کمک می‌کنند تا به درستی کار کنند، که می‌تواند به درمان دیسفاژی کمک کند.

لوله تغذیه

اگر عوارض دیسفاژی در شخص شدید باشد، و به هیچ عنوان قادر به خوردن غذا نباشد، لوله تغذیه می‌تواند از طریق بینی یا بطور مستقیم به معده متصل شود. این درمان به بیمار کمک می‌کند مشکلات خاصی مانند کم‌آبی و سوء تغذیه را که فرد مبتلا به دیسفاژی با آن‌ها مواجه است، برطرف کند. دو نوع لوله تغذیه وجود دارد: لوله نازوگاستریک یا لوله NG از طریق بینی به معده متصل می‌شود و بطور موقت و کوتاه مدت استفاده می‌شود. لوله پگ یا PEG می‌تواند برای بدن خطرناک باشد، زیرا احتمال خونریزی داخلی، عفونت یا قرار دادن نامناسب لوله وجود دارد، اما افراد لوله پگ را ترجیح می‌دهند. لوله پگ راحت‌تر است و توسط دیگر افراد قابل مشاهده نیست، از این رو، افراد این لوله را بیشتر ترجیح می‌دهند.

بوتاکس

استفاده از بوتولینوم توکسین (بوتاکس) می‌تواند برای درمان مشکلاتی که به علت عدم انعطاف پذیری عضلات گلو و مری در انتقال غذا از گلو به معده رخ می‌دهد، مفید باشد. این درمان باعث نرم شدن عضلات گلو و مری می‌شود و در نتیجه غذا می‌تواند به راحتی از طریق گلو و مری عبور کند. با این حال، این درمان تاثیر موقتی دارد و معمولاً تا شش ماه ادامه می‌یابد.

داروها

داروها می‌توانند به درمان مشکلات بلع که ناشی از سوء هاضمه باشد، کمک کنند. پزشک ممکن است برای درمان هضم یا مشکلات رفلاکس معده، آنتی‌بیوتیک تجویز کند، که همچنین به نوبت دیسفاژی پایین را درمان می‌کند.

جراحی‌ها

جراحی‌ها برای درمان دیسفاژی مورد استفاه قرار می‌گیرد. همچنین جراحی برای رفع دیسفاژی بالا کاربرد دارد.