سندرم حاد عروق کرونر ناشی از انسداد ناگهانی عروق کرونری است. این وضعیت می‌تواند منجر به آنژین ناپایدار یا حمله قلبی (سکته قلبی) شود، که شدت و محل انسداد بستگی دارد. در صورت عدم خونرسانی به بافت قلب، ممکن است منجر به مرگ بافت قلب شود. افراد مبتلا به سندرم حاد عروق کرونر علائمی مانند درد یا فشار در قفسه سینه، تنگی نفس و خستگی تجربه می‌کنند. در صورت بروز این علائم، تماس با اورژانس و مصرف قرص آسپیرین اقداماتی است که باید انجام شود.
پزشکان با استفاده از نوار قلب و آزمایش خون، میزان اطمینان از وجود سندرم حاد عروق کرونر را بدست می‌آورند. درمان این وضعیت بستگی به نوع سندرم دارد، اما معمولاً شامل اقداماتی برای افزایش جریان خون به قسمت‌های آسیب دیده قلب است.
سندرم حاد عروق کرونر یک موقعیت اورژانسی محسوب می‌شود. نیمی از مرگ و میر ناشی از حمله قلبی در 3 یا 4 ساعت اول پس از آغاز علائم روی می‌دهند. هر چه درمان سریع‌تر آغاز شود، احتمال بهبودی بیشتر می‌باشد. در صورت بروز علائم این عارضه بایستی به جای تماس با خویشاوندان، دوستان یا همسایه‌ها سریعاً با اورژانس تماس گرفته شود. انتقال سریع بیمار به اورژانس بیمارستان توسط آمبولانس می‌تواند سبب نجات جان بیمار شود.
علت سندرم حاد عروق کرونر
عضله قلب برای تأمین مداوم خون حاوی اکسیژن به آن نیاز دارد. عروق کرونری که از آئورت جدا می‌شوند، مسئول انتقال این خون به عضله قلب هستند. وقتی که انسداد ناگهانی در عروق کرونری باعث کاهش یا توقف خونرسانی به عضله قلب (میوکارد) می‌شود، سندرم حاد عروق کرونر رخ می‌دهد. عدم خونرسانی به بافت‌های بدن به آن ایسکمی گفته می‌شود. اگر تأمین خون برای مدت طولانی‌تری از چند دقیقه کاهش یابد یا متوقف شود، بافت قلب از بین می‌رود و این باعث حمله قلبی می‌شود.
لخته خونی به عنوان شایع‌ترین عامل انسداد عروق کرونری محسوب می‌شود. معمولاً، تجمع کلسترول و چربی در دیواره عروق باعث انسداد آنها می‌شود. امکان دارد که این توده‌ها پاره شده و موادی که باعث چسبندگی پلاکت‌ها می‌شوند، آزاد شده و لخته خونی ایجاد کنند. در حدود دو سوم افراد، لخته خونی در طول یک روز به طور خودی حل می‌شود. در این مدت، به قلب آسیب وارد می‌شود.
به ندرت، حمله قلبی ممکن است به علت ایجاد لخته خونی در داخل قلب رخ دهد. در این حالت، لخته خونی جدا شده و در عروق کرونری قرار می‌گیرد. همچنین، اسپاسم عروق کرونری و توقف جریان خون نیز می‌تواند منجر به حمله قلبی شود. اسپاسم ممکن است به علت مصرف موادی مانند کوکائین ایجاد شود و در برخی موارد، علت اسپاسم مشخص نیست.
طبقه‌بندی سندرم حاد عروق کرونر
پزشکان سندرم حاد عروق کرونر را بر اساس موارد زیر دسته‌بندی می‌کنند:
- وجود موادی که توسط قلب آسیب‌دیده در خون آزاد می‌شوند.
- علائم
- نتایج نوار قلب
روش درمان بسته به نوع سندرم حاد عروق کرونر متفاوت می‌باشد به همین علت طبقه‌بندی این عارضه دارای اهمیت است. طبقه‌بندی شامل موارد زیر می‌باشد:
- آنژین ناپایدار عبارتست از تغییر در الگوی علائم آنژین (درد در قفسه سینه) که شامل طولانی شدن یا تشدید آنژین و آغاز علائم آنژین شدید می‌باشد. در نوار قلب یا آزمایش خون افرادی که به آنژین ناپایدار مبتلا هستند، علائم حمله قلبی مشاهده نمی‌شود.
- حمله قلبی Non-ST-segment elevation MI (بدون صعود قطعه ST): این نوع حمله قلبی توسط آزمایش خون قابل تشخیص می‌باشد ولی باعث ایجاد تغییرات شاخص (صعود قطعه ST) در نوار قلب نمی‌شود.
- حمله قلبی ST-segment elevation MI (با صعود قطعه ST): این نوع حمله قلبی توسط آزمایش خون قابل تشخیص است و همچنین باعث ایجاد تغییرات شاخص (صعود قطعه ST) در نوار قلب می‌شود.
علائم سندرم حاد عروق کرونر
علائم انواع سندرم حاد عروق کرونر مشابه یکدیگر می‌باشند و معمولاً تشخیص بین انواع سندرم تنها بر اساس علائم غیر ممکن است.
- علائم آنژین ناپایدار مشابه آنژین صدری یا قلبی است – معمولاً در قسمت زیر استخوان جناغ سینه فشار متناوب و یا درد وجود دارد.
- بیمار معمولاً علائم ایجاد شده را به صورت درد یا سنگینی توصیف می‌کند. امکان دارد درد در شانه یا پایین دست، کمر و یا در حلق، فک یا دندان‌ها ایجاد شود. البته در افراد مبتلا به آنژین ناپایدار، الگوی علائم تغییر می‌کند.
- دوره‌های شدید و مداوم آنژین قلبی بیشتر ایجاد می‌شود و یا دوره‌ها در زمان استراحت یا پس از کاهش فعالیت جسمانی بروز می‌کنند.
- در حدود دو سوم افرادی که دچار حمله قلبی می‌شوند مواردی مانند آنژین ناپایدار، تنگی نفس یا خستگی بروز می‌کنند. چنین تغییری در الگوی درد قفسه سینه امکان دارد با حمله قلبی به اوج خود برسد.
- در اثر بروز حمله قلبی، شاخص‌ترین نشانه عارضه معمولاً درد در وسط قفسه سینه می‌باشد که امکان دارد در کمر، فک یا دست چپ نیز گسترش پیدا کند. در برخی از مواد، درد در دست راست نیز ایجاد می‌شود. امکان دارد درد در یک یا چند قسمت از موارد ذکر شده ایجاد شود ولی ممکن است در قفسه سینه اصلاً وجود نداشته باشد.
- درد ناشی از حمله قلبی مشابه درد آنژین می‌باشد ولی معمولاً شدیدتر است و برای مدت زمان بیشتری طول می‌کشد و همچنین بوسیله استراحت یا داروی نیتروگلیسرین بهبود پیدا نمی‌کند. در برخی از مواقع درد در شکم احساس می‌شود و ممکن است با سوءهاضمه اشتباه گرفته شود؛ چرا که امکان دارد خروج گاز معده به صورت موقتی باعث بهبود علائم شود. به دلایل نامعلومی علائم ایجاد شده در زنان متفاوت بوده و شناسایی علائم دشوارتر است.
- بروز حمله قلبی در حدود یک سوم افراد باعث ایجاد درد قفسه سینه نمی‌شود. معمولاً زنان، افراد غیر سفید پوست، افراد بالای 75 سال، بیماران دچار نارسایی قلبی یا دیابت و افراد دچار سکته مغزی جزو این گروه از افراد محسوب می‌شوند.
- علائم دیگر شامل احساس ضعف و غش کردن، تعریق شدید و ناگهانی، حالت تهوع، تنگی نفس و تپش سنگین قلب می‌باشند.
- در زمان حمله قلبی امکان دارد علائمی مانند بی‌قراری، تعریق و اضطراب ایجاد شوند. ممکن است لب‌ها، دست‌ها و پاها تا حدی به رنگ آبی متمایل شوند.
- امکان دارد در افراد سالخورده‌تر علائم غیر طبیعی ایجاد شوند. در بیشتر موارد، بارزترین نشانه تنگی نفس می‌باشد. ممکن است علائم ایجاد شده مشابه علائم ناراحتی معده یا سکته مغزی باشند.
- امکان دارد در افراد سالخورده احساس گیجی ایجاد شود. در حدود دو سوم افراد سالخورده دچار درد قفسه سینه می‌شوند. افراد سالخورده، (خصوصاً زنان) دیرتر از جوانان جهت درمان به پزشک مراجعه می‌کنند.
در یک پنجم افراد در اثر حمله قلبی علائم به شکل خفیف بروز می‌کنند یا اصلاً ایجاد نمی‌شوند. امکان دارد پس از استفاده منظم از نوار قلب، حمله قلبی خاموش تشخیص داده شود. ممکن است در زمان ساعات اولیه حمله قلبی، سوفل قلب (صداهای غیرطبیعی قلب) یا دیگر صداهای غیر طبیعی از طریق استتوسکوپ (گوشی پزشکی) شنیده شوند.
تشخیص سندرم حاد عروق کرونری
تشخیص سندرم حاد عروق کرونری معمولاً با استفاده از نوار قلب و آزمایش خون در طول چند ساعت امکان‌پذیر است.
نوار قلب
زمانی که پزشک احتمال بدهد که سندرم عروق کرونر وجود داشته باشد، از نوار قلب استفاده می‌شود. نوار قلب اطلاعات مربوط به جریان الکتریکی تولید شده توسط ضربان قلب را به صورت گرافیکی ارائه می‌دهد. در بسیاری از موارد، نوار قلب بلافاصله بروز حمله قلبی را مشخص می‌کند. موارد غیر طبیعی مشخص شده توسط نوار قلب به پزشک در تعیین گزینه درمانی کمک می‌کند. نوار قلب همچنین محل آسیب‌دیدگی عضله قلب را مشخص می‌کند. در صورتی که بیمار قبلاً به مشکلات قلبی دچار بوده است، امکان دارد تشخیص آسیب‌دیدگی‌های جدید قلبی برای پزشک مشکل باشد. در چنین مواقعی بیمار بایستی کپی نوار قلبی را به همراه خود داشته باشد تا در صورت بروز علائم سندرم حاد عروق کرونر، پزشک بتواند نوار قلب پیشین را با نوار قلبی جدید مقایسه کند. در صورتی که نوار قلب ضبط شده در طول چندین ساعت کاملاً طبیعی باشد، بروز حمله قلبی از نظر پزشک نامحتمل می‌باشد.
مارکر (نشانگر) قلبی
اندازه‌گیری میزان برخی از مواد (نشانگرهای قلبی) در خون در تشخیص سندرم حاد عروق کرونری به پزشک کمک می‌کند. این مواد به طور طبیعی در عضله قلب وجود دارند ولی تنها زمانی که عضله قلب دچار آسیب‌دیدگی یا مرگ شود، در خون آزاد می‌شوند. پروتئین‌های عضله قلب به نام‌های تروپونین I و تروپونین T و آنزیمی به نام CK-MB (کراتین کیناز، باند میوکاردیال) در بیشتر موارد اندازه‌گیری می‌شوند. میزان این مواد در خون در طول 6 ساعت پس از حمله قلبی افزایش پیدا کرده و برای مدت چند روز در همین سطح باقی می‌مانند. سطح نشانگرهای قلبی معمولاً در زمان پذیرش بیمار در بیمارستان و برای مدت 24 ساعت بعدی (در فواصل زمانی 6 تا 12 ساعت) اندازه‌گیری می‌شوند.
آزمایش‌های دیگر
در صورتی که نوار قلبی و اندازه‌گیری نشانگرهای قلبی اطلاعات کافی در اختیار پزشک قرار ندهند، امکان دارد از اکوکاردیوگرافی و یا تصویربرداری رادیونوکلئید استفاده شود.
- اکوکاردیوگرافی می‌تواند کاهش حرکت در بخشی از دیواره بطن چپ قلب را نشان دهد. این اطلاعات به دست آمده از اکوکاردیوگرافی نشان‌دهنده آسیب ناشی از حمله قلبی می‌باشد.
- امکان دارد در زمان بستری شدن در بیمارستان یا پس از آن، از آزمایش‌های دیگری نیز استفاده شود. از این آزمایش‌ها جهت تعیین گزینه‌های درمانی اضافی یا تعیین احتمال بروز مشکلات قلبی بیشتر استفاده می‌شود. برای مثال ممکن است بیمار نیاز به استفاده از دستگاه هولتر مانیتور داشته باشد. این دستگاه فعالیت الکتریکی قلب را برای مدت 24 ساعت ضبط می‌کند و به پزشک در تشخیص ضربان غیر طبیعی قلب و یا خونرسانی ناکافی بدون وجود علائم (ایسکمی خاموش) کمک می‌کند.
- تست ورزش (الکتروکاردیوگرافی در زمان انجام ورزش) پیش از مرخصی از بیمارستان (یا کمی پس از مرخصی) به ارزیابی عملکرد بیمار پس از حمله قلبی و تشخیص تداوم ایسکمی کمک می‌کند. در صورت تشخیص ضربان غیر طبیعی قلب یا ایسکمی، امکان دارد دارو برای بیمار تجویز شود.
- در صورت تداوم ایکسمی، پزشک جهت ارزیابی احتمال انجام مداخله عروق کرونری از راه پوست و یا عمل جراحی بای‌پس قلب به منظور بازیابی جریان خون به قلب از آنژیوگرافی عروق کرونر استفاده می‌کند.
درمان سندرم حاد عروق کرونر
درمان سندرم حاد عروق کرونر شامل موارد زیر می‌باشد:
مصرف دارو
مهم‌ترین اقدام در اولین بخش برنامه درمان حمله قلبی، مصرف فوری دارو می‌باشد. از این طریق پزشک می‌تواند جریان خون را در عروق آسیب‌دیده بازیابی کند.
- افرادی که احتمال می‌دهند دچار حمله قلبی شده باشند بایستی بلافاصله پس از درخواست آمبولانس، یک عدد قرص آسپیرین را بجوند.
- در صورت عدم مصرف آسپیرین در منزل یا آمبولانس، مصرف این دارو فوراً در بیمارستان انجام می‌شود. این دارو با کاهش اندازه لخته خونی در عروق کرونر احتمال بهبودی شخص را افزایش می‌دهد. در صورت حساسیت به آسپیرین بایستی از کلوپیدوگرل، تیکلوپیدین یا تیکاگرلور استفاده شود. برخی از افراد باید هم از آسپیرین و هم از کلوپیدوگرل/ تیکلوپیدین/ تیکاگرلور استفاده کنند.
- کاهش میزان فعالیت قلب به محدود کردن آسیب‌دیدگی بافت قلب کمک می‌کند، به همین دلیل معمولاً جهت کند کردن ضربان قلب از داروهای بتا- بلاکر (مسدود کننده گیرنده آدرنرژیک بتا) استفاده می‌شود. این نوع داروها باعث کم کردن میزان فعالیت قلب شده و محدوده آسیب‌دیدگی بافت را کاهش می‌دهند.
- در بیشتر مواقع جهت جلوگیری از تشکیل لخته‌های خونی اضافی از داروهای ضد انعقاد خون مانند هپارین استفاده می‌شود.
- بیشتر افراد بایستی از داروی نیتروگلیسرین استفاده کنند. این دارو با کاهش میزان فعالیت قلب و گشاد کردن عروق سبب کاهش درد می‌شود. معمولاً این دارو در ابتدا از طریق زیر زبان و سپس به صورت درون‌وریدی استفاده می‌شود. ممکن است در صورت عدم امکان مصرف نیتروگلیسرین و یا عدم تأثیر این دارو، پزشک جهت کاهش درد و اضطراب از مورفین استفاده کند.
- داروهای مهارکننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین می‌توانند سبب جلوگیری از بزرگ شدن قلب و افزایش احتمال بهبودی بسیاری از افراد شوند. این داروها معمولاً در چند روز اول پس از حمله قلبی و برای مدت طولانی مصرف می‌شوند.
- داروهای استاتین برای جلوگیری از بروز بیماری‌های عروق کرونری استفاده می‌شوند. طبق تحقیقات انجام شده، این داروها دارای مزایای کوتاه‌مدت برای افراد مبتلا به سندرم حاد عروق کرونری می‌باشند. استاتین برای افرادی تجویز می‌شود که قبلاً این دارو را مصرف نکرده باشند.
باز کردن عروق
تصمیم‌گیری جهت انتخاب روش باز کردن عروق کرونری مسدود شده به نوع سندرم حاد عروق کرونر و سرعت انتقال بیمار به بیمارستان بستگی دارد. روش‌های مختلفی جهت باز کردن عروق کرونری مسدود شده وجود دارند:
مداخله قلبی از راه پوست
در صورت بروز حمله قلبی با صعود قطعه ST ، رفع سریع انسداد عروق کرونری باعث حفظ بافت قلب و افزایش احتمال بهبودی شخص می‌شود. پزشکان تلاش می‌کنند که در طول مدت زمان 90 دقیقه از انتقال شخص به بیمارستان انسداد را رفع کنند. هر چه سریع‌تر عروق باز شوند، نتیجه درمان موفقیت‌آمیزتر خواهد بود. به همین دلیل نوع روش رفع انسداد عروق به اندازه زمان انجام این کار دارای اهمیت نمی‌باشد. روش‌های مداخله قلبی از راه پوست مانند آنژیوپلاستی و استفاده از استنت، بهترین راه جهت باز کردن عروق مسدود شده در زمان بروز حمله قلبی با صعود قطعه ST محسوب می‌شوند (در صورتی که در طول مدت زمان 90 دقیقه از انتقال شخص به بیمارستان مورد استفاده قرار گیرند).
مصرف داروهای ضد انعقاد خون
در صورتی که مداخلات درمانی قلبی از راه پوست در طول مدت زمان 90 دقیقه از انتقال شخص به بیمارستان مورد استفاده قرار نگیرند، داروهای ضد انعقاد خون به صورت درون‌وریدی جهت باز کردن عروق استفاده می‌شوند. این نوع داروها شامل استرپتوکیناز، تنکتپلاز (TNK-tPA)، آلتپلاز و رتپلاز می‌باشند. استفاده از این داروها در مدت زمان 3 تا 12 ساعت پس از انتقال بیمار به بیمارستان سودمند می‌باشد، ولی بهتر است سریع مصرف شوند. در برخی از مواقع داروهای ضد انعقاد خون پیش از انتقال بیمار به بیمارستان توسط بهیاران اورژانس جهت مصرف به بیمار داده می‌شوند. بیشتر بیمارانی که از این داروها استفاده می‌کنند، پیش از مرخصی از بیمارستان همچنان به مداخلات درمانی قلبی از راه پوست نیاز دارند.
داروهای ضد انعقاد خون می‌توانند سبب خونریزی شوند؛ به همین علت معمولاً برای افراد دارای خونریزی در دستگاه گوارش، افراد مبتلا به فشار بالای خون، بیماران سکته مغزی یا برای افرادی که در طول یک ماه پیش از حمله قلبی از عمل جراحی استفاده کرده‌اند تجویز نمی‌شوند. افراد سالخورده‌ای در صورت عدم وجود موارد ذکر شده می‌توانند از این داروها استفاده کنند.
عمل جراحی بای‌پس قلب
در برخی از مواقع در زمان بروز سندرم حاد عروق کرونری از عمل جراحی بای‌پس قلب استفاده می‌شود. برای مثال عمل جراحی بای‌پس قلب می‌تواند در افرادی که قادر به مصرف داروهای ضد انعقاد خون نیستند استفاده شود. همچنین این روش در افرادی که به علت شدت بیماری‌های شریانی (در اثر تعداد زیاد انسداد عروق و عملکرد ضعیف قلبی خصوصاً در صورت وجود دیابت) نمی‌توانند از مداخلات درمانی قلبی از راه پوست استفاده کنند به کار می‌رود.
