سیستم خون رسانی قلب: انتقال خون از قلب به رگ ها و اندام های بدن

ساختار و عملکرد قلب

ساختار و عملکرد متفاوت قلب به شرح زیر است:

کارکرد و موقعیت قلب  

وظیفه قلب خونرسانی به اندام‌های بدن است. قلب در بین دو ریه و در سمت چپ قفسه سینه واقع شده است.

ساختار قلب 

قلب عضله‌ای به اندازه یک مشت و تقریباً مخروطی شکل است. طول آن به ۱۲سانتی‌متر ، عرض آن ۹ سانتی‌متر  و ضخامت آن حدود ۶ سانتی‌متر است. قلب در یک کیسه‌ی محافظتی فیبری قرار دارد که پریکارد نام دارد. قلب در داخل این پوشش امکان تپیدن دارد. دیواره قلب خود از نوع خاصی از ماهیچه به نام عضله قلبی تشکیل شده است .

حفره‌‌های قلب 

قلب دارای دو طرف سمت راست و سمت چپ است. قلب چهار حفره دارد. سمت چپ و راست هرکدام دو حفره دارند، یک حفره بالا و یک حفره پایین. دو حفره بالا به عنوان دهلیز چپ و راست شناخته می‌شوند. دهلیز قلب از منابع مختلف خون دریافت می‌کند. دهلیز چپ خون را از ریه‌ها دریافت می‌کند و دهلیز راست از بقیه بدن خون دریافت می‌کند. دو حفره زیرین به عنوان بطن چپ و راست معروف هستند. بطن خون را به بخش‌های مختلف بدن پمپاژ می‌کند. بطن راست خون را به ریه‌ها ارسال می‌کند اما بطن چپ خون را به سایر قسمت‌های بدن می‌رساند. بطن‌ها دیواره‌های بسیار ضخیم‌تری نسبت به دهلیزها دارند که به آنها امکان می‌دهد با پمپاژ کردن خون به کل بدن  کارهای بیشتری را انجام دهند.

رگ‌های خونی 

رگ‌های خونی شریانی حامل خون هستند و سیاهرگ‌ها خون را از بدن به قلب منتقل می‌کنند. همچنین، سرخرگ‌ها خون را از قلب به بدن می‌فرستند. رگ‌های خونی میکروسکوپی نیز در بدن وجود دارند که سرخرگ‌ها را به سیاهرگ‌ها متصل می‌کنند و به آنها مویرگ گفته می‌شود. همچنین، چند رگ خونی اصلی وجود دارد که به حفره‌‌های مختلف قلب متصل می‌شوند. آئورت بزرگترین سرخرگ بدن ماست و پولمونر شریان بزرگی است که خون را به ریه‌ها می‌رساند. وریدهای ریوی خون را از ریه‌ها به دهلیز چپ می‌برند و سپس خون را از سایر نقاط بدن به دهلیز راست منتقل می‌کنند.

دریچه‌های قلب

دریچه ها تارهای فیبری بافتی هستند که بین حفره‌های قلب و رگ‌های خونی یافت می‌شوند. این دریچه‌ها مانند دروازه‌هایی هستند که مانع از جاری شدن خون در جهت اشتباه می‌شوند. این دریچه‌ها در چندین قسمت از بدن وجود دارند. دریچه‌های بین دهلیز و بطن‌ها به عنوان دریچه‌های دهلیزی راست و چپ شناخته می‌شوند که به آنها به ترتیب به عنوان دریچه‌های تریکاسپید و میترال نیز گفته می‌شود. دریچه‌های بین بطن‌ها و شریان‌های بزرگ به عنوان دریچه‌های نیمه هلالی شناخته می‌شوند و شامل دریچه آئورت (بین بطن چپ و شریان آئورت) و دریچه پولمونر (بین بطن راست و شریان ریوی) هستند. همچنین دریچه‌های زیادی در سیاهرگ‌های بدن وجود دارد. با این وجود، به غیر از آئورت و پولمونر (ریوی)، دریچه‌ای در هیچ یک از سرخرگ‌های دیگر یافت نمی‌شود.

سیستم قلبی عروقی چیست؟

سیستم قلبی عروقی یا سیستم قلب و عروق به قلب، عروق خونی و خود خون اطلاق می‌شود. خون حاوی اکسیژن و سایر مواد مغذی است که بدن ما برای زنده ماندن به آنها نیاز دارد. در واقع، بدن ما این مواد مغذی و ضروری را از خون می‌گیرد. در عین حال بدن مواد زائدی مانند دی اکسید کربن را به خون بازمی‌گرداند تا از این طریق بتواند از شر آنها خلاص شود. بنابراین عملکرد اصلی سیستم قلبی و عروقی حفظ جریان خون در تمام قسمت‌های بدن و زنده ماندن فرد است. سیاهرگهای موجود در بدن خون استفاده شده را به قلب منتقل می‌کنند. خون موجود در سیاهرگها اکسیژن کمی دارد (زیرا توسط بدن دفع شده است) اما در عوض میزان دی اکسید کربن آن زیاد است (زیرا بدن آن را به داخل خون تخلیه کرده است). همه سیاهرگها به داخل ورید اجوف فوقانی و تحتانی تخلیه می‌شوند و سپس از آنجا به داخل دهلیز راست فرستاده می‌شود. دهلیز راست خون به داخل بطن راست پمپاژ می‌کند. سپس بطن راست از طریق شریان‌های ریوی خون را به اندام ریوی و خود ریه‌ها می‌فرستد. وقتی خون وارد ریه‌ها می‌شود در آنجا اکسیژن را که به هنگام تنفس وارد ریه می‌شود را جذب خود می‌کند و در عوض دی اکسید کربن را تخلیه می‌کند که به هنگام بازدم از بدن خارج می‌شود. از این طریق خون سرشاز از اکسیژن می‌شود و بدن ما می‌تواند از آن استفاده کند. از ریه‌‌ها، خون به دهلیز چپ منتقل شده و سپس به بطن چپ فرستاده می‌شود. بطن چپ این خون غنی از اکسیژن را درون آئورت منتقل می‌کند و سپس آن را از طریق شریان‌های دیگر به بقیه بدن توزیع می‌کند. شریانهای اصلی که از آئورت جدا می‌شوند

• عروق کاروتید که کار خونرسانی به سر و گردن را بر عهده دارند.
• عروق کرونر که خون‌رسانی به خود قلب را تأمین می‌کنند.
• شریان کبدی که خون را از طریق شاخه‌هایی به معده و کبد می‌رساند.
• شریان مزانتریک که عمل خون‌رسانی به روده را انجام می‌دهد.
• سرخرگ‌های کلیوی که خون را به کلیه‌ها می‌برند.
• شریان‌های فمورال که خون را به پاها می‌رسانند.

سپس بدن قادر به استفاده از اکسیژن موجود در خون است تا عملکردهای عادی خود را انجام دهد. این خون دوباره از طریق رگها به قلب باز می‌گردد و این چرخه ادامه می‌یابد.

چرخه قلبی چیست؟

چرخه قلبی دنباله‌ای از حوادث است که در یک تپش کامل قلب رخ می‌دهد. مرحله پمپاژ این چرخه که با نام سیستول نیز شناخته می‌شود در صورت انقباض عضله قلب اتفاق می‌افتد. مرحله پر شدن که به عنوان دیاستول شناخته می‌شود  به هنگام شل شدن عضله قلب اتفاق می‌افتد. در آغاز چرخه قلبی  هر دو دهلیز و بطن در دیاستول قرار دارند. در این مدت تمام حفره‌های قلب آرام شده و خون دریافت می‌کنند. دریچه‌های دهلیزی باز هستند. پس از این مرحله، سیستول دهلیزی  اتفاق می‌افتد. در حین سیستول دهلیزی، دهلیز چپ و راست به طور همزمان منقبض می‌شوند و به ترتیب خون را به بطن چپ و راست می‌فرستند. مرحله بعدی سیستول بطنی است. در حین سیستول بطنی، بطن چپ و راست بطور همزمان منقبض شده و خون را به ترتیب در آئورت و تنه ریوی می‌ریزند. در سیستول بطنی، دهلیز شل شده و خون دریافت می‌کند. دریچه‌های دهلیزی بلافاصله پس از شروع سیستول بطنی به دهلیز نزدیک می‌شوند تا از بازگشت خون به داخل دهلیز جلوگیری کنند. با این حال‌، دریچه‌های نیمه هلالی در این مرحله باز هستند تا جریان خون در آئورت و تنه ریوی جریان یابد. پس از این مرحله، بطن استراحت می‌کند که دیاستول بطنی رخ می‌دهد. دریچه‌های نیمه هلالی بسته می‌شوند تا از برگشت جریان خون آئورت و تنه ریوی به داخل بطن‌ها پیشگیری کنند. دهلیزها و بطن‌ها یک بار دیگر در دیاستول در کنار هم قرار گرفته و چرخه قلبی دوباره شروع می‌شود.

اجزای ضربان قلب

قلب بزرگسالان در حالت استراحت حدود ۷۰ تا ۸۰ بار در دقیقه می‌تپد. اگر با گوشی پزشکی به قلب خود گوش دهید می‌توانید صدای ضربان قلب خود را بشنوید. این صدا معمولاً به شکل “لاپ داپ”  است. “لاب” که به عنوان اولین صدای قلب نیز شناخته می‌شود ناشی از بسته شدن دریچه‌های دهلیزی است. صدای “داپ” به دلیل بسته شدن دریچه‌های نیمه هلالی به هنگام استراحت بطن‌ها (در ابتدای دیاستول بطنی) اتفاق می‌افتد. به صداهای غیر طبیعی قلب سوفل قلب گفته می‌شود. ممکن است سوفل‌ها نشان دهنده مشکلی در دریچه های قلب باشد اما بسیاری از انواع سوفل هیچ دلیلی برای نگرانی ندارند.

الکترودیاگرام

قلب ریتم درونی انقباض و آرامش دارد. گروه کوچکی از سلولهای عضلانی قلب به نام ضربان‌ساز به دستیابی به این امر کمک می‌کنند. ضربان‌ساز ضربان الکتریکی ایجاد می‌کند که در دهلیز پخش می‌شود و باعث انقباض آنها می‌گردد. پس از آن، این پالس به بطنها گسترش یافته و باعث انقباض آنها نیز می‌شود.  می‌توان تغییرات الکتریکی که در سطح قلب پخش می‌شوند را به کمک ابزاری به نام الکتروکاردیوگرافی در سطح بدن شناسایی کرد. الکترودها در تعدادی از موقعیت‌ها بر روی قفسه سینه قرار می‌گیرند و تغییرات الکتریکی روی کاغذ گراف در حال حرکت به عنوان یک الکتروکاردیوگرام (ECG) ثبت می‌شوند .

تأثیر پیری بر قلب زنان و مردان

تغییراتی در سیستم قلبی عروقی به عنوان بخشی از روند طبیعی پیری رخ می‌دهد. برخی از این تغییرات عبارتند از:

• ضربان قلب ما کند می‌شود زیرا زمان افزایش سن ضربان قلب افزایش می‌یابد. این یکی از اصلی‌ترین دلایلی است که قلب ما در پیری به هنگام ورزش کردن قادر به پمپاژ کردن خون زیادی نیست
• میزان خونی که قلب در هر دقیقه پمپاژ می‌کند با افزایش سن می‌تواند تغییر کند. این میزان در زنان مسن اندکی کاهش می‌یابد. با این حال، در مردان سالخورده سالم که بیماری قلبی ندارند، تغییری پیدا نمی‌کند. جالب اینجاست که تا به امروز دلیل تفاوت بین جنسها بطور کاملاً شناخته نشده است.

با افزایش سن، فشار خون ما نسبت به دوران جوانی به هنگام بلند شدن از حالت استراحت به صورت ناگهانی کاهش پیدا می‌کند که به این پدیده افت فشار خون موضعی گفته می‌شود‌. به عبارتی دیگر  دلیل این که چرا افراد مسن به هنگام بلند شدن بیشتر دچار سرگیجه می‌شوند و می‌افتند همین افت فشار موضعی است.