علائم چربی خون و بیماری‌های قلبی (عدد نرمال چربی خون)

اختلال لیپیدی چیست؟

اگر پزشک به شما گفته است که دچار اختلال لیپیدی هستید به این معنا است که دارای سطح بالای کلسترول لیپوپروتئین کم چگالی (LDL) یا چربی‌هایی به نام تری گلیسیرید یا هردو، در خون خود هستید. سطوح بالای این مواد، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.

کلسترول

برای درک اینکه داشتن اختلال لیپیدی به چه معنا است باید درباره کلسترول آگاهی داشته باشید. دو شکل عمده کلسترول در بدن شما یافت می‌شود که لیپوپروتئین کم چگالی (LDL) و لیپوپروتئین دارای چگالی بالا (HDL) هستند.

• LDL که گاهی با عنوان کلسترول بد شناخته می‌شود، توسط بدن شما ساخته می‌گردد و همچنین از غذاهای سرشار از کلسترول مانند گوشت قرمز و مواد لبنی، توسط بدن جذب می‌شود و می‌تواند با سایر چربی‌ها و مواد موجود در خون شما ترکیب شده و باعث ایجاد انسداد در شریان‌های شما شود.
• انسداد شریان‌ها می‌تواند جریان خون را کاهش داده و باعث مشکلات سلامتی جدی مانند بیماری‌های قلبی، حمله قلبی یا سکته شود. به دلیل اثرات بالقوه LDL، پزشکان توصیه می‌کنند سطح آن را پایین نگه دارید.
• HDL که گاهی با عنوان کلسترول خوب شناخته می‌شود، تاثیرات محافظتی روی قلب شما دارد. HDL کلسترول مضر را از شریان‌های شما خارج می‌کند. پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند که سطح کلسترول HDL را بالا ببرید.

تری گلیسریدها

تری گلیسیریدها نوع دیگری از چربی‌هایی هستند که در خون شما یافت می‌شوند و عمدتاً حاصل غذا خوردن هستند. پس از خوردن غذا، چربی‌های موجود در غذای شما در کبد به تری گلیسرید تجزیه می‌شوند. کبد همچنین می‌تواند کالری اضافه (به عنوان مثال کالری حاصل از نوشیدن الکل زیاد، نوشیدنی‌های حاوی شکر، یا غذاهای چرب یا گوشت) را به تری گلیسیرید تبدیل کند. این تری گلیسریدها وارد جریان خون شما می‌شوند و از آنها به عنوان انرژی استفاده شده یا به عنوان چربی ذخیره می‌شوند.

چه عواملی باعث افزایش کلسترول خون و تری گلیسیرید بالا در خون می‌‌شوند؟

غذاهای حاوی مقادیر بالای انواع مشخصی از چربی‌ها، شرایط پزشکی خاص و سایر عوامل می‌توانند باعث کلسترول و تری گلیسیرید خون بالا شوند.

غذا

دو نوع از چربی‌ها وجود دارند که اثر آنها در افزایش سطوح کلسترول شناخته شده است:

• چربی اشباع: چربی‌های اشباع می‌توانند باعث افزایش سطوح LDL خون شما شوند. برخی غذاهای گیاهی مانند روغن نخل و روغن نارگیل حاوی چربی‌های اشباع هستند. با این حال چربی اشباع شده بیشتر در محصولات غذایی حیوانی مانند پنیر، شیر، کره و استیک یافت می‌شود.
• چربی‌های ترانس: چربی‌های ترانس یا اسیدهای چرب ترانس، از چربی‌های اشباع بدتر هستند؛ زیرا می‌تواند سطوح LDL خون شما را افزایش داده و سطوح HDL را کاهش دهند. بعضی از چربی‌های ترانس به طور طبیعی در محصولات حیوانی یافت می‌شوند. و برخی دیگر در غذاهای فرآوری شده که تحت فرایندی به نام هیدروژناسیون قرار گرفته‌اند، یافت می‌شوند؛ مانند برخی از چیپس‌های سیب زمینی و مارگارین.

سن و جنسیت

معمولاً زنان قبل از یائسگی، سطح کلسترول پایین‌تری نسبت به مردان در همان سن دارند. با افزایش سن زنان و مردان، سطوح کلسترول خون آنها تا حدود سن ۶۰ تا ۶۵ سالگی افزایش پیدا می‌کند. اغلب زنان پس از پنجاه سالگی، نسبت به مردان در همان سن، سطوح کلسترول کل بالاتری دارند.

شرایط پزشکی

برخی از بیماری‌ها و شرایط پزشکی خاص می‌توانند بر سطوح کلسترول شما تاثیر بگذارند. سطح کلسترول خون بالا می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• دیابت
• کم کاری تیروئید
• سندروم متابولیک
• سندروم کوشینگ
• سندروم تخمدان پلی کیستیک
• بیماری کلیوی

سایر دلایل

دلایل دیگر بالا بودن سطح کلسترول خون، شامل موارد زیر است:

• ورزش نکردن. به اندازه کافی ورزش نکردن می‌تواند باعث افزایش سطح LDL خون شما شود. علاوه بر این ثابت شده است که ورزش، باعث بالا رفتن سطوح HDL سالم شما می‌شود.
• سیگار کشیدن. مصرف سیگار و دخانیات می‌تواند باعث افزایش کلسترول بد شما شده و باعث ایجاد پلاک در شریان‌های شما گردد.
• ژنتیک. اگر سابقه داشتن کلسترول بالا در خانواده شما وجود داشته است، شما نیز در معرض خطر ابتلا به کلسترول بالا قرار دارید.
• داروها. برخی از داروهای خاص، مانند بعضی از انواع دیورتیک‌های معتبر تایید شده می‌توانند باعث افزایش سطوح کلسترول شما شوند.

علائم کلسترول و تری گلیسیرید بالای خون

عموماً، افزایش سطح کلسترول بدنه هیچ علائمی را نشان نمی‌دهد. اما ممکن است علائم آن تنها پس از ایجاد آسیب قابل توجهی در بدن، ظاهر شوند.

به عنوان مثال، علائم ممکن است به صورت نشانه‌های بیماری قلبی، مانند درد در قفسه سینه (آنژین) یا حالت تهوع و خستگی بروز کنند. همچنین، حمله قلبی یا سکته مغزی نیز می‌تواند نتیجه‌ی افزایش کلسترول ناکنترل شده باشد.

چرا چربی خون یک عامل خطرزا برای بیماری عروق کرونر قلبی است؟

داشتن سطوح بالای چربی در خون خود، می‌تواند منجر به رسوب چربی در رگ‌های خونی بدن از جمله شریان‌های عروق کرونری (رگ‌هایی که خون ماهیچه‌های قلب را تأمین می‌کنند) شود. این رسوبات باعث تنگ شدن یا سخت شدن شریان‌های کرونری می‌شوند. اطلاعات بیشتر در این باره در بخش «بیماری عروق کرونری قلب (CHD) چیست آمده است. بنابراین هدف شما دستیابی به موارد زیر است:

• سطوح پایین چربی کل خون
• سطوح پایین کلسترول LDL
• سطوح بالای کلسترول HDL
• سطوح پایین تری‌گلیسریدها

بیماری اختلال لیپیدی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

برای بررسی سطوح کلسترول، پزشک شما آزمایش خونی را تجویز می‌کند که پروفایل لیپید یا پنل لیپید نامیده می‌شود. این آزمایش کلسترول کل شما (کلسترول LDL و HDL و تری گلیسریدها) را اندازه گیری می‌کند. به احتمال زیاد پزشک از شما میخواهد حداقل ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از آزمایش از خوردن و آشامیدن هر چیزی به غیر از آب خودداری کنید.

چربی‌های خون، کلسترول و تری گلیسرید، در واحدهایی به نام میلی مول در هر لیتر خون اندازه گیری می‌شوند و معمولاً به «mmol/L» کوتاه می‌گردد. هدف شما دستیابی به موارد زیر است:

• سطح کلسترول کل زیر ۵ mmol/L
• سطح ال دی ال زیر ۳ mmol/L
• سطح اچ دی ال بالای ۱ mmol/L
• سطح تری گلیسرید زیر ۲ mmol/L

ممکن است همه این‌ها اندکی گیج کننده به نظر برسند، اما نگران نباشید. اگر دچار حمله قلبی شده‌اید یا آنژین دارید، پزشک شما سطح لیپید خون شما را به صورت سالانه اندازه‌گیری می‌کند. اگر میزان کلسترول کل شما بالای ۵ میلی متر بر لیتر باشد، باید داروی کاهش کلسترول دریافت کنید. در صورت داشتن آنژین یا تجربه حمله قلبی، معمولاً یک استاتین (به عنوان مثال سیمواستاتین، آتورواستاتین) به شما داده می‌شود. اگر در حال دریافت این داروها نیستید، از پزشک یا پرستار خود درباره آنها سوال کنید.

گزینه‌های درمانی برای اختلال لیپیدی چیست؟

برنامه درمانی برای اصلاح کلسترول و تری گلیسرید خون بالا، ترکیبی از داروها و تغییرات سبک زندگی است. ممکن است پزشک مکمل‌های خاصی را نیز پیشنهاد کند.

داروها

چندین نوع دارو برای درمان اختلالات لیپیدی استفاده می‌شود:

• استاتین‌ها: این داروها مانع تولید ماده‌ای در کبد شما می‌شوند که کلسترول می‌سازد. سپس کبد شما کلسترول را از بدن شما دفع می‌کند. استاتین ها همچنین می‌توانند کلسترول باقیمانده در عروق شما را جذب کنند. استاتین‌هایی که معمولاً تجویز می‌شوند، عبارتند از:
• آتورواستاتین (لیپیتور)
• فلوواستاتین (لسکول)
• روزوواستاتین (کرستور)
• سیمواستاتین (زوکور)
• پراواستاتین

• مهارکننده‌های جذب کلسترول: این داروها باعث مهار جذب کلسترول در روده می‌شوند و حتی در صورت بروز عوارض جانبی هم عوارض کمی دارند. مهارکننده‌های جذب کلسترول ممکن است به ندرت با تورم زبان (آنژیوادما) همراه باشند. آزتیمایب (zetia) به میزان قابل توجهی کلسترول LDL را کاهش می‌دهد. این دارو احتمالاً مفیدترین دارو برای کسانی است که تحمل گرفتن استاتین را ندارند. وقتی داروی آزتیمایب در کنار استاتین مورد استفاده قرار می‌گیرد، معادل دو برابر یا سه برابر دوز استاتین است.
• داروهای متصل شونده به اسیدهای صفراوی: این داروها به اسیدهای صفراوی حاوی کلسترول موجود در روده‌ها متصل شده و اجازه می‌دهند این کلسترول‌ها همراه با مدفوع دفع شوند. داروهای متصل شونده به اسیدهای صفراوی ممکن است کلسترول LDL را به میزان قابل توجهی کاهش دهند. گاهی داروهای متصل شونده به اسیدهای صفراوی برای کاهش بیشتر کلسترول همراه با استاتین تجویز می‌شوند.
• فیبرات‌ها: این داروهای کاهش دهنده کلسترول، در کاهش تری گلیسریدها موثر هستند.
• جیم فیبروزیل (لوپید)
• فنوفیبرات (Tricor) که بیشتر در کاهش تری گلیسرید ها و کلسترول LDL موثر است.

عوارض جانبی فیبرات ها ممکن است شامل ناراحتی معده یا روده و بروز سنگ کیسه صفرا باشد. یا ممکن است بر داروهای ضد انعقاد در رقیق شدن خون تاثیر بگذارد.

مکمل‌ها

اسیدهای چرب امگا ۳ که بدون نسخه به فروش می‌رسند، معمولاً برای کاهش سطح تری گلیسیرید و LDL استفاده می‌شوند. اسیدهای چربی امگا۳، اسیدهای اشباع نشده هستند که به طور طبیعی در ماهی‌های چرب مانند سالمون یافت می‌شود. روغن‌های گیاهی مانند کانولا و روغن زیتون نیز حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ هستند.

نیاسین، سطح تولید HDL را افزایش می‌دهد. نیاسین نیز به صورت بدون نسخه در داروخانه‌ها قابل خریداری است.

تغییر سبک زندگی

اگرچه ورزش تاثیر اندکی بر سطح LDL دارد، ورزش‌های هوازی می‌توانند حساسیت به انسولین، سطح HDL و تری گلیسیرید را بهبود بخشیده و ممکن است خطر بیماری‌های قلبی را نیز کاهش دهند. به نظر می‌رسد افرادی که ورزش می‌کنند و رژیم غذایی خود را کنترل می‌نمایند، با تغییر طولانی مدت سبک زندگی خود، در بهبود نشانه‌های بیماری‌‌های قلبی موفق‌تر هستند.

چگونه می‌توانم از بالا رفتن سطح کلسترول و تری گلیسیرید خون خود جلوگیری کنم؟

پزشکان توصیه می‌کنند که حداقل ۶ درصد از کالری‌های روزانه شما از چربی اشباع تامین نشود. همچنین، انجمن قلب آمریکا (AHA) توصیه می‌کند که به حد امکان از مصرف چربی‌های ترانس خودداری کنید. مصرف غلات سبوس دار، میوه و سبزیجات نیز می‌تواند به کاهش سطح کلسترول بالا کمک کند.

روش‌های دیگری که می‌توانند به شما در حفظ سطح سالم کلسترول و تری‌گلیسیرید کمک کنند، عبارتند از:

• آگاهی از تعداد کلسترول مصرفی، اولین قدم در کنترل سطوح کلسترول شما است.
• به جای چربی‌های اشباع و چربی‌های ترانس، از چربی‌های غیر اشباع و کمتر اشباع شده استفاده کنید.
• حداقل چهار روز در هفته و هر روز ۳۰ دقیقه ورزش کنید.
• از خوردن غذاهای فست فود و غذاهای کم ارزش و گوشت‌های فرآوری شده اجتناب نمایید.
• به جای خوردن غذاهای سرخ شده، غذاهای کبابی و گریل شده مصرف کنید.
• سعی کنید کمتر از ۷ درصد کالری‌های دریافتی روزانه شما از چربی‌های اشباع شده باشد و کمتر از ۲۰۰ میلی گرم کلسترول، حاصل از غذایی که می‌خورید باشد.
• ممکن است ۳۰ درصد از کل کالری با خوردن تامین شود، اما باید چربی اشباع نشده که باعث افزایش سطوح کلسترول نمی‌شود مصرف کنید.
• افزودن فیبر محلول بیشتر (که در غلات، حبوبات، نخودها و بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شود) و غذاهایی که حاوی استنول‌ها و استرنول‌های گیاهی (که در برخی از سس‌های مارگارین و سس‌های سالاد موجود است) را به رژیم غذایی خود اضافه کنید تا قدرت کاهش LDL شما افزایش پیدا کند. بهترین راه برای شناخت مواد موجود در غذاهایی که می‌خورید، خواندن برچسب تغذیه روی آن است.
• درباره اینکه آیا دارو برای کنترل کلسترول بالای شما لازم است یا خیر، با پزشک خود مشورت کنید.