بیماری شریان کرونری یا انسداد رگ قلب به بیماری‌ای اطلاق می‌شود که ناشی از تنگی و باریک شدن تدریجی عروق تغذیه‌دهنده عضله قلب است. این بیماری معمولاً بدون علائم است، اما اگر یک یا چند شریان بیش از حد تنگ شود، ممکن است در هنگام استرس یا فعالیت‌هایی که عضله قلب نیاز به خون بیشتر دارد، شخص دچار آنژین (درد شدید در قفسه سینه) شود. این بیماری می‌تواند به تدریج باعث ضعیف شدن عضله قلب شده و منجر به نارسایی قلبی یا حتی ایست قلبی شود.
علل بیماری گرفتگی رگ قلب
گرچه هنوز دلیل قطعی مبنی بر بروز بیماری انسداد عروق وجود ندارد، ولی از عوامل موثر در تشدید وضعیت این بیماری می‌توان به کلسترول بالا، افزایش سن، سطح بالای تری گلیسیرید (نوعی لیپید یا چربی در خون)، چاقی و اضافه وزن، فشار خون بالا، دیابت، مصرف دخانیات، ژنتیک و بیماری‌های التهابی اشاره کرد.
علائم بیماری گرفتگی رگ قلب
انسداد عروق می‌تواند احتمال ابتلا به بیماری‌هایی مانند بیماری شریان کاروتید، بیماری عروق کرونر، سکته مغزی، حمله قلبی و بیماری عروق سطحی را افزایش دهد، و حتی ممکن است منجر به فوت شخص شود. بنابراین، بهتر است قبل از اینکه با عواقب جدی این بیماری مواجه شوید، علائم آن را بشناسید تا از بروز بیماری پیشگیری کنید. در این بخش به علائم و نشانه‌های بیماری گرفتگی رگ قلب اشاره شده است.
آنژین
از نشانه‌های رایج بیماری گرفتگی رگ قلب، درد شدید قفسه سینه (آنژین) می‌باشد؛ به طوری که شخص احساس فشار به قفسه سینه خصوصا در هنگام فعالیت‌های سنگین را دارد. در عین حال ممکن است حس تنگی نفس و یا فشار در تمام قسمت فوقانی بدن فرد ظاهر شود.
در ابتدای شروع بیماری، افراد با استراحت یا عدم انجام فعالیت‌های سنگین از جمله بالا رفتن از پله، حمل اجسام سنگین و …، احساس خوب و راحتی دارند. اما در صورت نادیده گرفتن و تشدید بیماری، علائم حتی در زمان خواب و استراحت نیز بروز می‌کند. در صورت ابتلا به بیماری‌های دیابتی، سابقه فشار خون، چاقی و …، نباید از درد قفسه سینه چشم پوشی کرد و حتما باید با یک پزشک متخصص در این زمینه مشورت کرد.
گرچه احساس درد و ناراحتی قفسه سینه ممکن است خفیف باشد ولی این درد می‌تواند خیلی سریع به گردن، شانه‌ها و فک منتقل شود. زنان بیشتر در قسمت فوقانی بدن احساس درد می‌کنند که ممکن است این امر را مرتبط با قلب ندانند. چنانچه درد در قفسه سینه شروع شده و به سمت شانه و بازوی چپ کشیده شود، انسداد شریانی یا حتی حمله قلبی نیز محتمل‌تر است. زنان ممکن است درد گلو و فک را نیز تجربه کنند.
سوء هاضمه
مسائل مرتبط با مشکلات هضم غذا مانند درد و سوزش معده، نفخ، تهوع و استفراغ نیز می‌توانند دلیل بر بیماری گرفتگی رگ قلب یا بیماری عروق کرونر قلب باشد. برخی افراد نیز دچار حملات قلبی خاموش می‌شوند. اگر شما مستعد درگیری با این بیماری هستید و علاوه بر علائم مذکور مدام احساس خستگی می‌کنید، توصیه می‌شود حتما با پزشک متخصص مشورت کنید.
تعریق سرد
از دیگر علائم بیماری گرفتگی رگ قلب نیز تعریق سرد است که ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که جریان خون به قلب کاهش و در نتیجه سطح اکسیژن خون پایین می‌آید.
تعریق بعد از انجام فعالیت‌های فیزیکی یا ورزش نیز امری عادی محسوب می‌شود. برخی دچار تعریق شبانه هستند، به طوری که طی تعریق تمام بدن خیس می‌شود و یا حتی ممکن است ملحفه و پتو نیز مرطوب شوند.
تعریق سرد مختص قسمت‌های خاصی از بدن، از جمله کف دست‌ها و پاها، و زیر بغل می‌باشد. برخی نیز ممکن است احساس سرما کنند. البته دلایل مختلف دیگری نیز از جمله ترس، شوک، آنفولانزای ویروسی، عفونت‌های باکتریایی و سرگیجه، برای بروز تعریق سرد وجود دارد. با توجه به اینکه تعریق سرد می‌تواند از نشانه‌های عملکرد نامناسب قلب باشد؛ فرد می‌بایست محتاط باشد و به دنبال نشانه‌های دیگر این بیماری باشد.
خستگی مفرط، سرگیجه
خستگی دلایل متعددی دارد، اما بیماری گرفتگی رگ قلب یا سکته قلبی می‌تواند یکی از دلایل آن باشد. فرد صبح که از خواب بیدار می‌شود سرزنده و سرحال نیست و این حس خستگی در کل روز ادامه دارد. فرد هنگام ایستادن حس سرگیجه دارد و تعادلی در ایستادن ندارد. اگر شما هم این علائم را به همراه درد قفسه سینه یا سوزش معده دارید، باید فورا تحت نظر و درمان پزشک قرار بگیرید.
تنگی نفس
تنگی نفس از جمله علائمی است که در اکثر افراد مبتلا به بیماری گرفتگی رگ قلب بروز می‌کند که اکثرا نادیده گرفته می‌شود. این نشانه به آرامی خواب را قطع می‌کند و موجب نگرانی و اضطراب شخص می‌شود. علت این امر می‌تواند کاهش عملکرد پمپاژ قلب باشد. در نتیجه، ریه‌ها مملو از مایعات شده و اکسیژن رسانی به طور مطلوب صورت نمی‌پذیرد.
تپش قلب
زمانی که قلب به سرعت می‌تپد، شخص ضربان‌های تپنده یا نبض‌دار را حس می‌کند و معمولا حین ورزش، استرس و بعد از مصرف نیکوتین یا کافئین احساس می‌شود. با این حال در برخی موارد، تپش قلب، به ویژه هنگامی که با علائم دیگری از جمله غش کردن، سرگیجه، درد قفسه سینه، تاری دید، حالت تهوع و تعریق همراه باشد، ممکن است از نشانه‌های گرفتگی شریان‌های قلب باشد؛ شریان‌هایی که موظف به رساندن اکسیژن و مواد مغذی به قلب هستند. البته گاهی ممکن است حاکی از مشکل جدی‌تری مرتبط با قلب باشد.
اختلالات تیروئید، کم‌خونی، ناهنجاری‌های الکترولیت، داروهای خاص، آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب) و اختلالات دریچه قلب از دیگر مشکلات سلامتی هستند که موجب بروز تپش قلب می‌شوند.
گرفتگی رگ قلب چگونه تشخیص داده می‌شود؟
علاوه بر علائمی که پیشتر گفته شد و ممکن است شخص آن‌ها را تجربه کرده باشد، عوامل خطر، سابقه پزشکی و نیز معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است یک یا چند آزمایش زیر را برای تایید داشتن یا رد بیماری گرفتگی رگ قلب انجام دهد:
- الکتروکاردیوگرام (EKG یا ECG) برای اندازه‌گیری و کنترل سیگنال‌های الکتریکی قلب، سرعت و زمان سنجی ضربان قلب
- الکتروکاردیوگرام برای گرفتن عکس از قلب با انجام سونوگرافی
- تست اضطراب برای سنجش عملکرد قلب هنگام فعالیت شدید
- اشعه ایکس برای گرفتن عکس از قلب، ریه‌ها و عروق
- کاتتریزاسیون قلب برای اندازه‌گیری فشار خون و قدرت جریان خون در رگ‌ها با قرار دادن لوله‌ای نازک و انعطاف پذیر از طریق سرخرگی در کشاله ران، بازو یا گردن برای رسیدن به قلب
- آنژیوگرافی عروق کرونر برای یافتن نقاط مسدود شده با استفاده از تزریق مایعی رنگی به درون عروق کرونر از طریق کاتتریزاسیون قلب (در مورد قبلی به آن اشاره شده)
- آزمایش‌های خون
داروهای درمان بیماری گرفتگی رگ قلب
داروهای مختلفی جهت درمان بیماری گرفتگی رگ قلب در صدر اولویت‌بندی قرار دارند. این لیست شامل:
- بتا – داروهای مسدودکننده: این دسته از داروها مانع از مسدود شدن سیستم عصبی سمپاتیک قلب، کاهش ضربان قلب، کاهش فشار خون و در نتیجه مانع از کم شدن اکسیژن مورد نیاز قلب می‌شوند. مطالعات نشان داده است چنانچه که این قبیل داروها پس از مدت کوتاهی از گذشت حمله قلبی مصرف شوند و مصرف آن‌ها تا دو سال تداوم یابد، می‌توانند احتمال یک حمله قلبی دیگر یا مرگ را کاهش دهند.
- کلسیم – داروهای مسدودکننده کانال: همه عضلات برای انقباض به مقادیر مختلفی کلسیم نیاز دارند. با کاهش میزان کلسیمی که از طریق دیواره‌های شریان کرونری وارد سلول‌های عضلانی می‌شوند، می‌توان مانع از بروز اسپاسم شد. برخی از داروهای مسدودکننده کانال کلسیم نیز از میزان ظرفیت کاری قلب می‌کاهند و برخی دیگر نیز باعث کاهش ضربان قلب می‌شوند.
- نیترات: نیتروگلیسیرین می‌تواند هم برای درمان و هم به منظور پیشگیری از حملات آنژین تجویز شود.
درمان بیماری گرفتگی رگ قلب و عروق کرونر
عروق کرونر مسدود شده را می‌توان از طریق آنژیوپلاستی یا جراحی درمان کرد. آنژیوپلاستی نوعی روش بدون جراحی است که برای باز کردن رگ‌های مسدود شده یا باریک استفاده می‌شود. جراحی بای پس عروق کرونر (CABG) روشی از جراحی می‌باشد که طی آن از عروق خونی یا رگ‌های سایر قسمت‌های بدن استفاده می‌شود تا کانال‌های جدیدی برای عبور خون از عروق تنگ شده ایجاد شود. این جراحی باعث می‌شود با احیای گردش خون به قلب، علائم تسکین یافته و احتمال ابتلا به حمله قلبی نیز کاهش یابد.
ویژگی‌های جراحی قلب ترکیبی
گاهی اوقات در برخی موارد این امکان وجود دارد که جراحی قلب باز کم تهاجمی (کمترین میزان برش) و استنت کرونر (آنژیوپلاستی) با هم انجام شوند تا حاصل آن عملی موفقیت آمیز، کم خطر با نتیجه دائمی باشد. در این مورد پیوند رباتیک شریان بای پس کرونر انجام می‌شود که طی این عمل قلب تپش ندارد. در این عمل برش کوچکی در سمت چپ قفسه سینه (از شریان داخلی پستانی چپ تا قسمت پایینی شریان کرونری چپ) ایجاد می‌کنند و به طور همزمان استنت گذاری عروق کرونر دیگر شریان‌های مسدود از طریق میل گذاری در پا انجام می‌شود. همین عمل در بیماران مبتلا به بیماری عروق کرونر و دریچه قلب، نقاط انسدادی کرونر با استنت ثابت شده و دریچه با جراحی قلب باز کم تهاجمی درمان می‌شود. این قبیل جراحی‌ها خطر کلی جراحی را کاهش داده، ایجاد برش کوچک برای جراحی را فراهم کرده و مدت زمان بستری در بیمارستان را کاهش می‌دهند.
درمان‌های خانگی و روش‌های درمانی جایگزین بیماری گرفتگی رگ قلب و عروق کرونر
زمانی که صحبت از بیماری جدی و حتی کشنده مانند گرفتگی رگ قلب به میان می‌آید، هیچ جایگزینی به جای مراقبت‌های پزشکی نیست. زمان بروز علائم مشکلات قلبی، از جمله درد قفسه سینه، اولین اقدام مراجعه به پزشک است. ولی با این حال، پزشک ممکن است یکسری اقدامات غیرپزشکی را توصیه کند:
- آمادگی جسمانی
- تکنیک‌های تمدد اعصاب مثل یوگا و …
- رژیم غذایی کم چرب
این اقدامات می‌تواند به کاهش علائم گرفتگی رگ قلب به ویژه آنژین و همچنین کاهش برخی اثرات مخاطره آمیز کمک کند. به عنوان مثال، تکنیک‌های تمدد اعصاب می‌تواند به غلبه بر استرس و جلوگیری از محرک‌های درد کمک کند. از جمله این تکنیک‌ها می‌توان به مراقبه، یوگا، آموزش بازخورد زیستی و تلقین به نفس اشاره کرد. برای نتیجه بیشتر، بهتر است شخص از تکنیک آرام بخشی استفاده کند که با روزی یکی دوبار و به مدت 20 دقیقه تمرین مشکلی نداشته باشد. تکنیک‌های تمدد اعصاب علاوه بر تاثیر مثبت و مستقیمی که روی سیستم قلبی عروقی می‌گذارد، می‌تواند تغییرات مثبت دیگری، مثل ایجاد حس خوب یا ترک سیگار، در زندگی شخص ایجاد کند.
ویتامین درمانی
مصرف ویتامین‌ها به همراه درمان پزشکی می‌تواند موثر و نتیجه‌بخش باشد. مصرف دوز بالای نیاسین می‌تواند سبب کاهش سطح کلسترول خون شود و از تجمع چربی در عروق نیز کاسته شود. همچنین، مطالعات اخیر نشان داده‌اند که ویتامین E به عنوان یک آنتی‌اکسیدان محسوب می‌شود که می‌تواند از لخته شدن خون جلوگیری کرده و به کاهش خطر ابتلا به حمله قلبی کمک کند. با این حال، باید توجه داشت که مصرف زیاد برخی ویتامین‌ها ممکن است اثرات سمی داشته باشد؛ بنابراین از مصرف خودسرانه دارو، ویتامین و رژیم غذایی خودداری کنید.
درمان‌های جایگزین
از دیگر روش‌های درمانی معروف می‌توان به مکمل‌های روغن ماهی (اسید چرب امگا 3) و روش درمانی سیر اشاره کرد که به صورت قرص‌های بی بو توزیع می‌شود. امروزه مطالعات نشان می‌دهد که مصرف زیاد سیر تاثیر نسبتا کمی در کاهش سطح کلسترول خون دارد. هرگونه مزایای مکمل‌های روغن ماهی با افزایش مصرف کالری و چربی جبران می‌شود. بنابراین، متخصصان توصیه می‌کنند که به جای مصرف قرص روغن ماهی، هفته‌ای یک یا دو وعده ماهی قزل آلا، ماهی کاد یا دیگر ماهی‌های آب سرد بخورید.
