یکی از ترسناک‌ترین احساسات برای یک فرد، عدم قدرت تنفس کافی است. افراد به شکل‌های متفاوتی تنگی نفس (یا به عبارت پزشکی، دیسپنه) را تجربه می‌کنند، اما اغلب آن را با احساس تنگ شدن شدید قفسه سینه یا احساس خفگی توصیف می‌کنند. بسته به علت آن، ممکن است فقط یک بار تنگی نفس را تجربه کنید، یا تنگی نفس به صورت دوره‌های متناوب باشد و به تدریج به حالت ثابت و همیشگی تبدیل شود. تنگی نفس ممکن است با علائمی همچون درد قفسه سینه، درد هنگام تنفس (پلورزی)، سرگیجه، غش، سرفه، خس‌خس سینه، خلط خونی، درد گردن و آسیب و جراحت قفسه سینه همراه باشد. اگر تنگی نفس بی‌دلیل تجربه می‌کنید، به خصوص اگر به صورت ناگهانی و شدید اتفاق بیفتد، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
علت‌ها و دلایل تنگی نفس
مشکلات قلبی
شما ممکن است دچار یک حمله قلبی “خاموش” شوید، بدون آنکه علائم آشکاری، مانند درد قفسه سینه و اضطراب شدید را تجربه کنید. در این موارد، تنگی نفس شما ممکن است تنها علامت هشدار دهنده بروز حمله قلبی باشد. اگر نظر پزشک عمومی نیز همین باشد، برای شما آسپرین تجویز خواهد شد و فوراً به بیمارستان انتقال خواهید یافت.
نارسایی قلبی نیز می‌تواند باعث مشکلات تنفسی شود. این بیماری مهلک به این معناست که قلب شما برای پمپاژ خون کافی به سراسر بدن با مشکل مواجه است. علت این مشکل معمولاً این است که عضله قلب بیش از حد ضعیف و یا سفت شده و قادر به عملکرد صحیح نیست. نهایتاً تجمع آب در داخل ریه‌ها، باعث دشوارتر شدن تنفس می‌شود.
همچنین تنگی نفس می‌تواند با اختلالات سرعت ضربان قلب و یا ریتم آن مربوط باشد، مانند فیبریلاسیون دهلیزی (ضربان قلب بالا و نامنظم)، تاکی کاردی فوق بطنی (ضربان قلب بالا و منظم).
سایر علل تنگی نفس
- مشکلات ریوی مانند عفونت ،آسم ، بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD)، سرطان ریه و سایر تومورها و لخته شدن خون درگردش خون ریوی.
- بیماری‌های سیستمیک مانند کم خونی، بیماری مزمن کلیوی و یا کبدی.
- مشکلات سیستم عصبی ماننداختلالات عصب و عضله و اختلال اضطراب.
- از علائم آنژین صدری پایدار احساس دردی به صورت فشار و تنگی در مرکز قفسه سینه توصیف می‌شود. در آنژین پایدار ، درد مانند فشار بر روی قفسه سینه یا قرار دادن وسیله‌ای سنگین روی سینه احساس می‌شود و درد ممکن است از سینه به سمت گردن، دست‌ها و شانه‌ها کشیده شود.
علائم هشدار دهنده در افراد مبتلا به تنگی نفس
در افراد مبتلا به تنگی نفس، علائم زیر از اهمیت خاصی برخوردار است:
- تنگی نفس در حالت استراحت
- کاهش سطح هوشیاری، اضطراب، یا گیجی
- ناراحتی قفسه سینه و یا تپش قلب (ضربان بالا یا احساس پرش با ضربه)
- کاهش وزن
- عرق شبانه
چه زمانی باید برای مراقبت‌های پزشکی به اورژانس مراجعه کنید؟
در صورتی که تنگی نفس شما به طور ناگهانی بروز کرده و عملکرد شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد، توصیه می‌شود با شماره 115 تماس بگیرید و یا از کسی بخواهید شما را به اورژانس ببرد. اگر این تنگی نفس همراه با درد قفسه سینه، غش، یا تهوع باشد، ممکن است نشانه بروز حمله قلبی یا آمبولی ریوی باشد. در این صورت، بلافاصله از مراقبت‌های پزشکی اورژانس کمک بگیرید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر تنگی نفس شما همراه با علائم زیر باشد به پزشک خود مراجعه کنید:
- تورم در پا و مچ پا
- مشکل در تنفس هنگام دراز کشیدن
- تب بالا، لرز و سرفه
- کبودی لب‌ها و یا نوک انگشتان
- خس خس سینه
- استریدور: خشونت صدا که با تنفس رخ می‌دهد.
- بدتر شدن نفس تنگی موجود
اقدامات “خود مراقبتی”
اقدامات لازم برای پیشگیری از بدتر شدن تنگی نفس مزمن عبارتند از:
- ترک سیگار. ترک مصرف سیگار تاثیر فوق العاده‌ای دارد. هنگامی که بدن شما عاری از تنباکو است، خطر ابتلاء به بیماری‌های قلبی، بیماری های ریوی و سرطان، به‌تدریج کاهش می‌یابد، حتی اگر سال‌های زیادی سیگار مصرف کرده باشید.
- اجتناب از قرار گرفتن در معرض آلاینده‌ها. تا حد امکان از استنشاق مواد آلرژی‌زا و سموم محیطی جلوگیری کنید.
- کاهش وزن اضافی
- مراقبت از خود. اگر دچار یک بیماری زمینه‌ای هستید، آن را درمان کنید.
- تهیه برنامه عملی. از پزشک خود بپرسید چه اقداماتی را باید در صورت بدتر شدن علائم بیماری خود انجام دهید.
- اجتناب از انجام فعالیت شدید در ارتفاعات بالاتراز 1،524 متر.
- اگر از اکسیژن کمکی استفاده می‌کنید، مطمئن شوید که ذخیره مخزن آن کافی است و تجهیزات آن به درستی کار می‌کند.
راه و روش‌های درمان تنگی نفس
نوع درمان تنگی نفس به عامل زمینه ساز آن بستگی دارد. در صورتی که پزشک نارسایی قلبی تشخیص دهد، ممکن است درمان تنگی نفس با قرص‌های ادرارآور (دیورتیک)، مهارکننده‌های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین، دیگوکسین و بتا بلوکرها صورت بگیرد. اگر تنگی نفس ناشی از آسم یا بیماری ریوی مزمن باشد، ممکن است درمان با داروهایی که اسپاسم یا التهاب مجاری هوایی یا اکسیژن را کاهش می‌دهد، صورت پذیرد. همچنین، در صورت عفونت نیز ممکن است آنتی بیوتیک تجویز شود.
