غلظت خون: راه‌های درمان بیماری غلظت خون با دارو و رژیم غذایی

علت بیماری غلظت خون

---

بسته به علت اصلی، غلظت خون می‌تواند به چندین نوع مختلف تقسیم شود. در بعضی موارد، علت اصلی را نمی‌توان شناسایی کرد.

پلی سیتمی حقیقی

“ پلی سیتمی حقیقی ” وضعیتی است که تعداد گلبول‌های قرمز خونتان طبیعی است، اما مقدار مایعی به نام پلاسما در خونتان کم است و این باعث غلیظ‌تر شدن خون می‌شوید.

پلی پایتمی ظاهری یا حقیقی اغلب به دلیل اضافه وزن، سیگار کشیدن، نوشیدن زیاد الکل یا مصرف برخی داروهای خاص – از جمله دیورتیک ها (قرص فشار خون بالا که باعث می‌شود بیشتر ادرار کنید) ایجاد می‌شود.

اگر علت اصلی، شناسایی و مدیریت شود، غلظت خون حقیقی ممکن است بهبود یابد. به عنوان مثال، ترک کردن سیگار یا کاهش مصرف الکل ممکن است کمک کند.

پلی سیتمی نسبی

این شبیه به غلظت خون حقیقی ظاهری است و می‌تواند براثر کمبود آب بدن اتفاق بیفتد.

پلی سیتمی مطلق

“پلی سیتمی یا غلظت خون مطلق” وضعیتی است که در آن بدن شما مقدار زیادی گلبول قرمز تولید می‌کند. 2 نوع عمده برای آن وجود دارد:

• پلی سیتمی اولیه – در سلول‌های تولیدشده توسط مغز استخوان که تبدیل به گلبول‌های قرمز خون می‌شوند، مشکلی وجود دارد. شایع‌ترین نوع آن به نام پلی سیتمی وِرا (PV) شناخته شده است
• پلی سیتمی ثانویه – گلبول‌های قرمز بیش از حد زیادی در نتیجه‌ی شرایط و مشکلاتی زمینه‌ای تولید می‌شوند

پلی سیتمی ورا (PV)

پلی سیتمی یا غلظت خون ورا (PV) مشکلی نادر است. این بیماری معمولاً در اثر تغییر در ژن JAK2 ایجاد می‌شود و باعث می‌شود سلول‌های مغز استخوان، سلول‌های قرمز خون زیادی را تولید کنند.

سلول‌های مغز استخوان مبتلا نیز می‌توانند به سلول‌های دیگر موجود در خون تبدیل شوند، به این معنی که مبتلایان به پلی سیتمی ورا (PV) ممکن است به طوری غیرطبیعی، تعداد زیادی پلاکت و سلول‌های سفید خون داشته باشند.

اگرچه این نوع غلظت خون در اثر تغییرات ژنتیکی ایجاد می‌شود، اما معمولاً ارثی نیست. بیشتر موارد ابتلا، بعدها (بعد از بدو تولد) در زندگی بروز می‌کند. میانگین سن تشخیص این بیماری، 60 سال است.

پلی‌سیتمی ثانویه

پلی‌سیتمی یا غلظت خون ثانویه وضعیتی است که در آن یک بیماری زمینه‌ای باعث تولید اریتروپویتین بیشتر می‌شود. این هورمونی است که توسط کلیه‌ها تولید می‌شود و سلول‌های مغز استخوان را برای تولید گلبول‌های قرمز خون تحریک می‌کند.

ا جمله مشکلات و بیماری‌هایی که می‌توانند باعث ایجاد پلی سیتمی ثانویه شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بیماری انسداد مزمن ریوی (COPD) و آپنه خواب – این بیماری‌ها می‌توانند به دلیل عدم دسترسی اکسیژن کافی به بافت‌های بدن، باعث افزایش تولید اریتروپویتین شوند.
• مشکلی در کلیه‌ها – مانند تومور کلیوی یا تنگ شدن شریان‌های خون‌رسانی به کلیه‌ها

علائم غلظت خون بالا

---

همه مبتلایان به بیماری غلظت خون بالا علائم ندارند – اما بسیاری از آن‌ها علائمی دارند. در صورت بروز علائم مداومی از غلظت خون بالا، حتماً به پزشک مراجعه کنید. این علائم عبارت‌اند از:

• سردرد
• تاری دید
• قرمزی پوست – به ویژه در صورت، دست و پا
• خستگی مفرط
• فشار خون بالا
• سرگیجه
• ناراحتی و درد در شکم
• گیجی
• مشکلات خونریزی – مانند خونریزی بینی و کبودی
• نقرس – که می‌تواند باعث درد مفاصل، خشکی و تورم شود
• خارش پوست – به‌خصوص بعد از حمام یا دوش

چه موقع باید به سراغ کمک فوری پزشکی برویم

---

غلظت بالای خون می‌تواند باعث لخته شدن خون شود. این عارضه شما را در معرض مشکلاتی قرار می‌دهد که ممکن است جان شما را به خطر بیاندازد مانند:

• آمبولی ریوی – انسدادی در رگ خونی که خون را از قلب به ریه‌ها منتقل می‌کند
• ترومبوز ورید عمقی (DVT) – انسدادی که در رگ‌های خونی واقع در پا، قبل از منتقل شدن به جای دیگری از بدن، ایجاد می‌شود

در صورت بروز علائم ابتلا به ترومبوز ورید عمقی -DVT – یا آمبولی ریوی، فوراً پزشک معالج خود مراجعه کنید. این علائم شامل موارد زیر می‌شود:

• درد، تورم، قرمزی و حساسیت در یکی از پاها
• درد شدید در ناحیه آسیب دیده
• گرم شدن پوست در ناحیه لخته
• گرفتگی تنفس
• درد قفسه سینه یا بالای کمر
• سرفه کردن همراه با خون
• احساس سرگیجه یا سبکی سر
• از حال رفتن

پلی سیتمی همچنین خطر حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد. اگر فکر می‌کنید که شما یا فرد نزدیکتان، دچار سکته قلبی یا سکته مغزی شده‌اید، فوراً از فوریت‌های پزشکی کمک بگیرید.

تشخیص

---

بالا بودن غلظت خون را می‌توان با بررسی موارد زیر در نتایج آزمایش خون، تشخیص داد:

• تعداد گلبول‌های قرمز خون (red blood cell count)
• میزان فضایی که گلبول‌های قرمز در خون اشغال کرده‌اند (haematocrit level)

غلظت بالای گلبول‌های قرمز نشان می‌دهد که مبتلا به بیماری غلظت خون هستید. پلی سیتمی بعضی اوقات به سادگی در یک آزمایش معمول خون که به دلایل دیگری انجام شده است، کشف می‌شود.

پزشک معالج شما ممکن است برای تأیید تشخیص و تعیین علت اصلی، شما را برای انجام آزمایش‌های بیشتر، نزد متخصص اختلالات خونی ارجاع دهد.

این آزمایش‌ها شامل موارد زیر هستند:

• آزمایش خون برای جستجوی ژن تغییر یافته JAK2
• اسکن سونوگرافی از شکم شما برای یافتن مشکلاتی در کلیه‌ها

درمان غلظت خون

---

هدف از درمان بیماری غلظت خون بالا، پيشگيري از علائم و عوارض (مانند لخته شدن خون) و درمان علل زمینه‌ای آن است.

عمل باز کردن ورید (برداشتن خون)

عمل باز کردن ورید (Venesection) یکی از ساده‌ترین و سریع‌ترین روش‌ها برای کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون است. این درمان ممکن است به شما توصیه شود اگر غلظت خون نوع وِرا بالا باشد، سابقه لخته شدن خون داشته باشید یا علائمی نشان دهد که خون شما بیش‌ازحد غلیظ است.

در این روش، حدود 1 پین (نیم لیتر) خون در هر بار از ورید شما برداشت می‌شود، مشابه روشی که برای اهدای خون استفاده می‌شود.

تعداد دفعاتی که شما نیاز به انجام این عمل دارید، بستگی به شرایط شخصی شما دارد. در ابتدا، ممکن است نیاز داشته باشید هر هفته این عمل را انجام دهید، اما پس از کنترل پلی سیتمی شما، ممکن است فقط هر 6 یا 12 هفته یا کمتر به آن نیاز داشته باشید.

دارو برای کاهش گلبول‌های قرمز

در مواردی که غلظت خون ورا (PV) وجود دارد، ممکن است دارو برای کند کردن تولید گلبول‌های قرمز تجویز شود.

داروهای مختلف بسیاری در دسترس هستند و متخصص شما در انتخاب مناسب‌ترین دارو، سن و وضعیت بیماری شما، پاسخ به عمل باز کردن ورید (ونزیشن) و شمارش گلبول‌های قرمز خونتان را در نظر می‌گیرد. نمونه‌هایی از این داروها عبارت‌اند از:

• هیدروکسی کربامید – این دارو هر روز صبح به صورت قرص مصرف می‌شود و به طور کلی به‌خوبی تحمل می‌شود؛ اما اگر باردار هستید یا درصدد اقدام به بارداری هستید، نباید این دارو را مصرف کنید
• اینترفرون – این دارو با تزریق داخل شکم یا ران 1 تا 3 بار در هفته تجویز می‌شود. می‌توانید به‌محض آشنایی با نحوه انجام این کار، آن را در خانه تزریق کنید. اینترفرون این مزیت را دارد که می‌توان آن را در بارداری مصرف کرد، اما ممکن است عوارض جانبی ناخوشایندی ازجمله ریزش مو و علائم شبیه به آنفولانزا ایجاد کند.

دارو برای جلوگیری از لخته شدن خون

بازنویسی:
در صورت ابتلا به بیماری غلظت خون ورا (PV)، ممکن است به شما توصیه شود روزانه قرص آسپیرین با دوز کم مصرف کنید تا از لخته شدن خون جلوگیری کنید و خطر عوارض جدی ناشی از آن را کاهش دهید.

همچنین، اگر شما به پلی سیتمی یا غلظت خون حقیقی یا ثانویه و یک بیماری دیگر که بر رگ‌های خونی‌تان تأثیر می‌گذارد، مانند بیماری قلبی عروق کرونری یا بیماری عروق مغزی، مبتلا هستید، ممکن است به شما توصیه شود قرص آسپیرین با دوز پایین مصرف کنید.

درمان و جلوگیری از علائم دیگر

برخی از افراد ممکن است به درمان سایر علائم یا عوارض ناشی از غلظت خون بالا که دچار شده اند، یا برای هر علت زمینه‌ای که منجر به این وضعیت شده است نیاز داشته باشند. به‌عنوان‌مثال، ممکن است برای رفع خارش پوست، دارویی برای شما تجویز شود.

تغییرات سبک زندگی که می‌تواند در این مورد به شما کمک می‌کند

علاوه بر بهبود برخی از موارد ابتلا به بیماری غلظت خون ظاهری، ایجاد تغییراتی سالم در شیوه زندگی می‌تواند خطر لخته شدن جدید خون را برای افراد مبتلابه انواع بیماری غلظت خون کاهش دهد. ابتلا به بیماری غلظت خون به این معنی است که شما در حال حاضر در معرض خطر لخته خون هستید و اضافه‌وزن یا سیگار کشیدن قطعاً این خطر را افزایش می‌دهد.

توصیه‌های زیر ممکن است برای شما مفید باشند:

برای حفظ وزن خود، ورزش کنید و رژیم غذایی سالم داشته باشید

 به‌طورکلی، دستورالعمل‌های مربوط به مبتلایان به غلظت خون ورا مانند همه افراد دیگر است: رژیم غذایی کم‌چربی داشته باشید و وعده‌های حساب‌شده‌ای از میوه‌ها، سبزی‌ها، غلات و حبوبات میل کنید.

مایعات زیادی بنوشید

 حتماً بدنتان را به‌خوبی هیدراته و پرآب نگه‌دارید تا خون شما غلیظ نشود. آب ساده، نوشیدنی‌های غیرالکلی و نوشیدنی‌های بدون قند از بهترین گزینه‌ها هستند. سعی کنید هر روز شش تا هشت لیوان مایعات بنوشید. بهتر است که این حجم را به آرامی در طول روز بنوشید.

از مصرف دخانیات خودداری کنید

 استعمال دخانیات می‌تواند باعث تنگ شدن رگ‌های خونی شود و خطر حمله قلبی یا سکته مغزی در اثر لخته شدن خون را افزایش می‌دهد. استعمال دخانیات همچنین می‌تواند منجر به سرطان‌های ریه و انواع دیگری از سرطان و همچنین بیماری مزمن ریه و آمفیزم شود.

از خودتان در مقابل آفتاب محافظت کنید

 قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV) خورشید، تخت برنزه کردن پوست و لامپ‌های خورشیدی می‌تواند به پوست شما آسیب برساند. در ساعات اوج ساعت 10 صبح تا 4 بعدازظهر از قرار گرفتن در معرض نور خورشید خودداری کنید؛ و از ضد آفتاب با SPF (ضریب حفاظت خورشید) 30 درصد یا بالاتر استفاده کنید. هنگامی‌که در بیرون از منزل هستید، از لباس محافظ، یک کلاه پهن و عینک آفتابی UV دار استفاده کنید.

از دست و پایتان بیشتر مراقبت کنید

 مبتلایان به بیماری غلظت خون وِرا که گردش خون ضعیفی دارند ممکن است بیشتر در معرض صدمات ناشی از سرما و گرما باشند. در ماه‌های سرد زمستان، دستکش، جوراب و کفش گرم بپوشید. از وان های گرم و جکوزی‌ها (که دارای آب گرم هستند) خودداری کنید. با پزشک متخصص خود تماس نزدیک داشته باشید. پزشک شما یک برنامه درمانی دقیق تهیه کرده است که به شما امکان می‌دهد زندگی سالم‌تر و پربهره‌تری داشته باشید. برای حفظ سلامتی خود، هرگونه مورد جدیدی را به پزشک خود گزارش دهید.

با برنامه درمانی‌تان پیش بروید

 حتماً تمام نوبت‌های خود را برای آزمایش خون، ویزیت پزشک و معالجات مانند فلبوتومی یا تزریق اینترفرون انجام دهید. پیروی از برنامه درمانی، بهترین راه برای بهبود سلامتی و کیفیت زندگی شما است.

چشم انداز ابتلا به بیماری غلظت خون بالا

---

بسیاری از موارد ابتلا به این بیماری خفیف است و ممکن است عوارض بیشتری نداشته باشد. با این حال، برخی از موارد ابتلا- به‌ویژه موارد پلی‌سیتمی ورا (PV) – می‌توانند جدی‌تر باشند و نیاز به درمان طولانی‌مدت دارند.

بیماری غلظت خون، اگر به‌خوبی کنترل شود، نباید در امید به زندگی شما تأثیر بگذارد و باید بتوانید یک زندگی عادی داشته باشید. بااین‌حال، افرادی که به دلیل افزایش خطر ابتلا به مشکلاتی مانند حمله قلبی و سکته مغزی، ممکن است امید به زندگی کمی پایین‌تر از حد نرمال داشته باشند.

پلی سیتمی ورا (PV) همچنین ممکن است گاهی اوقات باعث زخم شدن مغز استخوان (میلوفیبروز) شود که در نهایت می‌تواند منجر کم شدن تعداد سلول خون شود. در بعضی موارد نادر، می‌تواند به نوعی سرطان بنام لوسمی حاد میلوئید (AML) تبدیل شود.