فشار خون با میزان خونی که توسط قلب پمپ می شود و مقدار مقاومت ایجاد شده در برابر جریان خون تعریف می شود. هرچه میزان خون بیشتری توسط قلب پمپ شود و هرچه شریان ها باریک تر و تنگ تر باشند فشار خون بالاتر است.
معمولاً فشار خون بالا بعد از سال های طولانی زندگی ایجاد می شود و در نهایت تقریباً همه به آن مبتلا خواهند شد. خوشبختانه فشار خون بالا را می توان به آسانی تشخیص داد و بعد از این که فرد متوجه شد دچار فشارخون بالا است می تواند با پزشک خود در جهت کنترل آن همکاری کند.
فشار خون بالا چند است؟
فشار خون بالا يكي از عوامل خطرساز بيماريهاي عروق كرونر قلب (عروقي كه به قلب خون مي رسانند) است و به اعضاي حياتي مهم مثل مغز، قلب، كليه و چشم آسيب جدي ميرساند. اگر فشار خون بالا شناخته شود و بموقع درمان گردد، ميتوان بسياري از عوارض فشار خون بالا را پيشگيري كرد؛ اما چون فشار خون بالا معمولاً بدون علامت است، “قاتل بيصدا” يا “Silent killer” ناميده ميشود، و براي پي بردن به فشار خون بالا بايد فشار خون را اندازه گيري كرد.
فشار خون بستگی به ترکیبی از دو عامل زیر دارد:
- قلب با چه فشار و نیرویی خون را در داخل بدن به گردش در می آورد.
- شریان ها به چه میزان تنگ یا سفت شده باشند.
- فشار خون بالا زمانی رخ می دهد که خون مجبور باشد با فشاری بیشتر از داخل سرخرگ ها حرکت کند.
برای سهولت در مقایسه و ارزیابی ، معمولا این فشار را در دو نقطه زمانی اندازه گیری و بیان می کنند .
فشار خون طبیعی برابر است با 120 روی 80 میلی متر جیوه.
فشار خون ماکزیمم (سیستولیک) ، فشار خون در زمانی که قلب در حال انقباض بوده و خون را با شدت درون رگها پمپ می کند. این فشار معمولا در حدود 120 میلی متر جیوه می باشد.
اگر به طور مزمن، فشار سیستولی فردی بزرگسال بیشتر از 140 میلی‌متر و فشار خون سیستولی بیشتر از 90 میلی‌متر جیوه باشد به آن فشار خون بالا اطلاق می‌شود. پرفشاری خون به دو گروه طبقه‌بندی می‌شود؛ پرفشاری اولیه و پرفشاری ثانویه.
فشار خون مینی مم(دیاستولیک) ، فشار خون در زمانی که قلب در حال انبساط است و خون سیاهرگی در حال برگشت به قلب می باشد . این فشار معمولا در حدود 80 میلی متر جیوه می باشد.
پرفشاری خون دو نوع دارد:
نوع اولیه: یعنی علت مشخصی نمی‌توان برای آن ذکر کرد.
نوع ثانویه: یعنی به دنبال یک بیماری زمینه‌ای مانند نارسایی کلیوی ایجاد می‌شود.
عوامل
به علتهای اصلی بروز افزایش فشار خون می‌توان به عوامل زیر اشاره کرد:
استفاده از سیگار: مصرف سیگار توانایی افزایش فشار خون را دارد.
چاقی و اضافه وزن: افزایش وزن بدن می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود.
بیماری دیابت: دیابت نوع 2 می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود.
کم تحرکی بدن: نشستن طولانی پشت میز کار و عدم ورزش منظم می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود.
مصرف زیاد نمک و غذاهای شور: استفاده از مقدار زیادی نمک در غذاها می‌تواند فشار خون را افزایش دهد.
کمبود کلسیم، پتاسیم و منیزیم در غذاها: کمبود این عناصر می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود.
کمبود ویتامین D: کمبود ویتامین D نیز می‌تواند به افزایش فشار خون منجر شود.
مصرف الکل: مصرف مقدار زیادی الکل می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود.
استرس: تنش و استرس روزمره نیز می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود.
افزایش سن: با پیشرفت سن، احتمال بروز فشار خون بالا افزایش می‌یابد.
مصرف برخی داروها: برخی داروها، مانند قرص‌های ضدبارداری، می‌توانند باعث افزایش فشار خون شوند.
عوامل ژنتیکی: وجود سابقه خانوادگی ابتلا به فشار خون بالا می‌تواند باعث بروز این مشکل در فرد شود.
بیماری‌های مزمن کلیوی: بیماری‌های کلیوی می‌توانند باعث افزایش فشار خون شوند.
بیماری‌ها و تومورهای غدد فوق کلیه و غده تیروئید: برخی بیماری‌ها و تومورهای غده‌های فوق کلیه و تیروئید ممکن است باعث افزایش فشار خون شوند.
نواقص مادرزادی رگ‌های خونی: نواقص مادرزادی رگ‌های خونی نیز می‌توانند باعث افزایش فشار خون شوند.
به طور کلی، عوامل فوق می‌توانند باعث افزایش فشار خون شده و در نتیجه به بروز فشار خون بالا منجر شوند.
عوارض
پیش از این که فشارخون بالا، خود را به صورت بیماری و ناراحتی آشکار نشان دهد، می تواند به دیواره سرخرگ ها آسیب برساند و آنها را سخت نماید. تنگ شدن و گرفتگی سرخرگ ها ممکن است موجب سکته قلبی، آسیب دیدگی کلیه‌ها، درد قفسه سینه یا حمله قلبی شود. به همین علت قلب رفته رفته گشاد می شود تا بتواند خود را با وضعیت جدید سازگار کند. کار شدید و زیاد می تواند نارسایی قلبی را افزایش دهد. در چنین وضعیتی قلب نمی تواند خون کافی و مورد نیاز را به قسمت های مختلف بدن برساند.
علائم
به طور کلی بعضی علائم فشار خون بالا در زیر ذکر شده است که بعضی از آن ها مستقیما و بعضی غیر مستقیم نشان دهنده ی فشار خون بالا است :
- سردرد ٬ سرگیجه
- تپش قلب
- خستگی و بی حالی
- کم شدن دید یا تاری آن ( ضعیف شدن چشم )
- درد قفسه ی سینه
- مشاهده ی خون داخل بینی یا ادرار
- تنگی نفس شدید
- کرختی و مورمور شدن دست و پاها
- تهوع و استفراغ و …
تشخیص
اقدامات لازم جهت تشخیص فشار خون عبارتند از:
میزان فشار خون : فشار خون در چند نوبت و در شرایط استاندارد اندازه گیری می شود.
عکس قفسه سینه : ممکن است علائم نارسایی قلبی و بزرگ شدن قلب را نشان دهد. نوار قلب : ممکن است بزرگی بطن چپ یا کم خونی موضعی (ایسکمی) را نشان دهد.
آزمایش خون : اوره و الکترولیتها برای بررسی عملکرد کلیه و همچنین چربی و قند خون. آزمایش ادرار : برای یافتن بیماری کلیوی.
برای تشخیص فشار خون باید نکاتی را در زمینه اندازه گیری صحیح فشار خون رعایت کنید که این موارد عبارتند از:
- تنها راه تشخيص فشارخون بالا، اندازه گيري آن با دستگاه فشارسنج است.
- با يك‌بار اندازه گيري فشارخون، نمي‌توان فشارخون بالا را تشخيص داد.
- در افرادی که فشارخون طبیعی دارند، حداقل هر دو سال یک بار باید فشارخون خود را کنترل کنند.
- فشار خون كودكان بايد از سه سالگي، هر سال توسط پزشك انجام شود.
- اگر میزان فشار خون بالاتر از 100/160 میلی متر جیوه باشد، باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کرد.
درمان
هدف از درمان رساندن فشار خون به کمتر از٩٠/١٤٠ در افراد معمولی و کمتر از٨٥/١٣٠ در بیماران مبتلا به بیماری کلیوی یا دیابت است. با این هدف که در دراز مدت خطر عوارض وخیمی که گفته شد کاهش پیدا کند.
برای کمک به کاهش عوارض بهتر است:
- سیگار ترک شود تا آسیب عروقی کمتر گردد.
- کاهش وزن با رژیم غذایی و یا ورزش.
- کاهش مصرف نمک و اجتناب از مصرف غذاهایی که شور تهیه می شوند.
- افزایش فعالیت بدنی و ورزش منظم.
- کاستن از استرس.
پزشک می تواند تعدادی دارو با مکانیسم های مختلف برای کنترل فشار خون تجویز کند. به طور عمومی، تغییر شیوه زندگی در کنار یک نوع دارو معمولاً مورد استفاده قرار می گیرد. اگر این ترکیب کافی موثر نباشد، داروهای دیگر نیز به طور مکمل اضافه می شوند. انتخاب دارو به عوامل متعددی از جمله شرایط جسمانی فرد بستگی دارد.
