آنژیوپلاستی روشی است که از آن برای بازکردن رگ‌های گرفته‌شده استفاده می‌شود. در آنژیوپلاستی بطور موقت یک بالون کوچک پر از باد وارد رگ‌های مسدود شده می‌شود تا به از این طریق منجر به بازکردن آنها گردد. معمولا دوره بهبودی پس از آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری کوتاه است. غالبا ۱۲ الی ۲۴ ساعت پس از آنکه کاتتر برداشته‌شد فرد از بیمارستان مرخص‌‌می‌شود. بسیاری از بیماران قادر به بازگشت به سر کار در عرض چند روز تا یک هفته پس از آنژیوپلاستی هستند.
روش انجام آنژیوپلاستی
ابتدا، فرد باید یک کاتتریزسیون قلبی تجربه کند. سپس، پس از تزریق داروهای آرامبخش، پزشک با استفاده از بیهوشی محلی، محلی که قرار است کاتتر در آنجا قرار بگیرد را بی‌حس می‌کند. سپس، یک لوله پلاستیکی باریک به نام غلاف به رگ و گاهی کشاله ران یا مچ‌دست وارد می‌شود. سپس، یک کاتتر باریک و دراز از داخل این غلاف عبور کرده و به سمت رگ‌های خونی اطراف قلب هدایت می‌شود.
مقدار اندکی از یک مایع به نام کانتراست از طریق این کاتتر وارد رگ خونی می‌شود. در حین حرکت این ماده حاجب یا کانتراست در داخل حفره‌های قلبی، دریچه‌ها و شاهرگ‌ها به کمک اشعه ایکس از آن عکس‌برداری می‌شود. پزشک با استفاده از این عکس‌ها می‌تواند در مورد تنگی رگ‌ها و در برخی موارد در مورد عملکرد صحیح دریچه‌های قلبی نظر دهد. اگر پزشک تصمیم بگیرد که نیاز به آنژیوپلاستی وجود دارد، کاتتر را وارد رگ مسدودشده می‌کند.
سپس، پزشک یکی از روش‌های ذکر شده را انتخاب خواهد کرد. این فرآیند ممکن است ۱ تا ۳ ساعت به طول بینجامد، اما دوران آماده‌سازی و بهبودی ممکن است باعث طولانی‌تر شدن آن شود. پس از آنژیوپلاستی، فرد باید به مدت یک شب در بیمارستان بستری شود تا تحت‌نظر قرار بگیرد.
انواع روش‌هایی که در آنژیوپلاستی مورد استفاده قرارمی‌گیرند
روش‌های مختلفی برای آنژیوپلاستی وجود دارد که پزشک می‌تواند از بین آنها یکی را انتخاب‌کند. برخی از این روش‌ها عبارتند از:
بالون‌زدن
یک کاتتر به همراه یک نوک بالون کوچک به داخل رگ تنگ‌شده هدایت‌می‌شود. پس از آنکه بالون در جای خود قرارگرفت آن را بادکرده و از این طریق پلاک‌ها و چربی‌های داخل رگ را هل‌داده و باعث بازشدن و تقویت جریان خون به قلب می‌شود.
استنت
استنت لوله‌ای کوچک است که همچون داربستی برای حمایت از قسمت داخلی عروق کرونر عمل‌می‌کند. کاتتر بالون روی یک سیم راهنما قرار‌می‌گیرد و استنت را داخل عروق کرونر تنگ‌شده قرارمی‌دهد. پس از آنکه استنت در سر جای خود قرارگرفت، بالون بادمی‌شود و استنت اندازه عروف را بزرگ‌کرده و آن را بازنگه‌می‌دارد.
پس از گذشت چند هفته، رگ‌های مسدودشده‌ی اطراف استنت بهبودی‌می‌یابند. غالبا استنت‌گذاری در طی آنژیوپلاستی انجام‌می‌شود تا به باز شدن عروق کرونر کمک‌کند. معمولا استنت از فلز بوده و دائمی است. همچنین می‌توان استنت را از نوعی ماده ساخت که بدن در طول زمان آن را جذب‌کند.
چه انتظاراتی می‌توان در خانه داشت؟
پس از آنژیوپلاستی موارد زیر طبیعی است:
• کبودی یا تغییر رنگ نواحی اطراف محلی که کاتتر در آن قرارگرفته است: همچنین ممکن‌است که در همان محل توده‌های کوچکی که بزرگتر نمی‌شوند، درد به هنگام فشار دادن آن قسمت و شاید هم مقدار کمی تراوش (در حد یک یا دو قطره).
• احساس خستگی بیشتر از حد معمول له مدت چند روز: چنانچه به هنگام سکته قلبی تحت آنژیوپلاستی قرارگرفته باشید در این صورت خستگی پس از آن طولانی‌تر خواهد بود و شاید تا ۶ هفته هم ادامه داشته باشد زیرا این مدت زمان برای بهبودی ناشی از سکته قلبی لازم است.
مراقبت بعد از آنژیوپلاستی
توجه به نکات زیر بعد از آنژیوپلاستی روند بهبودی را سرعت می‌بخشد و عوارض آن را به حداقل می‌رساند.
مراقبت از محل قرارگیری کاتتر
• شاید لازم باشد که صبح روز بعد از آنژیوپلاستی پانمسان خود را بازکنید. آسان‌ترین راه برای این کار زمانی است که دوش‌می‌گیرید. برای این کار پانسمان را بگیرید، آن را مرطوب‌کرده و بازش‌کنید.
• پس از آنکه پانسمان را بازکردید آن ناحیه را با چسب زخم بپوشید. طبیعی است که ناحیه ورود کاتتر برای چند روز سیاه و کبود شود. همچنین ممکن‌است آن ناحیه از بدن اندکی متورم و صورتی رنگ شود و ممکن‌است برآمدگی کوچکی در آن ناحیه ایجاد شود.
• حداقل روزی یک بار محل ورود کاتتر را با آب و صابون بشویید. دستانتان و یا یک حوله را با آب و صابون خیس‌کرده و با آن به آرامی این قسمت از بدن را بشویید. توجه‌کنید که محل ورود کاتتر را نسایید.
• بجز هنگام حمام‌کردن، آن ناحیه را تمیز و خشک نگه‌دارید.
• از مالیدن کرم، لوسیون و یا سایر پمادها بر روی زخم خودداری‌کنید.
• تا یک هفته بعد از آنژیوپلاستی از حمام‌کردن، رفتن به سونا و جکوزی و همچنین شناکردن در استخر یا دریاچه اجتناب‌کنید.
رژیم غذایی بعد از آنژیوپلاستی
پس از آنژیوپلاستی و یا استنت‌گذاری بر روی داشتن یک رژيم غذایی سالم متمرکزشوید. از طریق داشتن یک رژیم غذایی سالم می‌توانید به بهبودی بدن کمک‌کرده و خطر بروز عوارض را کاهش‌دهید و همچنین می‌توانید سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره بازگردید. علاوه بر این، رعایت یک رژيم غذایی سالم باعث کاهش خطر انباشته‌شدن مجدد پلاک‌ها و چربی‌ها در سرخرگ‌ها می‌شود.
بسیاری از مطالعات نشان‌می‌دهد که یک رژیم غذایی سرشار از میوه، سبزیجات، غلات سبوس‌دار، آجیل و دانه‌ها می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش‌دهد. یک رژیم غذایی سالم می‌تواند مقدار زیادی از مواد مغذی تقویت‌کننده قلب از جمله ویتامین‌ها، مواد معدنی، آنتی‌اکسیدان‌ها و فیبرهای غذایی را برای بدن مهیاکند. در بهترین حالت، یک رژيم غذایی باید شامل موارد زیر باشد:
• گوشت قرمز: و یا جایگزین‌های آن از جمله تخم‌مرغ، سویا، حبوبات و آجیل.
• ماهی: مصرف دو وعده ماهی چرب در هر هفته مانند ماهی آزاد، ماهی خال مخالی یا ساردین مقدار زیادی چربی امگا ۳ سالم برای قلب را برای شما به همراه دارد.
• غلات سبوس‌دار: مواد غلات سبوس‌دار خوب مفید شامل نان سبوس‌دار یا کراکر، برنج قهوه‌ای، ماکارونی سبوس‌دار، کوینو و جو می‌باشد.
• لبنیات: ترجیح لبنیات کم‌چرب
• چربی‌های سالم: مقدار کمی از چربی‌های سالم و روغن‌های گرفته‌شده از آجیل، دانه‌ها، آووکادو و ماهی چرب
• آب: از مصرف نوشیدنی‌های قنددار و الکلی خودداری‌کنید.
سعی‌کنید که باتوجه به نیاز‌های خود روزانه ۲ وعده میوه، ۵ وعده سبزیجات و ۴ وعده و یا بیشتر غلات سبوس‌دار مصرف‌کنید. برخی دیگر از نکاتی که به سالم‌بودن رژیم غذایی شما کمک‌می‌کنند عبارتند از:
• مصرف نمک را کاهش‌دهید: سعی‌کنید که به هنگام آشپزی تا حد ممکن کم نمک مصرف‌کنید زیرا این کار باعث کاهش خطر ابتلا به فشار خون شده و از احتباس مایعات بدن پیشگیری‌می‌کند.
• از مصرف غذاهای شیرین خودداری‌کنید: غالبا غذاهایی شیرین جایگزین غذاهای سالم می‌شوند و باعث افزایش وزن فرد می‌گردند.
چه داروهایی پس از آنژیوپلاستی و یا استنت‌گذاری می‌توان مصرف‌کرد؟
پس از آنژیوپلاستی و یا استنت‌گذاری، پزشک یکسری دارو برای شما تجویزمیکند که با مصرف آنها خطر بروز عوارض جانبی و مشکلات قلبی بیشتر کاهش‌می‌یابد. داروها زمانی می‌توانند بهترین تاثیر ممکن را بگذارند که در همه ابعاد زندگی‌تان از جمله ورزش‌کردن، ترک سیگار و پیروی از یک رژیم غذایی سالم نهایت تلاش‌تان را بکنید. عموما پس از آنژیوپلاستی پزشک داروهای زیر را برای شما تجویزمیکند:
• داروهای ضد انعقاد: این داروها جهت پیشگیری از تشکیل لخته‌های خون در داخل استنت و جلوگیری از بروز حمله قلبی، سکته مغزی یا سایر بیماری‌های قلبی تجویزمی‌شوند.
• استاتین‌ها (داروهای کاهش‌دهنده چربی): استاتین‌ها سطح کلسترول خون خود را کنترل‌می‌کنند و مطالعات گسترده‌ای نشان‌می‌دهد که مصرف این داروها می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، حملات قلبی و سکته را کاهش‌دهند.
• داروهای فشار خون: در صورتی که سابقه بیماری قلبی (مانند فشار خون بالا، انفارکتوس میوكارد یا نارسایی قلبی) دارید، ممکن است لازم باشد كه از بتا بلوکرها و یا بازدارنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین مصرف‌کنید تا بتوانید فشار خون بالا را كنترل‌كنید و از آنژین و حملات قلبی پیشگیری‌کنید.
همزمان با مصرف این داروها که از تشکیل لخته‌های خونی در داخل استنت جلوگیری‌می‌کنید خون شما نیز نسبت به زمان قبل از جراحی رقیق‌تر خواهد شد. در نتیجه لازم است که به نکات زیر توجه‌داشته باشید:
• شاید متوجه این قضیه شوید که نسبت به قبل راحت‌تر دچار کبودی می‌شوید.
• هرگونه زخم و یا بریدگی پست منجر به خونریزی طولانی‌تر می‌شود.
• اگر کار و یا سرگرمی شما شامل استفاده از اشیاء تیز و برنده است باید از لباس‌های محافظ و ایمنی استفاده‌کنید.
نیاز به دارو در هر کسی متفاوت است لذا پزشک داروهایی متناسب با وضعیت شما تجویزمیکند.
پس از آنژیوپلاستی قلبی و یا استنت‌گذاری می‌توانید فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرید
با بهبودی پس از آنژیوپلاستی/ استنت‌گذاری شما به بازگشت تدریجی و راحت به فعالیت‌های عادی نیازدارید.
• رانندگی: اگر دچار حمله قلبی نشده باشید می‌توانید ۲ روز پس از جراحی رانندگی‌کنید اما چنانچه که دچار حمله قلبی شده باشید در این صورت بایستی در مورد زمان مناسب برای رانندگی با پزشک خود صحبت‌کنید. علاوه بر این اگر راننده وسایل حمل و نقل عمومی مانند تاکسی هستید در این صورت تا ۴ هفته نباید به سراغ رانندگی بروید و باید حتما این موضوع را با پزشک در میان بگذارید.
• برداشتن اشیاء سنگین: بهتراست که تا ۱ هفته از برداشتن اشیاء با وزن بیشتر از ۵ کیلو خودداری‌کنید. اگر هرگونه کار و یا فعالیت فراغتی که نیازمند انجام فعالیت‌های جسمانی سنگین است حتما در مورد این موضوع با پزشک و یا تیم توانبخشی قلبی صحبت‌کنید.
• سفر: فلزیاب‌های مورد استفاده در فرودگاه‌ها و سایر بازرسی‌ها بر روی استنت‌ها تاثیری ندارند. در واقع استنت موجود در بدن باعث به صدا درآمدن فلزیاب نمی‌شود.
ورزش‌کردن بعد از آنژیوپلاستی قلبی یا استنت‌گذاری
ورزش کردن بهبودی شما را تسریع می‌کند و یکی از عوامل اصلی داشتن یک سبک زندگی سالم است. ورزش باعث افزایش سطح تناسب اندام شده و به کنترل فشار خون، وزن و کلسترول کمک می‌کند و باعث آرامش فرد می‌شود.
برای شروع، با ورزش‌های سبک و به مدت کوتاهی مانند پیاده‌روی شروع کنید و به تدریج مدت زمان و شدت آن را افزایش دهید. می‌توانید هر زمانی که می‌توانید و احساس راحتی می‌کنید به پیاده‌روی ادامه دهید. حتی چند دقیقه پیاده‌روی روزانه بسیار مفید است.
در صورت داشتن سوال در خصوص برنامه ورزشی، می‌توانید از فیزیوتراپیست یا متخصص کار درمانی کمک بگیرید.
چگونه می‌توان احتمال بروز مشکلات قلبی بیشتر پس از انجام آنژیوپلاستی قلبی/ استنت‌گذاری را کاهش‌داد؟
انجام یکسری کارها جهت کاهش خطر ابتلای دوباره به مشکلات قلبی پس از انجام آنژیوپلاستی یا استنت‌گذاری بسیار حائز اهمیت است. برخی از عوامل خطر ابتلا به بیماری قلبی که می‌توانید کنترل‌کنید عبارتند از:
• فشار خون بالا
• چربی خون بالا
• اضافه وزن زیاد
• نداشتن فعالیت جسمانی
• دیابت یا قند خون
• افسردگی
• انزوا و دوری از اجتماع
• سیگارکشیدن
چه زمانی باید با پزشک تماس‌گرفت؟
• اگر در قسمت قفسه سینه احساس دردی کردید شبیه درد قبل از آنژیوپلاستی و یا حین بادشدن کاتتر بالون در رگ بود با پزشک تماس‌بگیرید. در برخی از بیماران درد قفسه سینه یک یا دو ثانیه طول‌می‌کشد. معمولا بیماران می‌گویند که این درد متفاوت از درد قبل از آنژیوپلاستی است. این دردهای کوتاه‌مدت در قفسه سینه غالبا درد عضلانی هستند و ربطی به قلب ندارند.
• اگر سوراخ زخم در پا یا بازو (محل دسترسی) بزرگتر شد، به رنگ قرمز درآمد خود، ماده‌ای به رنگ زرد یا قهوه ای ضخیم خارج‌شد و در این قسمت از بدن و بدون اعمال فشار احساس درد شدید کردید حتما با پزشک تماس‌بگیرید. همچنین احتمالا بروز یک توده بزرگتر و دردناک نیز می‌تواند نشانه‌ای باشد که سوراخ زخم بخ خوبی التیام نیافته است یا خون می‌چکد.
• در صورتی که تب داشتید با پزشک تماس‌بگیرید.
• در صورتی که در هر قسمتی از پا یا بازویی که از آنجا کاتتر وارد بدن شده‌بود ورم همراه با و یا بدون درد داشتید این موضوع را به پزشک اطلاع‌دهید.
