مراقبت پس از سکته قلبی: نکاتی برای زندگی بعد از سکته قلبی
بسیاری از بیماران از نخستین سکته قلبی جان سالم به در می‌برند و به زندگی عادی برمی‌گردند تا باز هم از یک زندگی پربار لذت ببرند. اما اگر یک بار دچار حمله قلبی شده باشید، لازم است که تغییراتی را در زندگی خود ایجاد کنید.
پزشک برای درمان بیماران با آسیب‌دیدگی قلب، داروهایی را تجویز می‌کند و با توجه به شدت آسیب‌دیدگی قلب و میزان وخامت بیماری قلبی، به بیمار توصیه می‌کند که تغییراتی را در سبک زندگی خود ایجاد کند. رعایت توصیه‌های پزشک و شرکت در برنامه توانبخشی قلب، بهترین راه برای رسیدن به بهبودی کامل بعد از سکته قلبی است. همچنین، بیماران باید در زمان‌های تعیین شده برای ویزیت دوره‌ای به پزشک معالجشان مراجعه کنند.
مراقبت بعد از سکته قلبی بسیار مهم است؛ بیمارانی که سابقه سکته قلبی دارند، بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به ناراحتی‌های قلبی مانند درد قفسه سینه، سکته‌ی قلبی مجدد و نارسایی قلب و حتی مرگ قرار دارند. رعایت توصیه‌های پزشک برای توانبخشی، ویزیت‌های دوره‌ای و درمانهای تکمیلی احتمال بروز این مشکلات را کاهش می‌دهد. پزشک در طرح درمان، با توجه به پیشرفت سلامت قلب و ابتلا به عارضه‌های دیگر، آن را به موازات زمان تغییر می‌دهد.
دكتر ليلا عسگرپور متخصص قلب و عروق مناسب ترین برنامه درمانی و مراقبتی را برای بیمارانی که دچار سکته قلبی شده اند تجویز خواهند کرد.
درمانهای لازم بعد از حمله قلبی
درمان بیماران سکته قلبی شامل مصرف دارو، تغییر سبک زندگی و در بعضی موارد عمل جراحی می‌شود. همچنین پزشک آزمایش‌های تشخیصی را برای تعیین شدت آسیب‌دیدگی قلب و میزان وخامت بیماری عروق کرونری انجام می‌دهد.
مدت زمان استراحت بعد از سکته قلبی
بعد از سکته قلبی، استراحت البته ضروری است، اما شرکت بیمار در فعالیت‌های اجتماعی و تفریحی و اضافه کردن فعالیت بدنی به برنامه روزانه نیز اهمیت دارد. پزشکان به بسیاری از بیمارانی که سابقه سکته قلبی دارند، توصیه می‌کنند که فعالیت بدنی خود را نسبت به قبل از سکته افزایش دهند. خواب مناسب شبانه برای بیماران سکته قلبی بسیار اهمیت دارد؛ اگر بیمار در طول روز خستگی احساس کند، بهتر است که استراحت کوتاهی داشته باشد یا چرت بزند. بیماران قلبی باید قبل از خستگی شدید استراحت کنند. پزشک توصیه‌های لازم را با توجه به شرایط هر بیمار ارائه می‌دهد، اما اکثر بیماران بعد از سکته قلبی احساس می‌کنند که انرژی فراوانی برای کار و تفریح دارند.
درمان دارویی
پزشکان برای اکثر بیمارانی که سکته قلبی را پشت سر گذاشته‌اند، دارو تجویز می‌کنند و آنها را مرخص می‌کنند. بسیار مهم است که داروهای تجویز شده دقیقاً طبق دستور مصرف شود. بعضی از این داروها عمر بیمار را طولانی‌تر می‌کند و بعضی از عود کردن علائمی مانند درد قفسه سینه پیشگیری می‌کند یا علائم بروز یافته را درمان می‌کند. داروهایی که معمولاً بعد از سکته قلبی تجویز می‌شود، به شرح زیر است:
- آسپرین: آسپرین از لخته شدن خون جلوگیری می‌کند و خطر مرگ بعد از حمله قلبی را کاهش می‌دهد.
- داروهای ضدپلاکت: این داروها به بیمارانی داده می‌شود که استنت در قلبشان گذاشته شده یا داروهای از بین برنده‌ی لخته را برای باز کردن شریان مسدود شده دریافت کرده‌اند. این داروها به همراه آسپرین، به منظور جلوگیری از جمع شدن پلاکت‌ها داخل شریان‌ها و کاهش خطر گرفتگی مجدد عروق تجویز می‌شوند.
- بتابلاکر: داروهای بتابلاکر برای محافظت از قلب در برابر استرس و پیشگیری از سکته قلبی مجدد تجویز می‌شوند. بتابلاکرها ضربان قلب را آهسته می‌کنند. البته ممکن است هفته‌ها طول بکشد تا بدن به داروی بتابلاکر عادت کند. پزشک دوز دارو را به موازات عادت کردن بدن به دارو، چند بار تغییر می‌دهد.
- نیترات: نیترات عروق کرونری را گشاد می‌کند تا خون بیشتری به عضله قلب برسد. همچنین نیترات برای درمان درد قفسه سینه یا پیشگیری از آن تجویز می‌شود. نیترات را باید دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کرد.
- مهار کننده ACE: این دارو به قلب کمک می‌کند که بعد از سکته بهتر کار کند و میزان آسیب ناشی از سکته قلبی را کاهش می‌دهد. همچنین داروی مهار کننده ACE از نارسایی قلبی پیشگیری می‌کند و فشار خون را پایین می‌آورد.
- استاتین: استاتین میزان کلسترول بد (LDL کلسترول) را کاهش می‌دهد و از سکته قلبی یا مغزی مجدد جلوگیری می‌کند. چون استاتین رسوب‌های چربی جمع شده داخل شریان‌ها را ـ که می‌تواند عامل سکته قلبی باشد ـ پایدار می‌کند، این دارو غالباً بعد از سکته قلبی در دوزهای بالا، حتی برای بیمارانی با کلسترول نرمال یا پایین، تجویز می‌شود.
مصرف دارو بعد از سکته قلبی بسیار مهم است. برای این که اشتباهی در مصرف داروهای تجویز شده نکنید، بهتر است فهرستی از نام داروها و زمان مصرف آنها تهیه کنید. رنگ و شکل داروها را یاد بگیرید. اگر داروها را در نسخه‌ی جدید با رنگ یا شکل متفاوت دریافت کردید، از پزشک معالج یا دکتر داروساز سوال کنید که کدام داروها جایگزین شده است.
زمان ازسرگیری فعالیت‌های شغلی بعد از سکته قلبی
اکثر بیماران بعد از سکته قلبی، بسته به شدت سکته ظرف دو هفته تا سه ماه در محل کار حاضر می‌شوند. پزشک معالج زمان ازسرگیری فعالیت شغلی را تعیین می‌کند و می‌گوید که آیا شغل فعلی برای فردی با سابقه‌ی سکته‌ی قلبی مناسب است یا خیر.
آیا احساس افسردگی بعد از سکته قلبی طبیعی است؟
بیماران سکته قلبی طیف وسیعی از احساسات مختلف را، به ویژه ظرف دو تا شش ماه بعد از سکته تجربه می‌کنند. افسردگی در کنار ترس و عصبانیت کاملاً عادی است. برای مثال بیمار هر زمان که کمی احساس درد می‌کند، دچار ترس می‌شود که مبادا مجدداً دچار سکته شود یا جان خود را از دست بدهد. این احساس عادی است و به مرور زمان برطرف می‌شود. سابقه سکته و تحمل این احساسات باعث خشم بیمار می‌شود؛ بیماران بعد از حمله قلبی تحریک‌پذیر و زودرنج می‌شوند و به راحتی از دست اطرافیان خود عصبانی می‌شوند. احساس دلخوری و تنفر نیز بعد از سکته قلبی عادی است. اگر شما هم تجربه سکته قلبی داشته‌اید، سعی کنید درک کنید که خانواده و دوستانتان نیز به همان اندازه‌ی شما نگران هستند. هرچند افسردگی بعد از حمله قلبی عادی است، اما اگر باعث اختلال در خواب، تغذیه و عزت نفستان بشود یا شما را به فکر خودکشی بیاندازد، باید با پزشک و نزدیکان خود درباره‌ی این احساسات ناخوشایند صحبت کنید. از کمک گرفتن نترسید. دوران بهبود با کمک و پشتیبانی یک تیم پزشکی مجرب و دوستان و خانواده‌تان بسیار سریع‌تر طی خواهد شد.
فعالیت
بیماران در اولین هفته‌ی بعد از ترخیص، به دلیل آسیب دیدن عضله قلب و استراحت مطلق در بیمارستان، احساس ضعف یا خستگی می‌کنند.
به بیماران توصیه می‌شود که نکات زیر را در چند هفته نخست رعایت کنند:
- هر روز صبح لباسهایتان را خودتان بپوشید و کارهای شخصیتان را انجام بدهید. در این شرایط باید بتوانید که از خودتان مراقبت کنید و امور مربوط به بهداشت فردی ـ مانند استحمام، اصلاح و لباس پوشیدن ـ را انجام بدهید.
- ضرب‌آهنگ زندگی‌تان را تنظیم کنید. فعالیت‌هایتان را برای تمام طول روز برنامه‌ریزی کنید. اگر خسته شدید، استراحت کنید و فعالیت‌های تمام نشده را به روز بعد موکول کنید.
- می‌توانید بالا و پایین رفتن از پله‌های خانه را به جزئی از فعالیت روزانه‌تان تبدیل کنید، مگر آن که پزشک دستور دیگری داده باشد. سعی کنید فعالیت‌هایتان را به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنید که مجبور نباشید چندین بار در روز از پله‌ها بالا و پایین بروید.
- پیاده‌روی روزانه را طبق دستور پزشک انجام دهید. پیاده‌روی منظم روش مناسبی برای بازیابی انرژی است. از پزشک معالجتان بخواهید که درباره‌ی میزان مناسب ورزش و فعالیت راهنمایی‌تان کنند.
- وقتی قوی‌تر شدید، می‌توانید کارهای سبک خانه مانند تا کردن لباس، آشپزی، باغبانی سبک، گردگیری و شستن ظرف را انجام دهید.
- از بلند کردن، هل دادن یا کشیدن اشیاء سنگین تا زمانی که پزشک اجازه این کارها را نداده است، خودداری کنید.
- پزشک زمان مناسب برگشت به محل کار، رانندگی و انجام دادن فعالیت‌های بدنی سنگین‌تر را تعیین می‌کند.
ورزش های مفید
ورزش‌های کاردیو یا هوازی ـ مانند پیاده‌روی، دو، دوچرخه‌سواری و شنا ـ قلب را قوی‌تر می‌کند. ورزش به قلب کمک می‌کند تا خون را بهتر پمپاژ کند و اکسیژن را به بخش‌های مختلف بدن برساند. همچنین ورزش کلسترول و فشار خون را پایین می‌آورد و استرس را از بین می‌برد. ورزش منظم و تغذیه سالم برای کاهش وزن مفید است. همان‌طور که می‌دانید اضافه وزن یکی از عامل‌های خطر بیماری قلبی محسوب می‌شود. برای پایین آمدن احتمال سکته قلبی کافی است 10 درصد از وزن بدنتان را کم کنید. قبل از شروع یا شروع مجدد تمرین‌های ورزشی بعد از سکته قلبی حتماً با پزشک معالجتان مشورت کنید تا پزشک بر برنامه‌ی ورزشیتان نظارت داشته باشد و شما را به نحوی امن و بدون خطر دوباره فعال و سرزنده کند.
تغذیه
تغذیه سالم برای پیشگیری از بروز عوارض حمله قلبی در آینده بسیار مهم است. شش توصیه زیر را برای کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های عروقی رعایت کنید:
- سبزی، میوه، غلات کامل و حبوبات بیشتری میل کنید.
- میزان مصرف کالری‌های چربی را کنترل کنید.
- مواد پروتئینی مختلف را در اندازه مناسب میل کنید.
- مصرف کلسترول را در رژیم غذایی خود کاهش دهید.
- برای بالا بردن انرژی از کربوهیدرات‌های پیچیده استفاده کنید و مصرف کربوهیدرات‌های ساده را محدود کنید.
- تاکید کمتری بر روی سدیم داشته باشید و سعی کنید جذب پتاسیم، منیزیم و کلسیم را افزایش دهید.
فعالیت جنسی
بیماران می‌توانند فعالیت جنسی را مدت کوتاهی بعد از مرخص شدن از بیمارستان شروع کنند. میزان انرژی لازم برای رابطه‌ی زناشویی مشابه انرژی مورد نیاز برای 800 متر پیاده‌روی سریع یا بالا رفتن از پله‌های یک یا دو طبقه است. بنابراین اگر نمی‌توانید این فعالیت‌ها را بدون آنژین (درد قفسه سینه)، نفس تنگی یا خستگی شدید انجام دهید، قبل از شروع مجدد فعالیت‌های جنسی حتماً با پزشک معالجتان مشورت کنید.
به خاطر داشته باشید که رابطه جنسی دارای دو بعد جسمی و عاطفی است، بنابراین لازم است که:
- در این باره صادقانه با همسرتان گفتگو کنید.
- رابطه زناشویی را پس از استراحت کافی و در حالتی که راحت هستید، انجام دهید.
- در رابطه با یکدیگر صادق، مهربان و عاشق باشید.
- اضطراب هر کدام از طرفین و مصرف بعضی داروها ممکن است عملکرد و برانگیختگی جنسی را مختل کند. اگر دچار این مشکلات شدید، با پزشک معالجتان مشورت کنید.
آیا درد قفسه سینه بعد از حمله قلبی عادی است؟
یک بار سکته قلبی خطر بروز سکته مجدد را افزایش می‌دهد. تمام بیماران مبتلا به بیماری عروق قلبی دچار درد قفسه سینه (آنژین صدری یا آنژین ناپایدار) نمی‌شوند، درهر حال چنانچه چنین دردی بروز یابد، درد باید خفیف باشد یا فشار مختصری در قفسه سینه حس شود که به سرعت هم از بین برود. درد عموماً هنگام فعالیت بدنی یا بلافاصله بعد از آن و یا در صورت خوردن غذای سنگین یا تحمل احساسات و هیجانات شدید بروز می‌یابد. در صورت تحمل هر نوع درد در قفسه سینه با پزشک معالجتان تماس بگیرید. ورزش‌ها و داروهایی برای تسکین درد یا پیشگیری از آن وجود دارد. اگر نمی‌دانید که درد قفسه سینه به آنژین مربوط می‌شود یا به حمله قلبی، با اورژانس تماس بگیرید.
رانندگی بعد از حمله قلبی
اکثر بیمارانی که سکته قلبی را پشت سر می‌گذارند، می‌توانند بعد از یک هفته دوباره رانندگی کنند. اگر به عارضه‌هایی مبتلا هستید، که رانندگی ایمن را برایتان دشوار می‌کند یا نگرانی خاصی در این خصوص دارید، با پزشک معالجتان مشورت کنید. اگر شغلتان رانندگی است، وضعیت خود را قبل از برگشت به سر کار به شرکت اطلاع دهید.
توصیه‌هایی برای زندگی سالم‌تر
اقدامات خاصی برای طی کردن دوران بهبود بعد از حمله قلبی و پیشگیری از سکته مجدد در نظر گرفته شده است؛ این اقدامات اصطلاحاً “پیشگیری ثانویه” گفته می‌شود. در گام نخست باید نوع بیماری قلبی را به خوبی درک کنید. پزشک عامل‌های خطر و روش‌های پیشگیری از آسیب دیدن بیشتر قلب را توضیح می‌دهد. رعایت توصیه‌های زیر نیز برای داشتن زندگی سالم‌تر مفید است:
- ترک دخانیات: استعمال دخانیات یکی از عامل‌های خطر اصلی بیماری قلبی به شمار می‌آید. دخانیات به دیواره‌های رگ‌ها آسیب می‌زند و اجازه نمی‌دهد که خون و اکسیژن به قلب و اندام‌های دیگر برسد. به علاوه مصرف دخانیات باعث لخته شدن خون می‌شود که به نوبه‌ی خود موجب حمله قلبی می‌شود. نیکوتین ماده شیمیایی اصلی موجود در توتون است که فشار خون را بالا می‌برد. اگر سیگاری هستید، برای ترک سیگار از پزشک معالجتان راهنمایی بخواهید. علاوه بر این که خودتان سیگار نمی‌کشید، باید سعی کنید که از دود سیگار و دخانیات نیز دوری کنید.
- فشار خونتان را کنترل کنید: فشار خون بالا فشار مضاعفی را به قلب و عروق وارد می‌کند. از روش‌های موثر مدیریت فشار خون می‌توان به ورزش، رژیم غذایی کم‌نمک و کاهش وزن در صورت داشتن اضافه وزن اشاره کرد. همچنین ممکن است پزشک داروهایی را برای کمک به کنترل فشار خون تجویز کند. مصرف داروها طبق دستور پزشک بسیار مهم است.
- میزان کلسترول خون را کنترل کنید: کلسترول دارای نوع است: لیپوپروتئین با تراکم بالا (HDL)، کلسترول خوب و لیپوپروتئین با تراکم پایین (LDL)، کلسترول بد است. بالا بودن بیش از اندازه‌ی کلسترول بد در خون، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد. چنانچه سابقه سکته قلبی داشته باشید، پزشک داروهایی را برای کنترل کردن کلسترول خون تجویز خواهد کرد. همچنین رعایت رژیم غذایی دوستدار قلب و ورزش کردن نیز برای حفظ سلامتی قلب مهم است.
- بررسی احتمال ابتلا به دیابت: دیابت عارضه‌ای مرتبط با میزان هورمون انسولین است. اگر بدن انسولین تولید نکند، به دیابت نوع 1 مبتلا می‌شوید. اما اگر بدن انسولین کافی تولید نکند یا از آن به درستی استفاده نکند، به دیابت نوع 2 مبتلا می‌شوید. ابتلا به دیابت خطر حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد. بنابراین لازم است که غربالگری دیابت را انجام دهید. اگر به دیابت مبتلا باشید، باید درمان لازم را برای مدیریت عارضه انجام دهید.
- کنترل کردن استرس: حمله قلبی عارضه‌ای ترسناک و ناراحت کننده است. از پزشک معالجتان بخواهید که برای مقابله با این احساسات ناخوشایند به شما کمک کند. افسردگی و استرس خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد.
نکات مهم
اگر قبلاً سکته‌ی قلبی کرده باشید، باید بدانید که بیشتر از بقیه در معرض خطر ابتلا به مشکلات قلبی مستمر قرار دارید. بنابراین لازم است که از نشانه‌های هشدار ناراحتی‌های قلبی آگاهی داشته باشید و چنانچه دچار علائم خطرناک شدید به اورژانس مراجعه کنید. علائم هشداردهنده‌ی زیر ممکن است هنگام فعالیت یا استراحت بروز یابد:
- درد قفسه سینه (آنژین)
- احساس گرفتگی یا فشار در بازوها، گردن، فک یا معده
- تنگی نفس
- سرگیجه، ضعف یا غش کردن
- عرق کردن و رنگ پریدگی پوست
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- حالت تهوع و یا استفراغ
- ورم کردن یا درد گرفتن پاها
- خستگی ناگهانی
مراجعه منظم به پزشک
بعد از ترخیص از بیمارستان در اولین فرصت به پزشک معالجتان مراجعه کنید. چنانچه تحت نظر پزشک باشید، بهتر می‌توانید وضعیت سلامتیتان را مدیریت کنید.
فهرست داروهای مصرفی یا خلاصه پرونده بیمارستان و نتایج آزمایش‌ها را به همراه داشته باشید تا پزشک اطلاع دقیقی از داروهای مصرفی و دوز آنها داشته باشد؛ البته احتمالاً پزشک معالجتان این اطلاعات را قبلاً در بیمارستان دریافت کرده است.
