التهاب عضله قلب (میوکاردیوم) را در اصطلاح میوکاردیت می‌گویند. التهاب عضله قلب تخریب یا مرگ سلول‌های عضله قلب را به دنبال دارد. میوکاردیت (التهاب عضله قلب) علل گوناگون بسیاری دارد و عوارض گسترده‌ای از ناراحتی‌های جزئی، با علائم ملایم و بهبود یابنده، تا بیماریهای مرگبار با سرعت پیشروی بالا را موجب می‌شود. میوکاردیت را نباید با پریکاردیت یکی دانست، چون پریکاردیت در حقیقت التهاب کیسه دربرگیرنده قلب است و مانند میوکاردیت عضله قلب را درگیر نمی‌کند. اگرچه بیماران بسیاری هستند که از هر دو عارضه رنج می‌برند.
میوکاردیت (التهاب عضله قلب) گونه‌های متعدد بسیار و عامل‌های احتمالی متفاوتی دارد که منجر به بروز بیماری می‌شود. شماری از این عامل‌ها عبارت‌اند از:
- ویروسی: ویروس کوکساکی B، انتروویوس، ادنوویروس، آنفلوانزا و ویروس‌های بسیار دیگر.
- باکتریایی: استرپتوکوک، مننگوکوک، کلستریدیوم، باکتری کرین، مایکوباکتری‌ها و باکتری‌های بسیار دیگر.
- قارچ‌ها و انگل‌ها: قارچ کاندیدا، آسپرژیلوس، کریپتوکوکوس، شیستوزوما، فیلاریا، مالاریا، توکسوپلاسما و موارد متعدد دیگر.
- لمفوسیتی: نفوذ لمفوسیت‌ها در عضله قلب
- ائوزینوفیلی: نفوذ ائوزینوفیل در عضله قلب
- خودایمنی: نشأت گرفته از بیماریهای خودایمنی مانند لوپوس
- بیماریهای ناگهانی و حاد: فرایند التهابی عضله قلب که به ازکارافتادگی ناگهانی، حاد و شدید قلب منجر می‌شود.
- ایدیوپاتیک (دارای علت ناشناخته): فرایند التهابی عضله قلب بدون دلیل مشخص
- حاد: علائم به‌سرعت بروز می‌یابد و معمولاً پس از یک یا دو هفته کاهش می‌یابد.
- مزمن: بروز آهسته علائمی که بیش از دو هفته استمرار دارد.
علت‌ها و دلایل بیماری میوکاردیت
عامل‌های برانگیزنده بیماری میوکاردیت (التهاب عضله قلب ) که به عضله قلب آسیب می‌زند عبارت‌اند از:
- اثرهای سیتوتوکسیک (از بین برنده سلول‌های) عامل‌های عفونی کننده مانند ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها و یا انگل‌ها
- واکنش ایمنی برانگیخته‌شده به دلیل عامل‌های عفونی کننده و سیتوکین‌های تولیدشده در عضله قلب در واکنش به عفونت یا التهاب
- مواد شیمیایی آزادشده هنگام مرگ سلول‌های عضله قلب
- واکنش‌های خودایمنی منجر به التهاب عضله قلب
- بعضی داروها و یا سمومی مانند کلوزاپین، پرتودرمانی، آرسنیک، مونواکسید کربن و موارد متعدد دیگر.
- بیماریهای خاصی مانند لوپوس، گرانولوماتوز وگنر و بیماریهای دیگر
عامل برانگیزنده التهاب عضله قلب (میوکاردیت) در پنجاه‌درصد موارد شناخته شده نیست. ناشناخته بودن علت میوکاردیت (التهاب عضله قلب) به‌ویژه در مورد کودکان صادق است، چراکه علت ابتلا در 82 درصد از بیماران این گروه سنی تشخیص داده نمی‌شود.
علائم و نشانه‌های بیماری میوکاردیت
تنگی نفس هنگام ورزش یا فعالیت سنگین بدنی، شایع‌ترین علامت التهاب عضله قلب (میوکاردیت) است که معمولاً 7 تا 14 روز بعد از بیماری ویروسی بروز می‌یابد و به تنگی نفس شبانه‌ای منجر می‌شود که بیمار را مجبور می‌کند از خواب بیدار شود و برای نفس کشیدن بنشیند.
خستگی مزمن، تپش قلب و درد یا فشار قفسه سینه از دیگر علائم بیماری التهاب عضله قلب (میوکاردیت) به شمار می‌رود، ورم پا نیز متداول است. میوکاردیت به‌ندرت با کاهش ناگهانی هوشیاری همراه است که معمولاً از ضربان غیرطبیعی قلب ناشی می‌شود. در کل ممکن است بیماران تمام یا بعضی از این علائم را تجربه کنند یا با هیچ‌یک از آن‌ها مواجه نشوند.
تشخیص بیماری میوکاردیت
اکثر موارد التهاب عضله قلب (میوکاردیت) با هیچ علامتی همراه نیست و تشخیص داده نمی‌شود. بااین‌حال در صورت بروز علائم، آزمایش‌های تشخیصی زیر انجام می‌شود:
- نوار قلب (الکتروکاردیوگرام): فعالیت الکتریکی قلب از طریق الکترودهای متصل به پوست تشخیص داده می‌شود. این فعالیت به‌صورت امواجی ثبت می‌شود که نیروهای الکتریکی را در بخش‌های مختلف قلب نشان می‌دهد.
- تصویربرداری اشعه ایکس از قفسه سینه: در این تصویر قلب، ریه‌ها و دیگر ساختارهای قفسه سینه مشخص می‌شود و پزشک با توجه به آن اطلاعاتی را در مورد اندازه و شکل قلب به دست می‌آورد.
- اکوکاردیوگرافی: از امواج صوتی که به دلیل بالا بودن زیروبمی‌شان برای انسان قابل شنیدن نیست، برای تهیه تصویری از قلب یا آنالیز جریان خون استفاده می‌شود. امواج صوتی از دستگاه مبدل انرژی، یک دستگاه کوچک پلاستیکی، به بدن فرستاده می‌شود. امواج صوتی از ساختارهای داخلی به مبدل برگردانده می‌شود و تصویرهایی از قلب و ساختارهای آن به دست می‌آید.
- ام آر آی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) قلب نیز گاهی برای تشخیص التهاب عضله قلب (میوکاردیت) انجام می‌شود. در ام آر آی برای تولید تصویر از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی استفاده می‌شود.
- گاهی برای تأیید تشخیص، انجام بیوپسی قلب ضرورت می‌یابد. این عمل شامل برداشتن یک قطعه کوچک از بافت عضله قلب شما به‌منظور بررسی و آزمایش است. بیوپسی قلب تحت عنوان “بیوپسی میوکارد” نامیده می‌شود.پزشک غالباً بیوپسی میوکارد (نمونه برداری از قلب) را در طول کاتتریسم قلبی و یا سایر آزمایشات قلبی انجام می‌دهد. بااین‌حال، پزشک می‌تواند این تست را به‌تنهایی نیز برای شما انجام دهد. این عمل معمولاً در بیمارستان صورت می‌پذیرد.
اثرهای طولانی‌مدت میوکاردیت
اثرهای طولانی‌مدت التهاب عضله قلب (میوکاردیت) بسیار متغیر است. عملکرد قلب بسیاری از بیماران، بدون آسیب طولانی‌مدت و عود علائم بهبود می‌یابد و در موارد انگشت‌شمار بهبود نمی‌یابد و بیمار باید تحت درمان‌های بلندمدت قرار گیرد و حتی گاهی پیوند قلب انجام دهد.
درمان بیماری میوکاردیت
عموماً التهاب عضله قلب (میوکاردیت) به تنهایی بدون درمان کامل بهبود می‌یابد. درمان علت اصلی مانند مصرف آنتی‌بیوتیک برای عفونت‌های باکتریایی، گاهی اوقات منجر به بهبود کامل میوکاردیت می‌شود. بنابراین تشخیص صحیح علت بروز التهاب و انتخاب راهکار مناسب بسیار مهم است.
اما برای بیماران مبتلا به گونه‌های جدی‌تر یا مزمن‌تر و طولانی‌تر التهاب عضله قلب (میوکاردیت)، ممکن است نیاز به تجویز داروهای خاص‌تر یا حتی بستری شدن باشد. در این موارد، داروهای مخصوص برای کاهش حجم کار قلب و یا کاهش ورم (ادم) ممکن است برای درمان علائم التهاب عضله قلب (میوکاردیت) مورد استفاده قرار گیرد.
- انالاپریل (وازوتک)
- کاپتوپریل (کاپوتن)
- لیزینوپریل (زستریل، پرینیویل)
- رامیپریل (آلتاک)
- متوپرولول (لوپرسور)
- کارودیلول (کرگ)
- فوروزماید (لاسیکس)
در صورت شدید بودن علائم، مواجهه با ازکارافتادگی قلب یا تنگی نفس حاد، باید درمان‌های دیگری نیز مانند دریافت دارو از طریق سرم و یا دستگاه‌های کمکی عروقی (پمپ‌های کمک‌کننده به پمپ ضعیف قلب) یا غشاء برون اندامی اکسیژن (ECMO) به‌منظور افزایش اکسیژن موجود در خون نیز در نظر گرفته شود. گاهی پیوند قلب نیز ضرورت می‌یابد. قرار دادن ضربان‌ساز (پیس میکر) در قلب نیز در صورت نامنظم بودن شدید شربان قلب ( آریتمی قلبی ) توصیه می‌شود.
عود کردن میوکاردیت
احتمال بروز مجدد التهاب عضله قلب (میوکاردیت) وجود دارد و در برخی موارد به بزرگ شدن مزمن قلب (کاردیومیوپاتی اتساعی) منجر می‌شود. تاکنون هیچ روشی برای جلوگیری از عود میوکاردیت شناخته نشده است، هرچند می‌توان احتمال بروز مجدد این عارضه را به میزان 10 تا 15 درصد کاهش داد.
پیشگیری از التهاب عارضه قلب (میوکاردیت)
هیچ تغییری در سبک زندگی یا درمان خاصی نمی‌تواند از ابتلا به میوکاردیت جلوگیری کند. این بیماری به‌ندرت رخ می‌دهد و به‌همین دلیل اطلاعات اندکی در مورد علت و درمان آن وجود دارد. میوکاردیت یک بیماری ارثی نیست و هیچ ژنی را نمی‌توان مسئول بروز این بیماری و آسیب‌پذیری فرد در برابر آن دانست.
