رگهای واریسی رگه‌هایی مانند طناب هستند که به طور معمول روی پاها تشکیل می‌شوند. این وریدها معمولاً در نتیجه ضعف دریچه وریدی است که امکان جمع آوری خون در رگ را می‌دهد. ظاهر واریس به دلیل رنگ آبی یا بنفش و پوسیدگی پوست آن بسیار قابل توجه است. عوامل مختلفی وجود دارد که می‌تواند در ایجاد خطر ابتلا به رگهای عنکبوتی نقش داشته باشد. ژنتیک می‌تواند یکی از عواملی باشد که در ایجاد واریس در طول زندگی هر فردی نقش ایفا کند. باردار شدن به دلیل تغییرات هورمونی و فشار وارد شده بر روی رگ‌ها نیز گاهی اوقات می‌تواند باعث ایجاد واریس شود. با افزایش سن، رگهای واریسی به طور فزاینده‌ای شایع می‌شوند و اضافه وزن نیز می‌تواند باعث افزایش خطر ابتلا به آنها شود. به منظور جلوگیری از واریس، مهم است که برای مدت زیادی ننشینید یا نایستید.
انواع
وریدهای واریسی سافنا
رگهای اندام‌های تحتانی از رگهای عمیق و رگهای سطحی بیشتری تشکیل می‌شوند و بیشتر جریان خون در پاها از طریق رگهای عمیق به قلب باز می‌گردد. معمولاً واریس در وریدهای سطحی ایجاد می‌شود که حدود 10٪ از جریان خون در پاها را پوشش می‌دهد. در میان وریدهای سطحی پاها، یکی از آنها که بیشترین میزان واریس را تشکیل می‌دهد، سیاهرگ سافنا است. رگ سافنایی بیشتر رگ سطحی است که از داخل مچ پا بالا می‌رود و در ناحیه اینگوینال به ورید فمور متصل می‌شود. در واریسی که در مجرای اصلی رگهای سافنایی وجود دارد، رگهای واریس سافنا بیشتر است. ناحیه شروع واریس پایین پا، داخل ران، خارج اندام تحتانی و قسمت پشت ران قرار دارد.
رگهای واریس کمتر سافنایی
رگهای واریسی کمتر سافنایی اغلب در کنار ورید واریس سافنایی وجود دارند. رگ سافنایی از تاندون آشیل خارج می‌شود و در قسمت پشت زانو به رگ عمیقی متصل است. ناحیه شروع واریس در این حالت در قسمت پشت مچ پا یا زانوها است.
ورید واریسی منشعب
این یک رگ منشعب بزرگ شده است که از رگ اصلی ساپنوز منتج می‌شود. عمدتاً در زیر زانوها دیده می‌شود و گاهی اوقات نیز انفرادی است. از ویژگی‌های آن این است که کمی باریک‌تر از واریس سافنا است.
ورید واریس ناحیه تناسلی
این واریسی است که از رگهای خونی که از ورید اطراف تخمدان و رحم جریان می‌یابد، ریشه می‌گیرد. بر این اساس، با افزایش جریان خون در تخمدان و رحم در دوره قاعدگی، این وضعیت بدتر می‌شود. هنگامی که رگهای خونی خون آلوده را به طور مورب از کشاله ران در قسمت تحتانی استخوان ران رانده می‌شود و در اندام تحتانی گسترش می‌یابد، متورم می‌شوند، واریس ناحیه تناسلی به وجود می‌آید.
واریس نوع رتیکول و نوع گسترده (رگهای عنکبوتی)
ورید واریس نوع گسترده شامل رگهای زیر پوستی ریز متورم به قطر 2-3 میلی متر است که بصورت شبکه ای پخش می‌شود. ورید واریسی از نوع گسترده که دارای رگه‌های مویرگی اتساعی است و قطر شبکیه آن کمتر از 1 میلی متر می‌باشد، دقیقاً زیر پوست وجود دارد. وریدهای واریسی از نوع عنکبوتی مانند واریس‌های سافنایی پررنگ نیستند.
علل
در رگهای طبیعی، دریچه‌های داخل ورید خون را به سمت جلو حرکت می‌دهند. در صورت وجود واریس، این دریچه‌ها به درستی عمل نمی‌کنند و به این ترتیب خون در رگ باقی می‌ماند. تجمع خون در رگ باعث بزرگ شدن آن می‌شود.
این روند معمولاً در رگهای پا اتفاق می‌افتد، اگرچه ممکن است در جای دیگری نیز رخ دهد. بروز رگهای واریسی رایج است و بیشتر زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
علل آن عبارتند از:
- دریچه‌های معیوب از بدو تولد (دریچه‌های معیوب مادرزادی)
- ترومبوفلبیت وریدی سطحی
- تروما
- ایستادن برای مدت طولانی
افزایش فشار در شکم ممکن است شما را به احتمال زیاد دچار واریس پا کند یا ممکن است این وضعیت را وخیم‌تر کند. این حالت ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:
- بارداری
- چاقی
واریس اولیه به دلیل وجود عیوب مادرزادی دریچه‌ها یا بدون دلیل شناخته شده رخ می‌دهد. واریس ثانویه نیز به دلیل بیماری‌های دیگر اتفاق می‌افتد، مانند زمانی که یک زن باردار دچار واریس شود.
علائم واریس
رگ واریسی نزدیک به سطح پوست و یا هر جای دیگر پا به وجود می‌آید. علائم آن معمولاً شامل موارد زیر است:
- احساس پر بودن، سنگینی، درد و خستگی در پاها، به خصوص در پایان روز یا بعد از یک دوره ایستادن طولانی مدت.
- رگهای قابل مشاهده و بزرگ.
- تورم پاها و مچ پا (به دلیل نشت خون از دیواره رگ‌ها به بافت‌های اطراف)
- تغییر رنگ پوست
- خارش مکرر پوست
- در موارد شدیدتر، ایجاد زخم‌های پوستی غیر درمان.
عوامل خطر
این عوامل خطر ابتلا به واریس را افزایش می‌دهد:
تغییرات هورمونی
زنان احتمالاً بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شوند. تغییرات هورمونی در دوران بارداری، قبل از قاعدگی یا یائسگی ممکن است یکی از این عوامل باشد زیرا هورمون‌های زنانه تمایل به ریلکس کردن ورید دیواره‌ها دارند. استفاده از هورمون درمانی جایگزین یا قرص‌های ضد بارداری ممکن است خطر ابتلا به واریس را افزایش دهد.
تاریخچه خانوادگی
اگر در یکی اعضای خانواده خود رگهای واریسی دارید، شانس بیشتری در این زمینه خواهید داشت. اضافه وزن داشتن فشار اضافی به رگهای شما وارد می‌کند.
ایستادن یا نشستن طولانی مدت
اگر برای مدت طولانی در همان وضعیت قرار داشته باشید، جریان خون شما نیز دار مشکل می‌شود.
عوارض
عوارض واریس، اگرچه نادر است اما می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
زخم ها
زخم‌های بسیار دردناکی ممکن است روی پوست در نزدیکی واریس، به خصوص در نزدیکی مچ پا ایجاد شود. این زخم‌ها در اثر تجمع مایعات برای طولانی مدت در این بافت‌ها در اثر افزایش فشار خون در رگهای آسیب دیده ایجاد می‌شود. بروز لکه‌های تغییر رنگ روی پوست معمولاً قبل از ایجاد زخم شروع می‌شود. اگر گمان می‌کنید که دچار زخم شده‌اید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
لخته‌های خون
گاهی اوقات، رگهای عمقی پاها بزرگ می‌شوند. در چنین مواردی، ممکن است پای آسیب دیده نیز متورم شود. هر گونه تورم ناگهانی پا نیاز به توجه فوری پزشکی دارد، زیرا ممکن است لخته خون ایجاد شود. بیماری‌ای که از نظر پزشکی به عنوان ترومبوفلبیت شناخته می‌شود.
خونریزی
بعضی اوقات ممکن است رگهای نزدیک به پوست دچار پارگی شوند. این حالت معمولاً فقط باعث خونریزی جزئی می‌شود. اما هر خونریزی نیاز به مراقبت پزشکی دارد زیرا احتمال خطر زیادی وجود دارد که می‌تواند دوباره اتفاق بیفتد.
تشخیص و آزمایش
معاینه جسمی، عمدتاً بصری، توسط پزشک انجام خواهد گرفت برای تشخیص اینکه بیمار دارای رگهای واریسی است یا خیر. از بیمار خواسته می‌شود در حین این که پزشک علائم تورم را بررسی می‌کند، بایستد.
آزمایشات تشخیصی زیر بعضا سفارش داده می‌شود:
تست داپلر
از اسکن سونوگرافی برای بررسی مسیر جریان خون در رگ‌ها استفاده می‌شود. این آزمایش همچنین لخته شدن خون یا انسداد در رگ‌ها را بررسی می‌کند.
اسکن سونوگرافی مضاعف رنگی
این تست تصاویر رنگی از ساختار رگ‌ها را فراهم می‌کند، که به پزشک کمک می‌کند تا ناهنجاری‌ها را تشخیص دهد. همچنین می‌تواند سرعت جریان خون را اندازه گیری کند.
همچنین ممکن است از بیمار در مورد علائم آن سؤال شود. در بعضی موارد، پزشک ممکن است بیمار را به یک متخصص عروق ارجاع دهد.
درمان واریس
در صورت لزوم به درمان، پزشک شما ممکن است ابتدا توصیه کند که به مدت 6 ماه از جوراب‌های فشرده سازی استفاده کنید، ورزش منظم انجام دهید و ناحیه آسیب دیده را در هنگام استراحت بالا ببرید. اگر واریس شما هنوز هم باعث درد یا ناراحتی می‌شود یا عوارضی ایجاد می‌کند، می‌توان از چند روش درمانی استفاده کرد.
متداول ترین گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر است:
- فرسایش درون گرمایی- در جایی که از حرارت برای آب بندی رگهای آسیب دیده استفاده می‌شود.
- اسکلروتراپی- در این روش از فوم مخصوصی برای بستن رگ‌ها استفاده می‌شود.
- بستن و جدا کردن- رگهای آسیب دیده با جراحی برداشته می‌شوند.
اگر احساس می‌کنید که به درمان نیاز دارید، ممکن است لازم باشد برای انتخاب گزینه‌های درمانی واریس با پزشک خود مشورت کنید.
پیشگیری از واریس
آیا یک کار بی‌تحرک دارید؟ برای مدت طولانی می‌ایستید؟ در وزن ایده آل قرار ندارید؟ اخیراً باردار شده‌اید؟ آیا سابقه خانوادگی واریس دارید؟
در اینجا مواردی وجود دارد که می‌توانید برای بهبود سلامتی پاهای خود انجام دهید:
- ورزش. رگ‌ها به فعالیت روزانه احتیاج دارند بنابراین ورزش برای داشتن رگهای سالم مهم است. انقباض منظم عضلات ساق پاهای شما کمک می‌کند تا خون از پاها به قلب شما برگردد. پیاده روی سریع (حتی 10 دقیقه در هر روز)، دوچرخه سواری یا شنا نیز خوب است تا خون در پاهای شما جاری شود و به جلوگیری از مشکل واریس کمک کند.
- بالا بردن. هر روز 10 دقیقه استراحت کنید و پاهای خود را بالاتر از سطح قلب قرار دهید. یک روش ساده برای دستیابی به این هدف، دراز کشیدن و استراحت دادن پاهای خود بر روی بالش است.
- وزن خود را کنترل کنید. وقتی دارای اضافه وزن باشید فشار غیرضروری به پاها و خون در رگهای ساق شما وارد می‌شود.
- تنفس کنید. اطمینان حاصل کنید که نفس عمیق می‌کشید و اکسیژن را وارد جریان خون می‌کنید که به شما کمک می‌کند تا جریان خون بهتری در بدن شما حرکت کند.
- لباس گشاد بپوشید. پوشیدن لباس تنگ در اطراف ساق یا کشاله ران شما می‌تواند گردش خون را محدود کند، که می‌تواند باعث جلوگیری یا قطع جریان طبیعی در پاهای شما شود.
- از پوشیدن کفش پاشنه بلند خودداری کنید. این کفش‌ها ممکن است خوب به نظر برسند اما برای گردش خون شما خوب نیستند. پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند باعث می‌شوند عضلات موجود در ساق‌های شما بهتر عمل کنند.
- از حمام بسیار گرم خودداری کنید. گرما گردش خون در پاها را به چند روش کاهش می‌دهد. این مورد همچنین برای سونا و آفتاب گرفتن طولانی مدت صدق می‌کند.
- پاها را با آب سرد بشویید. تغییر ناگهانی دما با ایجاد انقباض به ورزش کردن رگ‌ها کمک می‌کند.
- پاهای خود را ضربدی نکنید. این کار مانع گردش خون و مانع از بازگشت خون به سمت قلب می‌شود و اگر مدتی ایستاده‌اید، حالت خود را تغییر دهید تا موقعیتتان تغییر کند. برخی از تمرینات پا را در حالی که ایستاده‌اید امتحان کنید، انگشتان دست و پای خود را دوباره تکان داده و نرمش دهید.
- از یبوست جلوگیری کنید. حتما فیبر، میوه و سبزیجات زیادی را در رژیم غذایی خود قرار دهید تا حداقل یک بار در روز دفع مدفوع داشته باشید.
