آنژیوگرافی عروق کرونری با توموگرافی کامپیوتری ( سی تی آنژیوگرافی قلب ) یک روش تصویربرداری است که در آن عروقی که خون‌رسانی به قلب را انجام می‌دهند مورد بررسی قرار می‌گیرند. این آزمایش ممکن است برای تشخیص علت درد قفسه سینه یا علائم دیگر نیز مورد استفاده قرار گیرد.
سی تی آنژیوگرافی عروق کرونری با دستگاه قوی اشعه ایکس انجام می‌شود و از این طریق عکس‌هایی از قلب و عروق خونی گرفته می‌شود.
این آزمایش غیرتهاجمی بوده و نیازی به بستری شدن برای انجام آن نیست. سی تی آنژیوگرافی عروق کرونری به طور روزافزونی برای افراد مبتلا به بیماری‌های مختلف قلبی به کار برده می‌شود. آنژیوگرافی عروق کرونری به روش قدیمی (بدون سی تی) با استفاده از یک لوله انعطاف‌پذیر (کاتتر) که از طریق کشاله ران یا بازو به سمت قلب یا عروق کرونری هدایت می‌شود انجام می‌گردد. اگر شما به بیماری‌های عروق کرونری مبتلا هستید ممکن است پزشک انجام آنژیوگرافی به روش قدیمی را به شما توصیه کند زیرا می‌توان حین انجام این آزمایش شما را درمان نیز کرد.
دلایل انجام سی تی آنژیوگرافی
بسیاری از پزشکان حامی استفاده دقیق و صحیح از سی تی آنژیوگرافی در افراد زیر هستند:
• افرادی که احتمال می‌رود آناتومی عروق کرونری آنها دارای ناهنجاری باشد
• افرادی که در خطر کم تا متوسط ابتلا به بیماری‌های عروق کرونری هستند مانند افرادی که دچار درد قفسه سینه هستند ولی نتایج آزمایش‌های الکتروکاردیوگرافی آنها طبیعی، غیر قابل تشخیص یا غیرواضح دارند.
• افرادی که در خطر احتمالی کم تا متوسط درد غیرعادی قفسه سینه در مرکز اورژانس هستند
• افراد مبتلا به درد قفسه سینه مزمن
• افراد دارای علائم جدید یا تشدید شونده در حالی که نتایج تست استرس آنها در گذشته نرمال بوده است.
• افرادی که نتایج تست استرس آنها نامشخص و غیر قاطع است
• افرادی که نارسایی جدید قلبی آنها با کاهش عملکرد قلب و خطر احتمالی کم تا متوسط ابتلا به بیماری‌های عروق کرونری شروع شده است.
• افرادی که خطر احتمالی ابتلا به بیماری‌های عروق کرونری در حد متوسط قبل از انجام عمل‌های قلبی غیرکرونری در آنها وجود دارد.
• افرادی که بایپاس عروق کرونری انجام داده‌اند.
انجام سی تی آنژیوگرافی برای افرادی که علائم فوق را دارند حاوی اطلاعات بسیار مهمی در مورد احتمال وجود یا گستردگی پلاک در عروق کرونری دارد. علاوه بر امکان تشخیص تنگ شدن عروق کرونری به دلیل ابتلا به ناراحتی در قفسه سینه با انجام این آزمایش می‌توان علل احتمالی بروز علائم دیگر مانند مشکلات ریوی، لختگی خون در عروقی که به ریه‌های می‌روند یا ناهنجاری‌های آئوریک را نیز تعیین کرد.
متخصص قلب در مشاوره با رادیولوژیستی که این آزمایش را انجام می‌دهد تعیین خواهند کرد که آیا انجام سی تی آنژیوگرافی برای شما مناسب هست یا نه.
فواید انجام سی تی آنژیوگرافی قلب
• سی تی آنژیوگرافی یک فرایند غیرتهاجمی است. آزمایشی که می‌توان به جای سی تی آنژیوگرافی انجام داد کاتتریزاسیون قلبی با آنژیوگرافی قلبی است که یک روش تهاجمی محسوب می‌شود و به دلیل استفاده از یک کاتتر بلند که وارد عروق کشاله ران یا مچ دست می‌شوند و در عروق خونی مختلف به سمت قلب هدایت می‌شود، عوارض بیشتری دارد. دوران بهبودی پس از انجام آزمایش کاتتریزاسیون که یک روش تهاجمی است طولانی‌تر است.
• مهم‌ترین مزیت سی تی این است که در این روش می‌توان استخوان‌ها، بافت نرم و عروق خونی را به طور همزمان مورد بررسی قرار داد و به همین دلیل برای تشخیص علل دیگر که باعث بروز ناراحتی شده‌اند مانند آسیب‌دیدگی آئورت یا لخته شدن خون در ریه‌ها نیز یک روش مناسب است.
• عکس‌های گرفته شده به روش سی تی آنژیوگرافی بر خلاف عکس‌برداری عادی به وسیله اشعه ایکس، عکس‌های بسیار دقیقی از بافت‌های مختلف بدن هستند.
• معایناتی که با سی تی انجام می‌شوند به سرعت و راحت قابل انجام هستند.
• سی تی یک روش مقرون به صرفه برای طیف وسیعی از مشکلات پزشکی است.
• سی تی در مقایسه با ام آر آی نسبت به حرکات بیمار حین انجام فرایند حساسیت کمتری دارد.
• سی تی را می‌توان در مواردی که ایمپلنت‌های پزشکی در بدن بیمار قرار دارد نیز انجام داد؛ بر خلاف ام آر آی
• هیچ اشعه‌ای پس از انجام سی تی در بدن بیمار باقی نمی‌ماند.
• اشعه ایکس مورد استفاده در سی تی عوارض جانبی ندارد.
آماده شدن برای سی تی آنژیوگرافی قلب
پزشک به شما دستورالعملی در مورد نحوه آماده شدن برای انجام سی تی آنژیوگرافی می‌دهد. شما می‌توانید قبل از انجام این فرایند رانندگی کرده و به محل درمان بروید، همچنین قادر خواهید بود پس از درمان نیز خودتان رانندگی کرده و به منزل بازگردید.
غذاها و داروها
معمولاً از شما خواسته می‌شود که از چهار ساعت قبل از انجام آزمایش چیزی نخورید. شما می‌توانید آب بنوشید، اما باید از نوشیدن مایعات حاوی کافئین 12 ساعت قبل از آزمایش پرهیز کنید، زیرا این مواد ممکن است باعث افزایش ضربان قلب شوند و پزشک نتواند عکس‌های دقیق و واضحی از قلب بگیرد.
اگر به رنگ مورد استفاده در این آزمایش، آلرژی دارید، باید از پزشک بخواهید که 12 ساعت قبل از انجام آن به شما داروهای استروئیدی بدهد تا احتمال بروز واکنش‌های آلرژیک کاهش یابد.
لباس پوشیدن و مسائل شخصی
شما باید لباس‌هایی که بالای کمر شمارا پوشانده‌اند را درآورید و همچنین جواهرآلات و عینک خود را نیز درآورده و لباس مخصوص بیمارستان را بپوشید.
روش انجام سی تی آنژیوگرافی
سی تی آنژیوگرافی معمولاً در بخش رادیولوژی بیمارستان یا مراکز تصویربرداری سرپایی انجام می‌شود.
قبل از انجام آزمایش
ممکن است پزشک به شما داروهایی به نام مسدودکننده‌های بتا بدهد که ضربان قلب شما را کاهش داده و باعث می‌شود که عکس‌های واضح‌تری از قلب شما گرفته شود. اگر شما در گذشته دچار عوارض جانبی داروهای مسدودکننده بتا شده‌اید باید به پزشک اطلاع دهید.
همچنین برای تعریض عروق کرونری به شما نیتروگلیسیرین نیز داده می‌شود. اگر شما به مواد کنتراست آلرژی دارید به شما داروهایی داده می‌شود که احتمال بروز واکنش‌های آلرژیک را کاهش می‌دهد.
حین انجام آزمایش
قبل از قرار دادن خطوط وریدی در دست یا بازوی شما برای تزریق رنگی که باعث مشخص شدن عروق کرونری در عکس‌ها می‌شود، یک تکنسین به شما داروهای بیحسی می‌دهد. عکس گرفتن کمتر از 5 دقیقه طول می‌کشد، اما شما باید یک ساعت قبل از شروع عکس‌برداری برای اجرای کل فرایند آزمایش در محل درمان حضور داشته باشید.
سپس تکنسین الکترودهایی را در قفسه سینه شما قرار می‌دهد تا ضربان قلب شما را اندازه‌گیری کند. شما روی یک تخت دراز کشیده و به آرامی وارد تونل دستگاه می‌شوید. اگر از قرار گرفتن در محیط‌های بسته ناراحت می‌شوید، می‌توانید از پزشک بخواهید که به شما داروهای آرام‌بخش بدهد.
تکنسین مسئول دستگاه از اتاق دیگری این آزمایش را راهبری می‌کند و از طریق یک پنجره شیشه‌ای نیز داخل اتاق شما را می‌بیند. همچنین، با استفاده از یک سیستم ارتباطی داخلی شما با تکنسین در ارتباط خواهید بود.
پس از انجام آزمایش
پس از این که آزمایش سی تی آنژیوگرافی انجام شد شما می‌توانید به فعالیت‌های روزمره خود بپردازید. شما می‌توانید پس از انجام آزمایش رانندگی کرده و به منزل یا محل کار خود بروید. آب زیادی بنوشید تا به شستن و دفع رنگ از سیستم بدن شما کمک کند. تصاویر گرفته شده در سی تی آنژیوگرافی بلافاصله پس از انجام آزمایش آماده می‌شوند.
نتایج سی تی آنژیوگرافی قلب
پزشک بر اساس نتایج آزمایش با شما در مورد این که آیا بیماری‌های قلبی شما نیاز به درمان دارند یا نه، آیا احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی وجود دارد یا نه و همچنین در مورد نحوه حفظ سلامت قلب صحبت و تبادل نظر می‌کند. بدون توجه به نتایج آزمایش، بهتر است برای حفظ سلامت قلب، سبک زندگی خود را تغییر دهید. برخی نکات در تغییر سبک زندگی عبارتند از:
• به طور منظم ورزش کنید: ورزش کردن به حفظ وزن سالم و کنترل دیابت، کلسترول و فشار خون و همه عواملی که احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهند کمک می‌کند. با تأیید پزشک می‌توانید به مدت 30 تا 60 دقیقه در بیشتر روزهای هفته فعالیت‌های ورزشی متوسط تا سنگین انجام دهید. در صورت لزوم می‌توانید زمان‌های ورزش کردن خود را به چند زمان 10 دقیقه‌ای تقسیم کنید.
• غذاهای سالم میل کنید: یک رژیم غذایی مناسب برای سلامتی قلب شامل میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل بوده و در آن باید چربی‌های اشباع‌شده، کلسترول و سدیم کمتری مصرف شود تا وزن سالم بدن، فشار خون و کلسترول کنترل شود.
• استعمال دخانیات را ترک کنید: استعمال دخانیات یک عامل مهم است که احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی به خصوص آترواسکلروز را افزایش می‌دهد. اگر شما سیگار می‌کشید آن را ترک کنید تا احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی در شما کاهش یابد.
• وزن سالم بدن خود را حفظ کنید: وزن اضافی با افزاش فشار خون، افزایش کلسترول و دیابت نوع 2 ارتباط دارد. کاهش مقدار کمی از وزن احتمال بروز این خطرات را کاهش می‌دهد.
• وضعیت سالم خود را مدیریت کنید: اگر فشار خون و کلسترول خون شما بالا است یا به دیابت مبتلا هستید باید داروهای خود را مطابق دستور پزشک مصرف کنید. از پزشک خود بپرسید که چند وقت یک بار باید به او مراجعه کنید.
• استرس خود را مدیریت کنید: استرس باعث انقباض و تنگی عروق خونی و در نتیجه حمله قلبی می‌شود. از پزشک خود در مورد برنامه‌های مدیریت استرس که در منطقه شما برگزار می‌شود سؤال کنید. ورزش کردن نیز به کاهش استرس کمک می‌کند.
عوارض جانبی سی تی آنژیوگرافی قلب
• در برخی افراد مبتلا به مشکلات کلیوی، مواد کنتراست مورد استفاده در سی تی اسکن ممکن است بیماری آنها را تشدید کند.
• اگر ماده کنتراست در هنگام تزریق در عروق خونی از آنها خارج شده و زیر پوست و در محل خط وریدی رفت ممکن است پوست، عروق خونی و عصب‌های شما دچار آسیب‌دیدگی شوند که البته به ندرت این اتفاق می‌افتد. اگر شما در دست خود و در محل خطر وریدی حین تزریق ماده کنتراست دردی احساس کردید باید بلافاصله به پزشک اطلاع دهید.
• همیشه احتمال ابتلا به سرطان به دلیل قرار گرفتن در معرض اشعه وجود دارد ولی مزیت و منفعت تشخیص دقیق بیش از خطر ناشی از این موضوع است.
• مقدار مؤثر اشعه در هنگام انجام این آزمایش متغیر است.
• زنانی که احتمال می‌دهند باردار هستند باید قبل از انجام هر گونه عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس یا سی تی اسکن به پزشک این مورد را اطلاع دهند.
• معمولاً انجام سی تی اسکن برای زنان باردار توصیه نمی‌شود مگر این که الزام پزشکی وجود داشته باشد زیرا ممکن است برای جنین درون رحم خطر داشته باشد.
• کارخانجات تولیدکننده ماده کنتراست میگویند که مادرانی که ماده کنتراست مدیوم به آنها تزریق می‌شود، 24 تا 48 ساعت نباید به فرزند خود شیر بدهند.
• احتمال بروز واکنش‌های آلرژیک جدی و خطرناک ناشی از تزریق ماده کنتراست حاوی ید کم است و بخش رادیولوژی نیز به خوبی برای مواجه با چنین واکنش‌هایی تجهیز شده است.
سؤالات رایج
محدودیت‌های سی تی آنژیوگرافی کرونری چیست؟
افرادی که خیلی چاق هستند نمی‌توانند از دهانه دستگاه سی تی اسکن عادی عبور کنند یا افرادی که وزن آنها بیش از 220 کیلوگرم است نمی‌توانند از تخت متحرک این دستگاه استفاده کنند. بیمارانی که بسیار چاق هستند یا به آریتمی ضربان قلب مبتلا هستید نمی‌توانند این آزمایش را انجام دهند زیرا کیفیت عکس‌هایی که از آنها گرفته می‌شود خوب واضح نخواهد بود.
بر خلاف CCTA که صرفاً یک آزمایش تشخیصی است می‌توان از روش تهاجمی آنژیوگرافی عروق کرونری به طور همزمان هم برای تشخیص و هم برای درمان استفاده کرد. اگر حین انجام سی تی آنژیوگرافی عروق کرونری، انسداد یا تنگی عروق وجود داشت نمی‌توان درمان را نیز به طور همزمان انجام داد.
بیمارانی که احتمال ابتلا به بیماری‌های عروق کرونری در آنها بالا است و علائم رایج آن را نیز دارند بهتر است به جای سی تی آنژیوگرافی تحت آزمایش آنژیوگرافی عروق کرونری قرار گیرند تا همزمان تحت درمان نیز قرار گیرند.
انجام آزمایش سی تی آنژیوگرافی عروق کرونری چقدر طول می‌کشد؟
کل فرایند انجام این آزمایش شامل آماده‌سازی، اسکن کردن و ریکاوری بین 3 تا 4 ساعت طول می‌کشد به خصوص اگر به شما مسدودکننده‌های بتا داده شده باشد. خود سی تی اسکن در حدود 20 دقیقه طول می‌کشد.
