همه چیز درباره تست ورزش قلب: فرایند، قبل و بعد تست استرس قلب

اهداف انجام تست

---

از تست استرس قلب برای ارزیابی وضعیت سیستم قلبی عروقی بدن که خود قلب و رگ‌های خونی را در بر می‌گیرد، استفاده می‌شود. در این آزمایش وضعیت گردش خون در زمان استراحت و در زمان حداکثر فشار روی قلب مقایسه می‌شود. با وجود اینکه اهداف اصلی این آزمایش بررسی اختلالات سیستم قلبی عروقی است، از آن برای تحت نظر گرفتن فرد در خصوص دیگر بیماری‌های قلبی نیز استفاده می‌شود.

اهداف انجام تست

---

وقتی بیماری‌های شریان‌های کرونری رخ می‌دهند، دیواره عروق کرونر (رگ‌هایی که قلب را تغذیه می‌کنند) سخت و ضخیم می‌شوند و بر روی آن‌ها پلاک تشکیل می‌شود. این وضعیت به آرتروسکلروسیس معروف است. به مرور زمان، انسداد مسیر باعث ممانعت از جریان خون می‌شود و در نهایت ممکن است منجر به حمله قلبی یا سکته مغزی شود.
چالشی که در بیماری‌های قلبی عروقی وجود دارد، این است که حتی اگر تنها بخشی از مسیر جریان خون بسته شود، قلب همچنان به مقدار کافی خون دریافت می‌کند، حتی در حالت استراحت. تنها زمانی که قلب تحت فشار قرار می‌گیرد، تأثیر بسته شدن مسیر عبور خون قابل مشاهده و احساس می‌شود.
تست ورزش قلب شامل المان‌های مختلفی است که به شناسایی انسداد مسیر عبور خون از طریق روش‌های مختلف کمک می‌کند.

• رصد کردن سطح اکسیژن خون: وقتی جریان خون مسدود می‌شود (به این وضعیت ایسکمیک می‌گویند) مقدار اکسیژنی که از شش‌ها حمل و به قلب داده می‌شود کاهش می‌یابد.
• رصد ضربان و فشار خون: وقتی مقداری از جریان خون توسط پلاک‌ها مسدود شده باشد، قلب باید با سختی بیشتری کار کند تا خون را از رگ‌های باریک شده عبور دهد.
• الکتروکاردیوگرام (ECG): با این وسیله هم تغییرات ضربان قلب و هم تغییرات ریتم این ضربان ثبت می‌شود. در بیماری‌های قلبی عروقی این تغییرات ممکن است توسط این روش مشخص شوند.

علاوه بر تشخیص بیماری‌های قلبی عروقی، تست ورزش در اغلب موارد می‌تواند بگوید که انسداد تا چه حد جدی است (به آن ارزیابی عملکرد می‌گویند).  برای مثال اگر علائم ایسکمیک با انجام مقدار کمی ورزش پیشرفت کند، احتمالا مقدار انسداد زیاد است و نیاز به جراحی تهاجمی دارد. اگر ایسکمیک در سطوح بالای تست ورزشی روی ‌دهد، معمولا نشان دهند مقدار کم انسداد است که نتیجه آن تغییر رویکرد درمانی است.

انجام تست ورزشی بصورت دوره‌ای همچنین می‌تواند برای رصد کردن پیشرفت نارسایی قلبی (وضعیتی که قلب مقدار خونی را که باید پمپ کند، پمپاژ نمی‌کند) یا ارزیابی وضعیت بهبود شما بعد از حمله قلبی، مورد استفاده قرار گیرد.

محدودیت‌هایی که این تست دارد

---

بسیار مهم است به این نکته توجه کنید که علیرغم مزایایی که تشخیص انسداد دارد، تست ورزشی قلب نمی‌تواند مقدار سخت شدگی و ضخامت رگ‌ها را مشخص کند. این تست تنها مقدار کلی جریان خون را که بواسطه آن پزشکان می‌توانند ناحیه انسداد یا شدت بیماری قلبی عروقی را تشخیص دهند، مشخص می‌کند.

• برای اینکه محل دقیق انسداد مشخص شود، متخصص قلب ممکن است از آزمایش سوند قلبی و آنژیوگرافی کرونری استفاده کند.
• تست ورزشی قلب نمی‌تواند وضعیت استحکام پلاک‌های دیواره رگ‌ها یا زمان و احتمال حمله قلبی که فرد ممکن است داشته باشد را پیش بینی کند.
• از نظر دقت تست ورزشی قلب دارای تفسیری گسترده است و نتیجه آن خیلی به تجهیزات مورد استفاده، تجربه تکنیسین و دیگر عواملی که ممکن است هر روز تغییر کنند (مانند اینکه آیا علائم خاص این بیماری در زمان آزمایش بروز کند یا نه) وابسته است.
• برمبنای تحقیقات قلب شناسی، توانایی ارائه تشخیص مثبت صحیح در تست ورزشی قلب بدون تصویربرداری 68 درصد است در حالیکه توانایی تشخیص منفی صحیح در این تست 77 درصد می‌باشد.

بنابراین تجربیات بالینی نقش بسیار مهمی در دقت نتیجه یک تست ایفا می‌کند.

خطرات و موارد منع انجام این تست

---

درحالیکه تست ورزشی قلب نسبتا ایمن و کنترل شده است، ممکن است خطراتی برای افرادی که بیماری حاد قلبی دارند داشته باشد. خطراتی نظیر از حال رفتن، درد در قفسه سینه، تپش نامنظم قلب و حمله قلبی.

اگر پزشک این تست را برای شما مناسب تشخیص داده، به این معنی است که این تست برای شما خطر کمی دارد. به دلایل ایمنی، اگر شما شرایط زیر را داشته باشید نباید تست ورزشی قلب را انجام دهید:

• درد ناپایدار در قفسه سینه که با دارو هم کنترل نمی‌شود.
• فشار خون ریوی شدید
• آریتمی کنترل نشده
• حمله قلبی که کاملا کنترل نشده
• آمبولی ریوی (وجود لخته خون در شریان‌های ریوی)
• شکاف آئورت (وجود یک پارگی در آئورت)
• هر نوع بیماری خاص

اگر و در هر زمان که این شرایط تحت کنترل قرار گرفت ممکن است تست ورزشی قلب انجام شود.

ناتوانی در استفاده از پاهایتان مانعی برای انجام تست ورزشی قلب نیست. دوچرخه ثابتی که دسته‌های آن با نیروی بازو می‌چرخد می‌تواند جایگزین تردمیل شود.

افراد دیگری که به دلیل ناتوانایی‌های فیزیکی نمی‌‌توانند این تست را انجام دهند ممکن است توسط داروهایی اثر کوتاه مدت دارند و می‌‌‌توانند اثر تست ورزشی را روی قلب شبیه سازی کنند (دبوتامین)، مورد آزمایش قرار گیرند.

پیش از انجام آزمایش

---

با وجود اینکه آمادگی برای انجام تست ورزشی قلب نسبتا ساده است، نکاتی هست که باید قبل از انجام این تست در نظر داشته باشید:

زمان

وقتی برای انجام تست ورزشی قلب برنام ریزی می‌کنید، در نظر داشته باشید که کمتر از 90 دقیقه از وقت روزانه‌تان برای این کار در نظر نگیرید. با وجود اینکه این تست تنها حدود 10 تا 20 دقیق طول می‌کشد باید در نظر داشت که آماده شدن قبل از آن و سرد شدن بدن بعد ازآن زمان بر است.

سعی کنید 30 دقیقه قبل از زمان ملاقات با پزشک در محل حضور داشته باشید تا هم ثبت نام کنید و هم ریلکس شوید.

تنظیم دستگاه‌ها نسبتا آسان است و معمولا از این دستگاه‌ها استفاده می‌شود:

• یک تردمیل با شیب قابل تنظیم (یا دیگر قطعات مناسب اگر نیاز باشد)
• دستگاه الکتروکاردیوگراف به همراه الکترودهای آن
• یک دستگاه فشار خون
• دستگاه پالس اکسیمتر برای اندازه گیری سطح اکسیژن خون

انجام تست توسط پزشک، پرستار یا تکنیسین آموزش دیده مشاهده می‌شود.

مکان

تست ورزشی قلب اغلب در مطب متخصص قلب انجام می‌شود. اگر دستگاه‌های تخصصی دیگری نیاز باشد مانند اکوکاردیوگراف ممکن است از شما خواسته شود برای انجام آن به بیمارستان مراجعه کنید. اتاقی که تست در آن انجام می‌شود آزمایشگاه استرس نامیده می‌شود.

چه لباسی بپوشیم؟

هنگام مراجعه برای انجام تست ورزشی از یک جفت کفش راحت و لباس دو تکه آزاد استفاده کنید. همچنین باید آماده باشید که پیراهن یا بلوز خود را از تن درآورید تا الکترودهای دستگاه EEG بتوانند به سینه شما متصل شوند.

با وجود اینکه در این مکان‌ها، قفسه‌های قفل دار برای نگهداری از کیف و موبایل شما وجود دارد، بهتر است اشیاء قیمتی خود را در خانه باقی بگذارید و همراه نیاورید.

خوراکی و نوشیدنی

به منظور انجام تست، لازم است که در طول 24 ساعت قبل از زمان مقرر، از مصرف هر نوع غذا و نوشیدنی حاوی کافئین (مانند قهوه، چای، نوشیدنی‌های انرژی‌زا و سایر خوراکی‌های حاوی کافئین) خودداری کنید.
در 4 ساعت قبل از انجام تست، تنها آب خالی مصرف کنید. در صورتی که به دلیل مبتلا بودن به دیابت یا مصرف داروهای مزمن (مانند داروهای ضد HIV)، برنامه زمانی انجام تست شما به تاخیر بیافتد، باید داروهای خود را در زمان مقرر مصرف کنید و 4 ساعت بعد از مصرف دارو، تست را انجام دهید. در این مورد، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.

مصرف داروها

وقتی برای انجام تست ورزش قلب برنامه ریزی می‌کنید، در خصوص هر نوع دارویی که مصرف می‌کنید (داروهایی که با نسخه تجویز شده‌اند، بدون نسخه‌اند، مربوط به همئوپاتی هستند، سنتی‌اند یا مکمل غذایی هستند) با تکنیسین انجام تست صحبت کنید. در برخی موارد این داروها بر دقت تست تاثیر گذارند.

هر نوع داروی کافئین دار می‌تواند سبب افزایش ضربان قلب و فشار خون شود. داروهای مربوط  به بیماری‌های قلبی مزمن و داروهای نیتراته‌ای که برای درمان درد قفسه سینه استفاده می‌شوند نیز باید قبل از انجام تست مصرفشان متوقف شود.

اگر از انسولین برای کنترل قند خون استفاده می‌کنید، با متخصص قلب خود در خصوص مقداری که باید در روز انجام تست مصرف کنید، مشورت کنید. در اغلب موارد می‌بایست دوز مصرف انسولین را کاهش دهید و مصرف هر نوع داروی خوراکی را تا بعد از کامل شدن انجام تست به تاخیر بیاندازید.

از سوی دیگر، اگر از اسپری برای آسم یا COPD استفاده می‌کنید، مطمئن شوید که آن را همراه خود آورده‌اید. اگر از دستگاه نشان دهنده مقدار گلوکز خون استفاده می‌کنید، حتما آن را در خلال انجام تست همراه داشته باشید تا مقدار قند خون را بعد از انجام تست اندازه گیری کنید.

پیش از انجام تست

---

قبل از انجام تست، لازم است که لباس خود را از تن درآورید به شکلی که بشود 10 الکترود مخصوص دستگاه ECG را با برچسبهای مخصوص به سینه‌ شما متصل کرد. اگر سینه شما پر مو است ممکن است نیاز به تراشیدن آن باشد. ممکن است برای اطمینان از در محل مناسب ماندن الکترودها، به شما یک گان پوشانده شود.

سپس دستبند دستگاه فشار خون دور بازوی شما قرار می‌گیرد و سنسورهای دستگاه پالس اکسیمتر به انگشتان شما متصل می‌شوند. قبل از شروع انجام حرکات ورزشی، تکنیسین گراف دستگاه ECG، ضربان، فشار خون و اکسیژن خون را در حالت استراحت شما ثبت می‌کند. از این‌ها به عنوان مبنای مقایسه با نتایج بعد از انجام تست، استفاده می‌شوند.

در خلال انجام تست

---

بعد از اینکه نتایج تست‌ها در حالت استراحت مشاهده شد، حرکات ورزشی شروع می‌شود. حرکات ورزشی مرحله بندی شده‌اند به این معنی که شدت و سختی آن‌ها هر سه دقیقه با افزایش سرعت یا تنظیم شیب و مقاومت دستگاه، افزایش می‌یابد.

در فواصل زمانی سه دقیقه‌ای ضربان شما، فشار خون، اکسیژن خون و گراف ECG و هر نوع علائمی که ممکن است شما داشته باشید، ثبت می‌شود. دسته‌های محافظ دستگاه را محکم نگیرید زیرا ممکن است روی نتایج آزمایش تاثیر بگذارند.

در خلال انجام تست ممکن است به سختی نفس بکشید، عرق کنید و احساس تپش شدید قلب داشته باشید اما نباید درد اضافه یا احساس پرشانی داشته باشید. اگر چنین شد، به تکنیسین اطلاع دهید. گراف ECG شما در خلال انجام تست رصد می‌شود به این شکل که تکنیسین می‌تواند ببیند که آیا به حداکثر ضربان قلب (MHR) یا هر نوع مشکل دیگری رسیده‌اید یا نه.

بسته به هدف انجام تست، ممکن است در حالتی که به آن تست حداکثر استرس یا تست کمتر از حداکثر فشار گفته می‌شود، قرار داده شوید. بنا به تعریف:

• در تست حداکثر استرس شدت انجام تست آنقدر افزایش می‌یابد تا به واسطه از نفس افتادن شما یا مشاهده بروز یک مشکل قلبی در گراف ECG دیگر نتوانید ادامه دهید. هدف از انجام تست حداکثر استرس، یافتن مدرکی دال بر وجود بیماری‌های قلبی عروق است. این تست ممکن است بین 6 تا 15 دقیقه طول بکشد. گاهی اوقات بسته به شرایط قلبی عروقی شما ممکن است کمتر زمان ببرد.

 

• در تست کمتر از حداکثر فشار، حرکات ورزشی را تا جایی ادامه می‌دهند که شما به 85 درصد از حداکثر استرس (MHR) برسید. این تست عموما برای افرادی انجام می‌شود که در حالت ریکاوری بعد از حمله قلبی قرار دارند تا مشخص شود که چه مقدارد حرکات ورزشی را می‌توانید به شکل ایمن انجام دهید. حداکثر زمان برای انجام این تست 27 دقیقه است. اغلب افراد در مدت 8 تا 10 دقیقه به این مرحله می‌رسند.

اگر شما در قفسه سینه درد متوسط تا شدید حس کنید، تنفستان به شدت کوتاه شود، دچار سرگیجه شوید یا از حال بروید انجام تست متوقف می‌شود. به همین صورت اگر گراف ECG مشکل آریتمی را نشان دهد یا فشار خون شما به شکل غیر عادی بالا یا پایین رود، انجام تست بطور دائمی متوقف می‌شود.

بعد از انجام تست

---

وقت تست ورزشی قلب کامل شد و نتایج مورد نیاز بدست آمد، بدن شما را بوسیله راه رفتن  یا حرکات آهسته در مدت 2 تا 3 دقیقه، به تدریج سرد می‌کنند. بعد از آن تست رسما پایان می‌یابد. به شما مقداری آب داده می‌شود و از شما خواسته خواهد شد که به مدت 10 تا 15 دقیقه بنشینید.

وقتی برای تکنیسین آزمایشگاه مشخص شد که فشار خون و ضربان شما در حالت عادی قرار دارد، دست بند فشار خون، پالس اکسیمتر و سنسورهای ECG را از شما جدا می‌کند. در این حالت شما می‌توانید لباس‌های خود را بپوشید و به سرویس بهداشتی بروید.

اگر به دیابت مبتلا هستید، این زمانی است که می‌توانید از دستگاه گلوکومتر خود برای اندازه گیری مقدار قند خون استفاده کنید. اگر در حالت غیر عادی قرار داشت با تکنیسین یا پرستار درمیان بگذارید.

به همین صورت اگر به هر دلیل احساس ناخوشایندی داشتید مطب را ترک نکنید. به مسئولین مطب بگویید و اجازه دهید آن‌ها چک کنند تا مطمئن شوند که حال شما مساعد است.

بعد از انجام تست

---

بطور کلی وقتی علائم حیاتی شما بعد از انجام تست ورزشی قلب بررسی می‌شود، هیچگونه عوارض جانبی منفی و ماندگار ناشی از این تست مشاهده نمی‌شود. اگر سبک زندگی شما بدون ورزش یا بدون تحرک است احتمال دارد تا یک یا دو روز بعد از تست، احساس خستگی یا درد در مفاصل و ماهیچه‌ها داشته باشید. این امر طبیعی است. حتی احساس حالت سوختگی در پاها (در نتیجه تولید لاکتیک اسید در ماهیچه‌ها بروز می‌کند) ممکن است ایجاد شود.

در هر صورت اگر بعد از بازگشت از تست ورزشی قلب به خانه علائم زیر را احساس کردید، لازم است با 115 تماس بگیرید یا به نزدیکترین اورژانس مراجعه نمایید:

• احساس سفتی یا درد در قفسه سینه که به مدت چند دقیقه ادامه داشته باشد یا باقی بماند.
• احساس درد در قسمت فک، گردن، کمر، شکم یا یک یا هر دو بازو
• تنفس سخت
• عرق سرد ناگهانی که اغلب با احساس سبکی سر و سرگیجه همراه است.