در تست کنترل ضربان قلب جنین، تعداد ضربان قلب و ریتم قلب جنینی که در شکم دارید اندازه‌گیری می‌شود. با این کار، پزشک می‌تواند ببینید که کودکتان در چه وضعیتی است.
ممکن است پزشک شما ضربان قلب کودک را در اواخر بارداری و در حین زایمان چک کند. میزان متوسط ضربان قلب جنین بین 110 تا 160 بار در دقیقه است. این میزان می‌تواند از 5 تا 25 بار در دقیقه متغیر باشد. میزان ضربان قلب جنین می‌تواند با توجه به واکنش‌های کودک به شرایط موجود در رحم مادر تغییر کند. یک ضربان قلب غیرطبیعی در جنین ممکن است به این معنا باشد که کودک اکسیژن کافی دریافت نکرده است یا اینکه مشکلاتی دیگری وجود دارد.
چکاپ قلب جنین
دو روش برای کنترل و بررسی ضربان قلب جنین وجود دارد:
چکاپ خارجی قلب جنین
در این روش، از یک وسیله استفاده می‌شود تا ضربان قلب کودک از روی شکم مادر گوش کرده و ثبت کند. این وسیله یک نوع سونوگرافی داپلر است که به طور معمول در طول ویزیت‌های بارداری برای شمارش ضربان قلب جنین استفاده می‌شود. همچنین، این دستگاه ممکن است در هنگام زایمان برای بررسی ضربان قلب نوزاد به کار گرفته شود. در این صورت، یک مبدل کوچک یا پروب سونوگرافی روی شکم مادر قرار می‌گیرد و صداهای قلب کودک به یک کامپیوتر منتقل می‌شود. تعداد و الگوی ضربان قلب جنین روی یک صفحه نمایش نمایش داده می‌شود و همچنین روی کاغذ چاپ می‌شود.
چکاپ داخلی قلب جنین
در این روش از یک سیم باریک (الکترود) بروی سر کودک استفاده می‌شود. این سیم از طریق دهانه‌ی رحم به کودک می‌رسد و به یک مانیتور متصل می‌شود. با این روش، بهتر می‌توان وضعیت کودک را مشاهده و ثبت کرد زیرا مواردی مانند تکان‌های کودک تأثیری روی عملکرد آن نخواهد داشت. البته این روش تنها در صورتی انجام می‌شود که کیسه آبی که کودک را در طی بارداری احاطه می‌کند (مایع آمنیوتیک) ترکیده و دهانه‌ی رحم باز شده باشد. پزشک شما ممکن است از روش کنترل داخلی ضربان قلب نوزاد هنگامی استفاده کند که با روش خارجی به‌خوبی نمی‌تواند به نتایج دقیقی دست یابد یا ممکن است از این روش برای کنترل دقیق‌تر نوزاد در حین زایمان استفاده کند.
در حین زایمان، پزشک انقباضات رحم و ضربان قلب کودک را کنترل و نظارت می‌کند. همچنین به دفعات انقباض رحم و مدت زمان هر یک از این انقباضات توجه دارد. ازآنجایی‌که ضربان قلب نوزاد و انقباضات رحم مادر هم‌زمان باهم ثبت می‌شوند، پزشک می‌تواند این نتایج را باهم نگاه کرده و مقایسه می‌کند.
در حین کنترل قلب نوزاد با روش داخلی، پزشک می‌تواند فشار داخل رحم را نیز چک کند. برای این کار، لوله باریکی را در دهانه‌ی رحم و رحم مادر قرار می‌دهد. این لوله میزان فشار رحم را می‌خواند و بر روی مانیتور نمایش می‌دهد.
چرا باید ضربان قلب جنین چک شود؟
درصورتی‌که یک بارداری پرخطر دارید، چکاپ قلب جنین می‌تواند کمک فراوانی به شما کند. اگر دیابت یا فشارخون بالا دارید، بارداری تان پرخطر محسوب می‌شود. همچنین اگر کودکتان آن‌طور که باید در رحم رشد و تکامل نیافته است، بارداری‌تان پرخطر است.
برای بررسی اینکه داروهای مخصوص زایمان زودرس تا چه میزان روی کودک تأثیر گذاشته‌اند، ضربان قلب کودک را بررسی می‌کنند. این‌ها داروهایی هستند که برای کمک به جلوگیری از شروع زودهنگام روند زایمان استفاده می‌شوند.
چکاپ ضربان قلب جنین ممکن است در تست‌های دیگر نیز مورد استفاده قرار بگیرد، از جمله:
- تست غیر استرس –Nonstress Test (NST: این تست میزان ضربان قلب جنین را در حین تکان خوردن جنین اندازه می‌گیرد.
- تست استرس انقباضی: این تست، ضربان قلب جنین را همراه با انقباضات رحمی اندازه می‌گیرد. این انقباضات با استفاده از دارو یا روش‌های دیگری شروع می‌شوند.
- تست پروفايل بيوفيزيکی (BPP): این تست ترکیبی از یک تست غیراسترسی و سونوگرافی است.
مواردی که ممکن است روی ضربان قلب کودک در حین زایمان تأثیر داشته باشند عبارت‌اند از:
- انقباضات رحم
- داروهای مسکن یا بیهوشی که در حین زایمان به مادر داده می‌شود.
- آزمایش‌هایی که در طی زایمان انجام می‌شود.
- فشاری که در مرحله‌ی دوم زایمان اعمال می‌شود.
پزشک شما ممکن است دلایل دیگری نیز برای کنترل و بررسی ضربان قلب کودک داشته باشد.
چکاپ ضربان قلب جنین چه خطراتی ممکن است در پی داشته باشد؟
در این تست، از هیچ اشعه‌ای استفاده نمی‌شود. مبدل یا پروب دستگاه معمولاً هیچ ناراحتی ایجاد نمی‌کند. فقط ممکن است کمربندهای کشی که پروب را روی شکمتان نگه می‌دارد، کمی آزاردهنده باشند؛ که آن‌ها را می‌توان تنظیم کرد. در طی انجام برخی از انواع چکاپ‌های قلب جنین، باید دراز بکشید و بی‌حرکت باشید. شاید نیاز باشد که در حین زایمان نیز در تخت بمانید. در حین انجام چکاپ داخلی، ممکن است هنگامی‌که الکترود را وارد رحم می‌کنند، کمی احساس ناراحتی کنید.
مواردی وجود داد که می‌توانند دقت نتایج بررسی ضربان قلب جنین را کمتر کنند. این موارد عبارت‌اند از:
- چاقی مفرط مادر
- حالت قرارگیری جنین یا مادر
- بیش‌ازحد بودن مقدار مایع آمنیوتیک
- باز نشدن دهانه‌ی رحم یا نترکیدن کیسه آب. در هردوی این موارد باید چکاپ داخلی انجام داد.
چگونه برای چکاپ ضربان قلب کودک آماده شویم؟
ممکن است از شما درخواست شود تا به این فرم رضایتنامه امضا دهید تا اجازه دهید تست ضربان قلب جنین انجام شود. لطفاً این فرم رضایتنامه را به دقت مطالعه کنید و در صورتی که هرگونه ابهامی وجود دارد، سؤال بکنید. امضای شما بر روی این فرم، نشان می‌دهد که شما با انجام این تست موافقت می‌کنید و رضایت خود را اعلام می‌کنید. این فرم رضایتنامه ممکن است بخشی از رضایت کلی شما برای زایمان و تولد نوزاد باشد. در صورتی که به هرگونه دارو، لایتکس، نوار چسب یا مواد بی‌حسی و بیهوشی حساسیت دارید، لطفاً این موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید.
اگر تست ضربان قلب جنین همراه با تست‌های کنترلی دیگر انجام می‌شود، از شما درخواست می‌شود که قبل از انجام این تست غذا بخورید. این کار کمک می‌کند تا جنین درحین تست حرکت بیشتری داشته باشد. قبل از انجام تست کنترل داخلی ضربان قلب جنین، کیسه آب باید پاره شده باشد و دهانه رحم باید باز شده باشد تا ابزار داخلی بتواند وارد رحم شود. هر دستورالعمل دیگری که پزشک به شما بدهد را نیز رعایت کنید تا برای انجام این تست آماده شوید.
روش چکاپ و بررسی ضربان قلب جنین چگونه انجام می‌شود؟
چکاپ ضربان قلب جنین را میتوانید در مطب پزشک خود یا در حین بستری شدن در بیمارستان انجام دهید. روش انجام این تست ممکن است با توجه به شرایط شما و نیز شیوه‌ی پزشکتان متفاوت باشد.
چکاپ خارجی ضربان قلب جنین
بسته به نوع روشی که برای تست انجام می‌شود، از شما خواسته می‌شود که از کمر به پاپیین، لباس‌هایتان را درآورید. یا ممکن است نیاز باشد که همه‌ی لباس‌هایتان را درآورید و روپوش بیمارستان بپوشید.
- روی تحت آزمایش به پشت دراز می‌کشید.
- پزشک ژل شفافی روی شکمتان استعمال می‌کند.
- پزشک مبدل یا پروب دستگاه را روی پوستتان فشار می‌دهد و آن را روی شکم حرکت می‌دهد تا ضربان قلب جنین را پیدا کند. از دستگاه داپلر یا یک مانیتور الکترونیکی میتوانید صدای ضربان قلب کودکتان بشنوید.
- در حین زایمان، پزشک ممکن است ضربان قلب کودک را در فواصلی یا بدون فاصله و پیوسته چک کند، این کار با توجه به شرایط شما و شرایط کودکتان انجام می‌شود.
- برای کنترل پیوسته ضربان قلب، پزشک مبدل را با یک کابل به مانیتور وصل می‌کند. یک کمربند کشی پهن دورتادور شکمتان بسته می‌شود تا مبدل دستگاه را در جای خود (روی شکم) نگه دارد.
- پزشک ضربان قلب کودک را ثبت می‌کند. در حین کنترل پیوسته، الگوی ضربان قلب جنین بر روی یک صفحه نمایش کامپیوتری نمایش داده شده و روی کاغذ چاپ می‌شود.
- در حین انجام کنترل پیوسته‌ی ضربان قلب جنین، نمی‌توانید از جای خود بلند شوید.
- هرگاه که چکاپ به پایان رسید، پزشم ژل روی شکمتان را پاک خواهد کرد.
چکاپ داخلی ضربان قلب جنین
از شما خواسته می‌شود تا لباس‌هایتان را درآورید و روپوش بیمارستان بپوشید و مراحل زیر را برای چکاپ داخلی ضربان قلب کودک انجام می‌شود:
- روی تخت زایمان دراز می‌کشید. کف پاها و پاهایتان مانند وضعیتی که در حین معاینه‌ی لگن قرار می‌گیرید، کمی بالاتر از لگنتان قرار می‌گیرند.
- پزشک یک معاینه‌ی واژینال انجام می‌دهد تا ببیند که دهانه‌ی رحمتان را تا چه اندازه بازشده است. این کار کمی آزاردهنده است.
- اگر کیسه آب هنوز سالم باقی‌مانده است، ممکن است پزشکتان دیواره‌ی آن را با یک ابزار بترکاند در این حین احساس خواهید کرد که مایع گرمی از واژنتان خارج می‌شود.
- پزشک با انگشت (با دستکش) قسمت‌هایی از بدن کودک را در دهانه‌ی رحم لمس می‌کند. این قسمت معمولاً سر نوزاد است.
- پزشک یک لوله‌ی باریک (کاتتر) وارد واژن می‌کند و یک سیم نازکی را در انتهای این لوله بروی سر کودک قرار خواهد داد. سپس این سیم را به آرامی روی پوست کودک می‌چرخاند.
- پزشک لوله‌ی باریک را خارج کرده و سیم نازک در همان‌جا بر روی سر کودک باقی خواهد ماند.
- پزشک این سیم را به یک کابل مانیتور متصل خواهد کرد. این سیم با یک باند که به دور رانتان می‌پیچد، در جای خود ثابت نگه داشته می‌شود.
- در حین انجام تست کنترل پیوسته‌ی ضربان قلب جنین به روش داخلی، قادر به بلند شدن از جای خود نخواهید بود.
- هرگاه که کودک متولد شد، پزشک سیم را خارج خواهد کرد.
بعد از بررسی و کنترل ضربان قلب جنین
پس از انجام تست ضربان قلب جنین به روش خارج از بدن، نیازی به مراقبت ویژه ندارید و میتوانید روال غذایی و فعالیت‌های روزمره خود را ادامه دهید، مگر اینکه پزشک شما توصیه دیگری داشته باشد.
در صورت انجام تست ضربان قلب جنین به روش داخلی، پزشک نوزاد را بررسی می‌کند تا هر گونه عفونت، کبودی یا بریدگی را تشخیص دهد. سپس محل را با یک ماده ضدعفونی‌کننده تمیز می‌کند.
