مسمومیت حاملگی یا پره اکلامپسی اختلالی است که به طور کلی بعد از هفته ۲۰ ام بارداری رخ می‌دهد و با بالا رفتن ناگهانی فشارخون و علائمی از آسیب به اندام‌ها از جمله کبد و کلیه ظاهر می‌شود. همچنین ممکن است علائم دیگری مشاهده شود (یا شاید با علائمی همراه نباشد) از جمله وجود پروتئین در ادرار (دفع پروتئین) و ورم شدید دست‌ها و صورت.
وقتی که این وضعیت (همچنین تحت عنوان فشارخون بارداری (PIH) یا مسمومیت بارداری شناخته می‌شود) قبل از هفته ۳۲ بارداری تشخیص داده شود، به آن مسمومیت حاملگی یا پره اکلامپسی زودرس میگویند.
عدم کنترل مسمومیت بارداری باعث شود که خون و اکسیژن کافی به جنین نرسد و همچنین آسیب‌دیدگی کبدی و کلیوی مادر می‌تواند مانع از رشد جنین گردد. در موارد نادر، مسمومیت حاملگی یا پره اکلامپسی می‌تواند تا اکلامپسی پیشرفت کند، یک وضعیت خیلی جدی‌تر که شامل تشنج یا HELLP (سندرم هلپ) شود، این وضعیتی ست که می‌تواند منجر به آسیب کید و مشکلاتی دیگر شود.
میزان شیوع مسمومیت حاملگی یا پره اکلامپسی چقدر است؟
تخمین زده شده است که ۵ تا ۸ درصد از زنان باردار، دچار مسمومیت بارداری می‌شوند. این شرایط در میان زنان سیاه‌پوست بیشتر از زنان سفیدپوست مشاهده می‌شود.
چه چیزی باعث بروز مسمومیت حاملگی می‌شود؟
هیچ کس دقیقاً نمی‌داند که علت بروز مسمومیت حاملگی چیست، اگرچه کارشناسان اعتقاد دارند که این وضعیت در جفت جنین آغاز می‌شود، وقتی که بدن شما، برای تأمین و حمایت از کودک در حال رشد درون شکم مادر، کار تولید جریان خون را تسریع می‌کند.
نظریه‌ها بی‌شماری در مورد علل بروز مسمومیت حاملگی وجود دارد، از جمله:
یک رابطه ژنتیکی
آرایش ژنتیکی یک جنین می‌تواند زمینه‌ای برای بروز مسمومیت حاملگی باشد. به این معنی که اگر مادرتان یا مادر همسرتان در طی دوران بارداری‌شان، مسمومیت حاملگی داشتند تا حدودی ممکن است احتمال اینکه در دوران بارداری‌تان دچار مسمومیت حاملگی شوید، زیاد است. به همین دلیل سابقه‌ی خانوادگی نیز خطر ابتلا به این وضعیت را افزایش می‌دهد، عوامل ژنتیک خودتان نیز ممکن است در بروز این شرایط نقش داشته باشند.
نقص در مجرای خونی
در طی دوران بارداری، بدن شما باید مجاری خونی بیشتری را برای فرستادن خون به کودک درون شکمتان و جفت آن ایجاد کند. در برخی از خانم‌ها، این سلول‌ها به‌خوبی رشد نکرده یا به خوبی عمل نمی‌کنند که این امر منجر به مسمومیت حاملگی می‌شود. از آنجا که ابتلا به مسمومیت حاملگی در دوران بارداری، خطر بروز بیماری‌های قلبی در آینده را افزایش می‌دهد، مجاری خونی معیوب می‌توانند در برخی از خانم‌ها، نشان‌دهنده‌ی یک مسمومیت حاملگی با فشارخون بالا می‌باشد.
بیماری لثه
ابتلا به بیماری شدید لثه بیش از دو برابر احتمال تشخیص پره اکلامپسی را دارد. متخصصان نمی‌دانند آیا بیماری پریودنتال یا همان بیماری لثه به خودی خود باعث پره اکلامپسی می‌شود یا اینکه این دو شرایط فقط با هم ارتباط ساده‌ای دارند. البته آن‌ها فکر می‌کنند که ممکن است این همان عفونتی باشد که منجر بیماری لثه می‌شود و به سمت جفت می‌رود یا مواد شیمیایی تولید کند که باعث بروز پره اکلامپسی می‌شوند.
پاسخ ایمنی
کودک و جفت هر دو اجسام خارجی هستند که مواد مغذی را از بدن شما به خود جذب می‌کنند. این امکان وجود دارد که در زنان مبتلا به پره اکلامپسی، بدن نسبت به این “مهاجمان” حساس شده و به گونه‌ای واکنش نشان دهد که بتواند به عروق خونی و خون آسیب برساند. به نظر می‌رسد که داشتن همسری با نشانگرهای ژنتیکی مشابه‌تر، احتمال این پاسخ را افزایش می‌دهد.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به پره اکلامپسی قرار دارند؟
پره اکلامپسی در بارداری‌های اول بیشتر دیده می‌شود که پس از شناسایی این شرایط در برخی مادران، به طور کلی در گروه پرخطر طبقه‌بندی می‌شوند. اگر در بارداری قبلی مبتلا به پره اکلامپسی شده باشید، تقریباً از هر ۳ بار ۱ بار احتمال ابتلا به این بیماری در بارداری آینده برایتان وجود دارد. هرچه زودتر و در هفته‌های کمتری در بارداری این وضعیت تشخیص داده شود، یا اگر در حین اولین بارداری‌تان ابتلا به پره اکلامپسی در شما تشخیص داده شده باشد، خطرات آن بیشتر خواهد بود
عوامل زیر نیز در مورد زنان مبتلا به مسمومیت بارداری ارتباط دارد:
سابقه شخصی یا خانوادگی پره اکلامپسی یا فشارخون بالای مزمن فشارخون بالا
بسیاری از علائم مسمومیت بارداری، مانند افزایش وزن و ورم، در یک بارداری کاملاً سالم می‌تواند طبیعی باشد. به همین دلیل بسیار مهم است که به طور مرتب به پزشک خود مراجعه کنید، وی می‌تواند علائم را کنترل کند و در صورت لزوم آزمایش‌هایی را برای تشخیص قطعی انجام دهد.
همچنین به خاطر داشته باشید که فشارخون بالا به خودی خود، چه قبل از بارداری داشته باشید و چه بعد از بارداری ایجاد شده باشد، مسمومیت بارداری نیست.
چگونه مسمومیت بارداری تشخیص داده می‌شود؟
مراقبت‌های منظم قبل از زایمان بهترین راه برای تشخیص پره اکلامپسی در مراحل اولیه آن است. هوشیاری نسبت به علائم مسمومیت بارداری و هشدار دادن به پزشک یا ماما در صورتی که متوجه آن شدید، به ویژه اگر سابقه فشارخون بالا قبل از بارداری داشته باشید، به او کمک می‌کند تا بیماری را زودتر تشخیص دهد.
پزشک شما به دنبال تنها یک علائم نیست بلکه به دنبال الگویی از علائم است. به عنوان مثال دفع پروتئین در ادرار یک علامت است اما لزوماً به این معنی نیست که شما دچار پره اکلامپسی هستید.
اگر پزشک شما به پره اکلامپسی مشکوک باشد، انجام آزمایش خون و ادرار را برای شما دستور می‌دهد. وی همچنین بررسی می‌کند که میزان لختگی خونتان تا چه حد است و ممکن است برای اطمینان از سلامتی کودک شما سونوگرافی و معاینه‌ای را برای جنین انجام دهد.
برای تشخیص مسمومیت بارداری، پزشک به دنبال علائم زیر است:
فشارخون بالا (بالاتر از ۹۰/۱۴۰ میلی‌متر جیوه)
پروتئین در ادرار (پروتئینوریا)
سایر علائم مرتبط با مشکلات کلیوی
تعداد پلاکت خون کمتر از ۱۰۰۰۰۰
زیاد بودن آنزیم‌های کبدی به طور غیرطبیعی که این نشان دهنده اختلال در عملکرد کبد است
وجود مایعات در ریه‌ها (ادم ریوی)
سردردهای جدید یا اختلالات بینایی
عوارض احتمالی ناشی از مسمومیت بارداری درمان نشده چیست؟
اگر پره اکلامپسی درمان نشود، می‌تواند:
تا وضعیت شدید اکلامپسی پیشرفت کند، این یک بیماری بارداری بسیار جدی‌تر است که منجر به شروع تشنج و سایر عواقب جدی‌تر برای مادر و کودک او می‌شود
ایجاد سندرم HELLP، این یک بیماری جدی دیگر است که می‌تواند منجر به عوارضی از جمله آسیب کبدی بدون درمان سریع شود. سندروم HELLP که می‌تواند به خودی خود در دوران بارداری یا همراه با مسمومیت بارداری اتفاق بیفتد، با کم شدن تعداد گلبول‌های قرمز خون، افزایش آنزیم‌های کبدی و مشکلات لخته شدن مشخص می‌شود.
منجر به زایمان زودرس می‌شود
ایجاد محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR)
باعث جدا شدن جفت، یا جدا شدن زود هنگام جفت از دیواره رحم شود
ممکن است به کبد و کلیه‌ها آسیب برساند
ابتلا به مسمومیت بارداری، شما را در معرض خطر بعدی بیماری کلیوی و بیماری‌های قلبی قرار می‌دهد، از جمله حمله قلبی، سکته و فشارخون بالا.
به یاد داشته باشید تا زمانی که به طور منظم به پزشک مراجعه می‌کنید، فرصتی برای یک تشخیص سریع و درمان سریع وجود خواهد داشت که این امر احتمال بارداری و زایمان سالم را برای شما با فشارخون طبیعی، بسیار بالا می‌برد.
آیا می‌توان از بروز مسمومیت بارداری پیشگیری کرد؟
همانند اکثر عوارض مربوط به بارداری، بهترین راه پیشگیری از پره اکلامپسی این است که تمام مراجعات مراقبت قبل از زایمان را درست و سروقت انجام دهید که در این مراجعات می‌توانید در مورد هر شرایطی که دارید با پزشک صحبت کنید و پزشک می‌تواند یک معاینه دقیق بر روی شما و کودکتان انجام دهد. روش‌های دیگر برای کاهش خطر ابتلا به پره اکلامپسی عبارت‌اند از:
تغذیه سالم. این بدان معناست که میزان کالری دریافتی خود را کنترل کنید (بیشتر زنان باردار فقط به ۳۰۰ تا ۵۰۰ کالری اضافی در روز نیاز دارند که از سه ماهه دوم شروع می‌شود)، همراه با میوه‌ها و سبزی‌های فیبردار، غلات کامل، پروتئین کم چرب و لبنیات. مصرف کافی منیزیم، به ویژه، ممکن است خطر پره اکلامپسی را کاهش دهد (یک تکه شکلات تلخ منبع شگفت آور و خوبی از منیزیم است). محدود کردن یا پرهیز از غذاهایی که برای بارداری سالم نیستند، مانند غذاهای شیرین یا فرآوری شده، کاری بسیار مفید خواهد بود.
ورزش کردن. با پزشک خود در مورد میزان ورزش خود صحبت کنید. بسیاری از افراد ۳۰ دقیقه فعالیت متوسط (مانند پیاده‌روی بعد از ناهار و شام) در روز را پیشنهاد می‌دهند.
کنترل کردن وزن. بالا رفتن میزان توصیه شده‌ای از وزن در دوران بارداری فواید زیادی برای شما و کودکتان دارد، از جمله کاهش خطر ابتلا به مسمومیت بارداری. به خاطر داشته باشید اگرچه در صورت داشتن اضافه‌وزن یا چاقی، کاهش وزن قبل از بارداری مفید است، اما هرگز سعی در کاهش وزن در دوران بارداری نکنید.
مدیریت شرایط مزمن. بالا بودن فشارخون به طور مزمن و دیابت از عوامل خطر ابتلا به مسمومیت بارداری هستند، بنابراین مهم است که برای کنترل این موارد با پزشک خود همکاری کنید.
باپزشک خود در مورد مصرف آسپرین صحبت کنید. برای زنان بارداری که در ریسک بالا هستند یعنی کسانی که در بارداری قبلی مسمومیت بارداری داشته‌اند، چند قلو باردار هستند، بیماری خود ایمنی دارند یا در ابتدای بارداری فشارخون یا دیابت دارند – مصرف داروی آسپرین با دوز کم (۸۱ میلی گرم) با شروع هفته ۱۲ بارداری ممکن است خطر پره اکلامپسی کاهش دهد. قبل از مصرف هرگونه دارو در دوران بارداری، با پزشک خود مشورت کنید.
مراقبت از دندان‌ها. برخی تحقیقات نشان داده است که زنان با سابقه بیماری لثه، بیشتر در معرض خطر ابتلا به مسمومیت بارداری با پره اکلامپسی قرار دارند؛ بنابراین برای حفظ سلامت خود در این دوران، بهداشت دهان و دندان خود را قبل و حین بارداری رعایت کنید که این شامل نخ دندان کشیدن روزانه و دو بار مسواک زدن در روز و مراجعه هر شش ماه به دندان‌پزشک است.
مصرف ویتامین‌های قبل از زایمان. یک دلیل برای مصرف ویتامین قبل از زایمان به طور روزانه این است که: این مکمل‌ها حاوی ویتامین D است و برخی تحقیقات نشان داده‌اند که کمبود آن می‌تواند خطر ابتلا به پره اکلامپسی را افزایش می‌دهد، اگرچه در برخی مطالعات این ارتباط ثابت نشده است.
نحوه درمان مسمومیت بارداری
پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری تا زمان تولد کودک، به خودی خود از بین نمی‌رود. برای جلوگیری از پیشرفت مسمومیت بارداری به شرایط جدی‌تر مانند اکلامپسی یا سندرم HELLP، حتماً باید فوراً تحت درمان مسمومیت بارداری قرار بگیریم.
در حالی که بتوانید پره اکلامپسی را کنترل کنید، تنها راه درمان این بیماری به دنیا آوردن کودک است. در غیر این صورت، درمان‌های کنترل پره اکلامپسی به شدت بیماری بستگی دارد.
برای موارد خفیف
در ۷۵ درصد از موارد، مسمومیت بارداری خفیف است، اگر به سرعت تشخیص داده نشود و درمان نشود، به سرعت به مسمومیت بارداری شدید یا اکلامپسی تبدیل می‌شود.
پزشک شما برای کنترل این وضعیت، احتمالاً اقدامات زیر را توصیه می‌کند:
آزمایش‌های منظم خون و ادرار برای بررسی تعداد پلاکت‌ها، آنزیم‌های کبد، عملکرد کلیه، سطح پروتئین ادرار که نشان دهنده پیشرفت بیماری است
تعداد ضربه کودک در شکم در روز در سه ماهه سوم
کنترل فشارخون
تغییراتی در رژیم غذایی، از جمله خوردن غذاهای سرشار از پروتئین، سبزی‌ها، میوه‌ها و لبنیات کم‌چرب و نمک کمتر و نوشیدن حداقل هشت لیوان آب در روز.
احتمالاً نوعی استراحت در بستر، با هدف طولانی کردن بارداری تا زمان زایمان و ایمن‌تر شدن بدن
زایمان زودرس (همراه با القا یا احتمالاً زایمان سزارین) تا حد امکان نزدیک به هفته ۳۷
برای موارد شدیدتر
در پره اکلامپسی شدید، فشارخون مادر به طور منظم بسیار بالاتر است. کنترل این بیماری به کاهش خطر آسیب به اعضای بدن و سایر عوارض جدی‌تر کمک می‌کند.
بیمار معمولاً در بیمارستان تحت معالجه قرار خواهد گرفت و در آنجا پزشک موارد زیر را برای شما توصیه می‌کند:
نظارت دقیق بر جنین، از جمله آزمایش‌های بدون استرس، سونوگرافی، کنترل ضربان قلب، ارزیابی رشد جنین و ارزیابی مایع آمنیوتیک
دارو برای کاهش فشارخون (داروهای ضد فشارخون)
داروی ضد تشنج سولفات منیزیم، الکترولیتی که می‌تواند به پیشگیری از پیشرفت در اکلامپسی کمک کند.
داروهای کورتیکواستروئید برای کمک به بهبود عملکرد کبد و پلاکت برای طولانی‌تر شدن بارداری
زایمان زودرس، اغلب هنگامی‌که به هفته ۳۴ بارداری رسیده‌اید و وضعیت شما پایدار است. پزشک ممکن است به شما داروهای کورتیکواستروئید بدهد تا ریه‌های کودک شما بالغ و کامل شود تا صرف‌نظر از سن حاملگی، سریعاً او را به دنیا بیاورد
پره اکلامپسی بعد از تولد
بیشتر موارد پره اکلامپسی از بدو تولد کودک برطرف می‌شود. به‌ندرت پیش می‌آید که علائم پره اکلامپسی ظرف ۴۸ ساعت پس از زایمان دوباره ظاهر می‌شود، اگرچه پره اکلامپسی پس از زایمان می‌تواند تا شش هفته پس از ورود کودک اتفاق بیفتد. این بیماری در کسانی که در دوران بارداری دچار پره اکلامپسی شده‌اند شایع‌تر است و تقریباً ۴ تا ۶ درصد از آن زنان را مبتلا می‌کنند.
علائم پره اکلامپسی پس از زایمان شبیه مواردی است که در دوران بارداری تجربه کرده‌اید (از جمله فشارخون بالا و تغییرات بینایی). در صورت مشاهده این علائم حتماً باید به پزشک اطلاع دهید. عدم اقدام به درمان پره اکلامپسی پس از زایمان، می‌تواند عوارض مشابه پره اکلامپسی قبل از تولد را ایجاد کند (مانند پیشرفت به اکلامپسی و سندرم HELLP). پزشک احتمالاً برای جلوگیری از تشنج، داروهای فشارخون همراه با سولفات منیزیم را به شما توصیه خواهد کرد.
