نارسایی قلبی یک عارضه‌ی قلبی بوده که در طی آن قلب نمی‌تواند به طور مؤثر خون را پمپ کند و باعث کمبود اکسیژن و مواد مغذی در کل بدن خواهد شد. با وجود اینکه این عارضه می‌تواند افرادی از هر گروه سنی را درگیر کند، نارسایی قلبی اصلی‌ترین دلیل بستری شدن افراد بالای ۶۵ سال است. بیماران مسن که دچار نارسایی قلبی می‌شوند احتمالاً قبلاً به یک عارضه قلبی مزمن دچار بوده‌اند ولی ممکن است این عارضه تنها در اثر کهولت سن و عدم توجه به وضعیت قلبی عروقی در طول زندگی ایجاد شود. ازجمله عوامل خطر دیگر می‌توان به چاقی، سابقه‌ی فامیلی نارسایی قلبی، فشار خون و دیابت اشاره کرد.
علائم اولیه‌ی نارسایی قلبی در سالمندان شبیه به علائم دیده شده در گروه‌های سنی دیگر بوده و شامل تنگی نفس، خستگی مفرط، نفخ، کاهش اشتها، سرفه‌ی مداوم و تهوع خواهند بود.
علت نارسایی قلبی
علائم و دلایل بروز نارسایی قلبی سیستولی و دیاستولی معمولاً متفاوت خواهد بود. نارسایی قلبی ممکن است در اثر چند عامل ایجاد شده باشد.
در نارسایی قلبی دیاستولیک، دیواره‌های قلب ضخیم شده و شل شدن قلب و پر شدن آن با خون را دشوار می‌کند. شایع‌ترین دلیل بروز این مشکل فشار خون مزمن خواهد بود.
در نارسایی قلبی سیستولیک، معمولاً قلب بزرگ شده و دیواره‌های آن نازک می‌شوند. این مشکل باعث ضربان های ضعیف‌تر قلب و کاهش مقدار خون پمپ شده به بخش‌های مختلف بدن خواهد شد. نارسایی قلبی سیستولیک معمولاً پس از چند حمله‌ی قلبی و یا ابتلا به بیماری‌های عروق کرونر ایجاد می‌شود.
دیگر عوامل اصلی:
- مشکلات دریچه‌های قلبی. دریچه‌های قلبی باعث حرکت خون در مسیر صحیح در قلب می‌شوند. تنگ شدن دریچه‌های قلب باعث تجمع خون در پشت آن‌ها و نشت دادن دریچه‌ها باعث بازگشت خون از دریچه‌ها خواهد شد. هر دوی این عارضه‌ها با گذشت زمان باعث نارسایی قلبی خواهند شد.
- انواع آریتمی (ضربان نامنظم قلب). در صورتی که ضربان قلب شما نامنظم باشد (بیش از حد سریع یا آهسته)، توانایی آن برای پمپ خون در بدن تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.
- میوکاردیت. به التهاب (قرمزی و تورم) عضله‌ی قلب گفته می‌شود. میوکاردیت در اثر عفونت می‌تواند منجر به نارسایی قلبی گردد.
- آپنه‌ی خواب زمانی ایجاد می‌شود که بافت هایی در راه هوایی منجر به بسته شدن آن شده و تنفس فرد را قطع کنند. آپنه ی خواب، فشار خون بالا و سکته ازجمله عوامل خطر اصلی برای نارسایی قلبی هستند. خرناس با صدای بلند می‌تواند نشانه‌ی آپنه‌ی خواب باشد.
علائم نارسایی قلبی در سالمندان
علائم نارسایی قلبی متفاوت بوده و به نوع و شدت آن بستگی خواهند داشت.
نارسایی حاد قلبی به شکل ناگهانی ایجاد شده و می‌تواند ناشی از حمله‌ی قلبی باشد. ازجمله علائم آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خستگی مفرط
- تنگی نفس با فعالیت بسیار خفیف و یا حتی در زمان استراحت
- تورم ساق، کف و مچ پا
- فشار و ناراحتی در قفسه‌ی سینه
- اضطراب یا سردرگمی ناگهانی
- سرفه (بعضاً به همراه کف صورتی رنگ)
- سرگیجه
علائمی که باید سریع به پزشک مراجعه کرد
نارسایی قلبی مزمن یک عارضه‌ی پیشرفت کننده است. اگر نارسایی قلبی برای شما تشخیص داده شده است به علائم زیر توجه کرده و در صورت تشدید آن‌ها به پزشک مراجعه کنید.
احتباس (تجمع) مایعات
زمانی که توانایی پمپاژ قلب کاهش یابد، با هر ضربان خون کمتری در بدن جاری می‌شود. این مشکل باعث تجمع مایع در بخش‌های مختلف بدن خواهد شد.
- ریه. احتباس مایعات در ریه باعث سرفه، خس خس سینه و تنگی نفس خواهد شد. این مشکل ممکن است در ابتدا با خس خس در هنگام فعالیت خود را نشان دهد. سپس گرفتگی و سرفه‌های شبانه و حتی تنگی نفس به هنگام استراحت آغاز خواهد شد. ممکن است متوجه شوید که برای نفس کشیدن بهتر، باید سر خود را بر روی بالش بلند قرار داده و یا بنشینید.
- کف و مچ پا. احتباس مایعات باعث تورم مچ و کف پا شده و احساس سنگینی به دنبال خواهد داشت.
- کبد. زمانی که مایعات در کبد تجمع پیدا می‌کنند ممکن است مشکلات گوارشی ایجاد شوند. این مشکلات عبارت‌اند از ناراحتی در قسمت بالا و راست شکم، احساس پر بودن پس از غذا خوردن، کاهش اشتها، تهوع و استفراغ.
دیگر علائم نارسایی قلبی
- کاهش هوشیاری و مشکل در تمرکز
- کاهش حافظه
- مشکلات خواب
- کمبود انرژی
- افزایش وزن
- ضربان قلب سریع یا نامنظم (احساس تپش قلب)
درمان نارسایی قلبی در سالمندان
درمان نارسایی قلبی به کمک ترکیبی از داروهای مختلف، تغییر در سبک زندگی و بعضاً با استفاده از عمل جراحی مثل LVAD برای افراد مسن انجام می‌شود.
مدیریت نارسایی قلبی در افراد مسن با روش‌های زیر انجام می‌شود:
دارودرمانی
داروهای تجویز شده را با دقت مصرف کنید. قبل از اتمام داروهای خود برای خرید مجدد آن‌ها اقدام کنید. در صورتی که دارو لازم بوده و بیمار به هر دلیل نتواند آن را خریداری کند، باید بلافاصله به پزشک خود مراجعه کند.
داروهای ادرار آور (مدر)، و مهارکننده‌های ACE ازجمله رایج‌ترین داروها برای درمان نارسایی قلبی هستند.
داروهای ادرار آور
این داروها به دفع مایع اضافی از بدن کمک کرده و احتباس مایعات و میزان بار قلب را کاهش می‌دهند. داروهای ادرار آور معمولاً به شکل قرص تجویز می‌شوند. در موارد نارسایی قلبی شدید، پزشک می‌تواند از انواع تزریقی این داروها استفاده کرده و آن را با سرعت بیشتری وارد بدن بیمار کند.
داروهای مهارکننده‌ی آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE)
مهارکننده‌های ACE مخصوصاً برای افراد مبتلا به نارسایی قلبی سیستولیک مفید خواهند بود. درمان با این داروها می‌تواند علائم را کاهش داده و کیفیت زندگی بیمار را افزایش دهد. همچنین این داروها به شما کمک می‌کنند تا بتونید از نظر فیزیکی فعال‌تر باشید که خود برای حفظ سلامتی و عملکرد بهتر بدن مفید است.
داروهای ادرار آور و مهارکننده‌ی ACE دارای عوارض جانبی هستند. این عوارض شامل کاهش شدید فشار خون و تغییر در ترکیب شیمیایی خون خواهند بود. پزشک به طور منظم شما را از نظر فشار خون و عملکرد کلیه‌ها بررسی خواهد کرد.
در افراد مسن‌تر ممکن است داروهای مهار کننده‌ی ACE منجر به سرفه‌های خشک و یا از دست رفتن حس چشایی شوند. در صورت مشاهده‌ی این عوارض به پزشک خود مراجعه کنید.
دیگر داروها برای نارسایی قلبی
بسته به نوع و درجه‌ی نارسایی قلبی، پزشک ممکن است داروهای زیر را نیز برای شما تجویز کند:
- بلاکرهای گیرنده‌ی آنژیوتانسین ۲ در صورت عدم تحمل مهارکننده‌های ACE تجویز می‌شوند.
- بتا بلاکرها برای کاهش ضربان قلب و بلوکه کردن تحریک بیش از حد عضله‌ی قبل به کار می‌روند.
- نیتروگلیسرین برای گشاد کردن عروض خونی و تسکین درد قفسه‌ی سینه.
- بلاکرهای گیرنده‌ی آلدوسترون برای بلوکه کردن فعالیت هورمون آلدوسترون که باعث احتباس آب و نمک می‌شود.
داروی دیگوکسین مدت زمان طولانی است که برای نارسایی قلبی مورد استفاده قرار گرفته ولی مطالعات جدید نشان می‌دهند که مضرات این دارو نسبت به فواید آن بیشتر اند. این دارو نباید به عنوان خط اول درمان برای نارسایی قلبی مورد استفاده قرار گیرد. با این حال، این دارو می‌تواند برای برخی از بیماران که داروهای دیگری مصرف کرده و یا دچار عوارض جانبی ناشی از داروهای دیگر شده‌اند مفید باشد.
دفیبریلاتور کاشتنی قلبی (ICD)
دفیبریلاتورهای کاشتنی قلبی به دستگاه‌هایی گفته می‌شود که در زیر پوست کاشته شده و با باتری تغذیه می‌شوند. این دستگاه ضربان نامنظم قلب فرد را تشخیص داده و برای بازگرداندن قلب به ریتم عادی، به آن شوک می‌دهد. این دستگاه می‌تواند خطر مرگ قلبی در افراد مبتلا به انواع خاصی از نارسایی قلبی را کاهش دهد. حدود ۴۰ درصد از این دستگاه‌ها در افراد با سنین ۷۰ سال و بیشتر کاشته می‌شوند. استفاده از ICD مضراتی را نیز به همراه خواهد داشت. کیفیت زندگی در افرادی که مورد شوک ICD قرار می‌گیرند کاهش خواهد یافت. همچنین، تا حدود ۲۰ درصد از شوک‌هایی که توسط این دستگاه داده می‌شوند غلط بوده و ممکن است دستگاه زمانی فعال شود که ضربان نامنظم قلب برای فرد خطری نداشته باشد.
دستگاه‌های کمکی بطن چپ (LVAD)
دستگاه‌های کمکی بطن چپ نیز نوع دیگری از دستگاه‌های مکانیکی هستند. این دستگاه می‌تواند علائم نارسایی قلبی را کاهش داده، توانایی فرد برای ورزش کردن را بیشتر کرده و کیفیت زندگی و نرخ بقا در برخی از بیماران مبتلا به نارسایی قلبی شدید ازجمله افراد در سنین ۷۰ تا ۸۰ سال را افزایش دهد. این دستگاه در افرادی استفاده می‌شود که توانایی عمل پیوند قلب را ندارند. با این حال افراد مسن در خطر بیشتری برای عوارض ناشی از LVAD به خصوص خونریزی‌های گوارشی قرار خواهند داشت. به علاوه افراد نحیف و یا افرادی که بیماری‌های پیشرفته‌ی دیگری دارند ممکن است برای کاشت دستگاه LVAD توان کافی نداشته باشند.
خوراکی‌ها
بنا به دستور پزشک، مصرف سدیم و نمک باید محدود شوند. معمولاً به بیماران نارسایی قلبی توصیه می‌شود تا مصرف سدیم را به زیر ۲۰۰۰ میلیگرم در روز و آب را به زیر ۲ لیتر در روز برسانند.
کشیدن جدول
به منظور پایش دقیق سلامت قلب، وزن و فشار خون بیمار باید به صورت روزانه ثبت شوند. این جدول‌ها باید برای ویزیت پزشک همراه بیمار باشند.
ورزش
ورزش برای حفظ سلامت قلب ضروری خواهد بود. بیماران نارسایی قلبی باید به صورت روزانه فعالیت فیزیکی داشته باشند ولی نباید به بدن خود فشار بیاورند. پیاده روی معمولاً نوع موثری از ورزش برای افراد مسن مبتلا به نارسایی قلبی خواهد بود ولی افراد می‌توانند از برنامه‌های شخصی سازی شده در مراکز توانبخشی قلب استفاده کنند.
