بدن انسان از 78 ارگان و 13 دستگاه تشکیل شده که با مشارکت یکدیگر بشکل یک ماشین باهم کار می‌کنند. در این میان قلب یکی از مهم‌ترین این بخش‌ها است که در هر روز 2000 گالن خون را پمپاژ می‌کند تا از گردش اکسیژن و مواد مغذی در سرتاسر بدن اطمینان حاصل شود. همچنان که سن انسان بالا می‌رود، کارایی پمپاژ قلب کاهش می‌یابد. هر سال بیش از 3000 نفر از نارسایی قلبی رنج می‌برند و برای زنده ماندن به پیوند قلب نیاز دارند اما باید بیماری خود را تحمل کنند تا اهدا کننده قلب برای آن‌ها پیدا شود. اما متاسفانه در هر سال تنها 2000 پیوند قلب انجام می‌شود و 1000 نفر با قلب بیمار باقی می‌مانند. خوشبختانه در مواردی که نارسایی قلبی خیلی شدید است می‌توان تا زمان در دسترس قرار گرفتن اهدا کننده قلب، از قلب مصنوعی برای بازگشت به زندگی عادی، استفاده کرد.
از آنجایی که قلب مصنوعی برای بسیاری از بیماران قلبی یک عمل ناراحت کننده می باشد لازم به ذکر است که احتمال بروز خطاهای و یا عوارض در آن‌ها بسیار نادر است.
کلینیک تخصصی قلب دکتر لیلا عسگرپور، با در اختیار داشتن پیشرفته‌ترین تجهیزات و روش‌های تشخیصی و درمانی، به ارائه بهترین خدمات درمانی به شما می‌پردازد.
عملکرد قلب انسان
برای اینکه به چگونگی کار یک قلب مصنوعی پی ببریم، ابتدا باید بدانیم که چهار حفره قلب طبیعی انسان چه عملی را انجام می‌دهند. گردش خون در سرتاسر بدن و تحویل اکسیژن به دیگر ارگان‌ها از ورود خون به دهلیز راست شروع می‌شود. وظیفه اصلی قلب، پمپاژ این خون از میان بطن راست به درون شش‌ها، جایی که دوباره خون پر از اکسیژین می‌شود، است. خون دوباره از سمت شش‌ها و از طریق دهلیز چپ به قلب باز می‌گردد و پس از ورود به بطن چپ برای ادامه حیات به سرتاسر بدن پمپاژ می‌شود.
در مرحله اول تپش قلب، هر دو دهلیز منقبض شده، خون را به بطن‌ها پمپ می‌کنند. در مرحله دوم بطن‌ها منقبض شده، سبب خروج خون از قلب به سمت ریه‌ها از طریق شریان ریوی و به سمت سراسر بدن از طریق شریان آئورت می‌شود.
برخلاف اعتقاد عمومی، قلب مصنوعی تنها جایگزین بطن‌ها شده، به دهلیزهای طبیعی متصل می‌شود. برخلاف قلب طبیعی که پمپاژ خون به سمت شش‌ها و بدن را همزمان انجام می‌دهد، قلب مصنوعی تنها می‌تواند در هر لحظه خون یکی از بطن‌ها را پمپ کند.
انواع قلب مصنوعی
در حال حاضر قلب‌های مصنوعی به دو شکل طراحی می‌شوند که از دو روش برای پمپ کردن خون به بیرون از بطن‌ها استفاده می‌کنند:
- شرکت SynCardia نوعی قلب را توسعه داده که دارای دو بطن است که توسط یک دیافراگم ماهیچه مانند از هم جدا شده‌اند و به همراه تنفس منقبض و منبسط می‌شوند. خون یک بطن را پر می‌کند و وقتی یک پمپ بیرونی هوا را به درون سمت دیگر دیافراگم وارد می‌کند، این خون نیز به بیرون بطن پمپ می‌شود.
- داشتن قطعات بیرون از بدن خطر ایجاد عفونت را افزایش می‌دهد. AbioCor که توسط شرکت AbioMed توسعه داده شده است، این مشکل را حل کرده، به این صورت که تمام اجزاء مورد نیاز را در درون بدن قرار داده است. به جای استفاده از دیافراگم و پمپ هوا، این قلب مصنوعی از یک پمپ هیدرولیک استفاده می‌کند. براساس آنچه در سایت howstuffworks.com آمده است، وقتی مایع هیدرولیک به سمت راست حرکت می‌کند، خونی که در بطن راست قرار دارد به سمت شش‌ها پمپ می‌شود. برعکس آن وقتی مایع هیدرویک به سمت چپ حرکت می‌کند خون موجود در بطن چپ به سراسر بدن پمپ می‌شود.
چگونه برق به قلب مصنوعی منتقل می‌شود؟
نیاز هر دو نوع قلب مصنوعی به منبع انرژی برای حفظ طپش قلب و جلوگیری از مرگ بیمار است. قلب مصنوعی شرکت SynCardia از دو باتری قابل شارژ بیرونی استفاده می‌کند که حتی می‌توان آن‌ها را به پریز برق دیواری متصل کرد. قلب مصنوعی شرکت AbiCor نیز دارای باتری بیرونی است اما این باتری از تکنولوژی انتقال نیروی بدون سیم برای انتقال برق از طریق پوست بدون نیاز به منفذ سطحی استفاده می‌کند.
هر دو نوع قلب مصنوعی از تیتانیوم و پلاستیک ساخته شده‌اند. یکی از چالش‌های اصلی این دو نوع قلب، ورود جسم خارجی به بدن و پذیرش آن است. در طول 7 ساعت عمل جراحی، صدها بخیه برای اتصال دستگاه مصنوعی به بافت‌های طبیعی با استفاده از بافت‌های کشت داده شده (بافت پیوندی) استفاده می‌شود.
قلب مصنوعی به عنوان یک پیشرفت در حال رشد در حوزه پزشکی محسوب می‌شود. این پیشرفت توانسته است طول عمر بیماران قلبی را بدون خطر عفونت افزایش دهد. شرکت SynCardia در سال گذشته پیشرفت‌های قابل توجهی داشته و موفق شده است 125 ایمپلنت را به عمل بیاورد. برخی مطالعات نشان داده است که 79 درصد بیماران با استفاده از قلب مصنوعی می‌توانند به مدت زمانی زنده بمانند تا اهدا کننده قلب مناسب برای آن‌ها پیدا شود.
بعد از بیش از 900 ایمپلنت موفق، قلب مصنوعی به پیشرفت ادامه می‌دهد به این صورت که بیماران بدون عفونت به زندگی طولانی‌تر ادامه می‌دهند. البته باید در نظر داشت که پیدا شدن اهدا کننده قلب بهترین گزینه برای بیماران قلبی است.
آیا سایز قلب مصنوعی بزرگ تر از قلب طبیعی انسان است؟
بله اندازه آن به شکل قالب توجهی بزرگتر از قلب طبیعی است. بیماران می‌بایست یک CT اسکن انجام دهند تا مشخص شود که در بدن آن‌ها جای کافی وجود دارد یا نه. این دستگاه‌های ویژه به میزان مشخصی فضای درون سینه نیاز دارند. بیمارانی که اندازه فیزیکی بدن آن‌ها طبیعی است و بیماری قلبی‌شان مزمن است معمولا این فضا وجود دارد.
زمان مراجعه به متخصص قلب پس از گذاشتن قلب مصنوعی
احتمالا بین 4 تا 6 بعد از عمل جراحی نیازمند بازبینی توسط پزشک خواهید بود. پس از آن بسیار مهم است که بصورت مرتب برای انجام چکاپ به متخصص قلب مراجعه کنید. هر نوع علائمی را از طریق تلفن یا دیگر وسایل ارتباطی به پزشک خود اطلاع دهید. هرنوع سوال، نگرانی یا علائم و تغییرات غیر طبیعی در وضعیت سلامت عمومی خود احساس کردید حتما با پزشک خود درمیان بگذارید.
رژیم غذایی پس از عمل قلب مصنوعی به چه صورت است ؟
در فرآیند بهبود و پس از آن، توصیه می‌شود به میزان کافی میوه‌ها، سبزیجات، غلات سبوس‌دار، نان، گوشت سفید مانند ماهی و محصولات کم چرب مصرف کنید. همچنین، مصرف غذاهایی که حاوی چربی اشباع شده، شکر، نمک و سدیم هستند باید محدود شود و از خوردن گوشت‌های فرآوری شده اجتناب کنید. به طور کلی، رژیم غذایی کم چرب، کم کلسترول و با فیبر زیاد بسیار مناسب است. همچنین، پس از تعویض دریچههای قلب، بهتر است از مصرف مکمل‌های غذایی حاوی کلسیم بدون مشورت با پزشک خود اجتناب کنید.
آیا دریچه ی قلب مصنوعی با جراحی قلب مصنوعی متفاوت است ؟
بله. دریچه قلب مصنوعی یک دستگاه ساخت دست بشر است که جایگزین دریچههای قلب طبیعی مشکل‌دار می‌شود. این دریچه‌ها با تپش قلب کار می‌کنند و سبب حفظ جریان خون در بدن می‌شوند. گاهی در اثر بیماری این دریچه‌ها تخریب شده به درستی کار نمی‌کنند و دچار نشتی یا از کار افتادگی کامل می‌شوند. وقتی دریچههای معیوب، بهبود نمی‌یابند، ممکن است به جای آن‌ها از دریچههای مصنوعی استفاده شود. این کار با استفاده از عمل جراحی قلب باز که به آن جراحی تعویض دریچه قلب گفته می‌شود، انجام می‌شود.
چه نوع دریچههای قلب مصنوعی وجود دارد؟
بطور کلی دو نوع دریچه قلب مصنوعی وجود دارد: دریچههای مکانیکی و دریچههای بیولوژیکی.
دریچههای مکانیکی
دریچههای مکانیکی بطور کامل بصورت مصنوعی تولید شده واغلب به عنوان دریچه میترال استفاده می‌شوند. دریچه میترال از دو لبه لولا شده که برگه نامیده می‌شوند تشکیل شده است. آن‌ها از جنس بسیار سبک و مقاوم (pyrolytic carbon) ساخته می‌شوند.
وقتی در قلب شما یک دریچه مصنوعی مکانیکی قرار داده می‌شود، باید از داروهای رقیق کننده خون (ضد لخته) استفاده کنید تا خطر لخته شدن خون را کاهش دهید. مزیت اصلی دریچههای مکانیکی این است که مدت بسیار طولانی (در اغلب موارد تا 20 سال) طول عمر دارند.
دریچههای بیولوژیکی
دریچههای بیولوژیکی از بافت‌های انسانی یا حیوانی که مورد آزمایشات ویژه‌ای قرار گرفته‌اند، ساخته می‌شوند به همین دلیل بدن آن‌ها را پس نمی‌زند. این دریچه‌ها به پشتیبان‌هایی که از مواد مصنوعی ساخته شده‌اند متصل می‌شوند. اغل دریچههای مصنوعی بیولوژیکی از بافت‌های حیوانی ساخته شده‌اند: دریچههای خوکی از گوشت خوک و دریچههای گاوی از گوشت گاو. برخی از دریچه‌ها هم از بافت قلب اهدا کنندگان قلب ساخت شده‌اند.
اگر شما دریچه بیولوژکی دارید، ممکن است بلافاصله بعد از عمل برای مدت کوتاهی، از داروهای رقیق کننده خون استفاده کنید. در این مورد با پزشکتان مشورت کنید.
دریچههای بیولوژیکی اغلب طول عمر کمتری نسبت به دریچههای مکانیکی دارند. به این معنی که اگر شما جوان هستید و انتظار طول عمر بیشتری دارید، دریچههای مکانیکی برای شما بهتر است. دریچههای مکانیکی می‌توانند تعداد دفعات اعمال جراحی تعویض دریچه را در طول زندگی کاهش دهند. اگر شما در سنین بالا هستید ممکن است دریچههای بیولوژیکی برای شما بهتر باشد. همچنین اگر شما مسن هستید ممکن است با خطر خون ریزی مواجه باشید و درنتیجه می‌بایست از مصرف داروهای رقیق کننده خون خودداری کنید بنابراین دریچههای بیولوژیکی برای شما بهتر است. (داروهای رقیق کننده خون خطر خونریزی را افزایش می‌دهند)
هیچ یک از دریچههای مصنوعی خوب نیستند اما به هرحال می‌توانند کیفیت زندگی شما را بهبود بخشند. در برخی موارد سبب افزیش طول عمر شما می‌شوند.
