فشار خون پایین: علائم،علتها و درمان

فشار خون پایین چیست؟ 

دامنه‌ی فشار سیستولیک خون برای افراد بزرگسال و سالم، بین 90 تا 120 میلیمترجیوه (mm Hg) است. دامنه‌ی فشار خون دیاستولیک نیز بین 60 تا mm Hg 80 باید باشد. درحال حاضر، راهنما‌های استاندارد پزشکی (گایدلاین‌ها) فشار خون نرمال را کمتر از 120/80 تعیین کرده‌اند. بر خلاف بیماری فشار خون بالا، فشار خون پایین در اغلب موارد با علائم ونشانه‌هایی که ایجاد می‌کند، تشخیص داده می‌شود و نه با اندازه‌گیری فشار خون. فشار خون بسیاری از افراد به طور عادی کمتر از 90/50 است اما علائم فشار خون پایین را ندارند. در این صورت شخص مشکلی ندارد و به بیماری فشار خون پایین مبتلا نیست. از طرف دیگر، فشار خون بسیاری از افراد ممکن است بالاتر از این میزان باشد، اما در صورتی که فشار آن‌ها کمتر از 100/60 شود، به علائم فشار خون پایین دچار می‌شوند.
احتمال بروز مشکل پایین بودن فشار خون بارداری بیشتر است. فشار خون طبیعی در دوران بارداری 100/60 است.

علائم و نشانه‌ها

در صورتی که شخص بر اثر یک بیماری زمینه‌ای به فشار خون پایین دچار شده باشد، علائم پایین آمدن فشار خون، به بیماری او بستگی دارد. شایع‌ترین علائم عمومی فشار خون پایین عبارتند از:
– سبکی سر
– سرگیجه
– غش کردن(سنکوپ)

علائم فشار خون پایین که بر اثر بیماری‌های زمینه‌ای ایجاد می‌شود عبارتند از:

-کاهش فشار خون وضعیتی (هیپوتانسیون وضعیتی): برخی اوقات، تغییر حالت بدن از خوابیده یا نشسته به ایستاده، موجب بروز علائم فشار خون پایین می‌شود. اگر فشار خون شخص از قبل پایین بوده باشد، ایستادن شخص، وضعیت را بدتر می‌کند. کاهش فشار خون وضعیتی به حالتی گفته می‌شود که در آن به علت پایین بودن فشار خون، با ایستادن شخص، علائمی ‌مانند سبکی، سرگیجه و غش کردن (سنکوپ یا از حال رفتن) ایجاد می‌شود.

-بیماری قلبی: بر اثر پایین بودن فشار خون و نرسیدن خون به عروق کرونری (عروقی که به عضلات قلب خونرسانی می‌کنند) ممکن است شخص دچار علائمی مانند درد قفسه سینه (یکی از علائم آنژین صدری) یا حتی حمله قلبی شود.
– بیماری کلیوی
– شوک

علل فشار خون پایین

کمبود مایعات، خونریزی و التهاب

هر مساله‌ای که باعث کاهش حجم خون شود، باعث کم شدن حجم خروجی قلب (میزان خون پمپاژ شده توسط قلب) می‌شود. شایع‌ترین علت فشار خون پایین، مصرف برخی داروهای خاص می‌باشد.
– کم شدن آب بدن یا دی‌هیدراته، اغلب در بین افرادی شایع است که به مدت طولانی حالت تهوع، استفراغ یا اسهال داشته‌اند یا ورزش پرفشاری انجام داده‌اند که موجب شده خون بیشتر به سمت عضلات کشیده شود و کمتر به ارگان‌های بدن برسد.
– خونریزی متوسط یا شدید می‌تواند به سرعت ذخیره‌ی خون بدن را کم کند و باعث کاهش فشار خون یا هیپوتانسیون وضعیتی شود.
– التهاب شدید ارگان‌های داخلی بدن، مانند پانکراتیت حاد، می‌تواند باعث کاهش فشار خون شود.

بیماری قلبی

– ضعیف شدن عضلات قلب باعث نارسایی قلبی می‌شود و در نتیجه میزان خونی که با هر بار تپش قلب پمپاژ می‌شود، کاهش می‌یابد. یکی از شایع‌ترین علل ضعیف شدن عضلات قلب این است که بر اثر بروز یک حمله قلبی شدید یا چندین حمله قلبی کوچک، قسمت زیادی از عضلات قلب از کار افتاده‌اند.
– پریکاردیت
– آمبولی ریوی: در این حالت رسوبات دیواره‌ی یک رگ از آن جدا می‌شوند و باعث تشکیل لخته خونی می‌شوند و این لخته خونی به سمت قلب و نهایتا به سمت ریه حرکت می‌کند.
– برادی‌کاردی یا ضربان کند قلب
– تاکی‌کاردی یا ضربان تند و نامنظم قلب

داروها

داروهایی همچون مسدودکننده‌های کانال کلسیم، بتابلوکرها و دیکوگسین، قادرند به طور موثری ریتم ضربان قلب را کاهش دهند. حتی در مواردی، حتی مصرف مقادیر بسیار کم از این داروها می‌تواند باعث کاهش خطرناک ضربان قلب شود.
داروهایی که برای کنترل فشار خون بالا تجویز می‌شوند، از قبیل آنزیم‌های مبدل آنژیوتانسین، مهارکننده‌های ACE، مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین، بتابلوکرها، مسدودکننده‌های کانال کلسیم و آلفابلوکرها، می‌توانند به شدت فشار خون را پایین آورده و علائمی از ناراحتی ناشی از کاهش فشار خون را ایجاد کنند. این مشکل بیشتر در افراد مسن رخ می‌دهد.
داروهای ادرارآور (مانند هیدروکلروتیازید و فوروزماید) با دفع ادرار بیش از حد، میزان حجم خون را کاهش می‌دهند. در صورتی که داروهای درمان افسردگی همراه با نیتروگلیسرین مصرف شوند، می‌توانند باعث کاهش فشار خون شوند.
علاوه بر این، مصرف الکل و داروهای نارکوتیک نیز می‌تواند باعث کاهش فشار خون شود.

سایر مشکلات

– حمله وازوواگال یا سنکوپ هوش‌بر
– افت فشار خون وضعیتی (یا هیپوتانسیون وضعیتی)
– انواع دیگر هیپوتانسیون‌های وضعیتی که معمولا در افراد جوان و سالم رخ می‌دهد
– سنکوپ دفع ادرار
– نارسایی غدد فوق کلیه (آدرنال)
– سپتی سمی ‌یا مسمومیت خون
– شوک آنافیلاکسی

درمان فشار خون پایین 

اگر پس از اندازه‌گیری فشار خون فرد، مشخص شود که فشار خون او پایین است اما این موضوع هیچ علائمی در فرد ایجاد نکرده و آسیبی به ارگان‌های داخلی بدن نرسانده است، نیازی به درمان نیست. اما افرادی که به دلیل کاهش فشار خون، علائم فشار خون پایین را تجربه کرده‌اند، باید توسط پزشک معاینه شوند.
همچنین افرادی که فشار خون آن‌ها نسبت به میزان معمولی آن به شدت کاهش یافته است، حتی اگر هیچ علائمی وجود نداشته باشد، نیاز به معاینه توسط پزشک دارند. پزشک باید در ابتدا علت کاهش فشار را تشخیص دهد تا روش درمانی را تعیین کند. درمان فشار خون پایین به علت آن بستگی دارد.

– کم شدن آب بدن یا دی‌هیدراته با تجویز مایعات و مواد معدنی (محلول الکترولیت) درمان می‌شود. دی‌هیدراته خفیف که همراه با حالت تهوع و استفراغ نباشد، با مایعات و الکترولیت خوراکی درمان می‌شود و دی‌هیدراته متوسط یا شدید نیز معمولا در بیمارستان یا اتاق اورژانس و با تزریق سرم و محلول الکترولیت درمان می‌شود.

– در صورتی که خون بدن بیمار بر اثر خونریزی از دست رفته باشد، باید علت خونریزی درمان شود و با تزریق سرم و خون، کمبود خون برطرف شود.

– شوک سپتیک یک وضعیت اورژانسی است که با تزریق سرم و آنتی بیوتیک درمان می‌شود.

– در صورتی که افت فشار خون بر اثر مصرف داروهای فشار خون بالا یا دیورتیک باشد، با تجویز پزشک، دوز دارو باید تغییر کند یا مصرف دارو متوقف شود.
– برادی‌کاردی یا کاهش ضربان قلب ممکن است بر اثر مصرف دارو‌های خاص باشد که در این صورت، پزشک ممکن است داروهای مصرفی بیمار را عوض کند، دوز آن را تغییر دهد یا مصرف آن را متوقف کند. در صورتی که علت برادی‌کاردی، سندرم سینوس بیمار یا بلوک قلبی باشد، این مشکل با قرار دادن دستگاه ضربان سازِ قابل کاشت درمان می‌شود.

– درمان تاکی‌کاردی به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد. به عنوان مثال فیبریلاسیون دهلیزی با داروهای خوراکی، شوک هماهنگ قلبی یا انجام کاتتریزاسیون قلبی درمان می‌شود. تاکی‌کاردی بطنی (اختلال ریتم بطنی) نیز با دارو و کاشت دستگاه دیفیبریلاتور درمان می‌شود.

– آمبولی ریوی و تشکیل لخته خون در سیاهرگ‌ها (ترومبوز ورید عمقی) با تجویز داروهای رقیق کننده خون درمان می‌شود. در ابتدای روند درمان، داروهای هپارین تجویز می‌شوند و سپس داروهای وارفارین خوراکی یا دیگر داروهای جایگزین هپارین تجویز می‌شوند.

– در صورت ابتلا به پریکاردیت (التهاب پرده دور قلب)، با انجام روشی به نام پریکاردیوسنتز، مایع درون پریکارد بیرون کشیده می‌شود.

– افت فشار وضعیتی با تغییر دربرنامه غذایی و رعایت رژیم غذایی فشار خون مانند مصرف بیشتر آب، نمک و نوشیدنی‌های کافئین دار (چون کافئین رگ‌ها را تنگ می‌کند) و پوشیدن جوراب‌های واریس برای وارد کردن فشار بیشتر به رگ‌های پا و کاهش میزان پایین کشیده شدن خون در رگ‌های پا و در مواردی نیز با تجویز داروی میدودرین (پروآماتین) درمان می‌شود.

– در مواردی کاهش فشار خون بعد از صرف غذا اتفاق می‌افتد که در این موارد تجویز ایبوبروفن و ایندومتاسین می‌تواند موثر باشد.

– حمله وازوواگال با انواع مختلفی از داروها مانند بتابلوکرها (مثل پراپانولول) و مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (مثل فلوکستین، پاروکستین،سرتالین،سیتالوپرام وفلووکسامین) درمان می‌شود. در مواردی نیز دارویی به نام فلودروکورتیزون تجویز می‌شود که موجب می‌شود کلیه‌ها آب بدن را دفع نکنند و از این طریق از دی‌هیدراته شدن بدن جلوگیری می‌شود. در صورتی که بیمار به درمان دارویی پاسخ ندهد، برای درمان از دستگاه ضربان ساز قلبی استفاده می‌شود.

– تاثیر داروهای گیاهی بر فشار خون پایین اثبات نشده است. داروهایی که گفته می‌شود موجب بالا رفتن فشار خون می‌شوند عبارتند از: زنجبیل، رزماری، رازیانه، دارچین، و فلفل. بدون مشورت قبلی با پزشک خود از مصرف گیاهان دارویی خودداری کنید.