اسپیرومتری یا نوار ریه برای سنجش چه مواردی استفاده می‌شود؟ 

به طور کلی اسپیرومتری یا نوار ریه برای سنجش میزان جریان هوا استفاده می‌شود. پزشکان از اسپیرومتری برای ارزیابی عملکرد ریه‌ها استفاده می‌کنند. اسپیرومتری میزان هوای مورد استفاده در دم و بازدم و همچنین سرعت خروج هوا از ریه‌ها را اندازه‌گیری می‌کند. دو شاخص مهم حاصل از اسپیرومتری شامل FEV1 و FVC می‌باشند.

مواردی که توسط اسپیرومتری یا نوار ریه تعیین می‌شوند شامل:

• ظرفیت حیاتی پرفشار (FVC)– کل میزان هوایی که شخص پس از یک دم عمیق می‌تواند از ریه‌های خود خارج کند.
• حجم بازدمی پرفشار در ثانیه اول (FEV1)- میزان هوایی که شخص می‌تواند در اولین ثانیه آزمون FVC از ریه خارج کند.
• حداکثر سرعت جریان بازدمی (PEFR)- میزان حداکثر سرعت خروج هوا از ریه را اندازه‌گیری می‌کند. میزان تقریبی این آزمون به جنسیت، نژاد، قد، وزن و سن بستگی دارد.
• ظرفیت کل ریوی (TLC)- حداکثر میزان هوایی است که ریه‌ها می‌توانند در خود جای دهند.
• حجم بازدمی پرفشار (FEV)– کل میزان هوایی که با فشار در ثانیه اول، دوم و سوم آزمون FVC از ریه‌ها خارج می‌شود.
• حداکثر تنفس ارادی (MVV)– میزان هوایی که شخص می‌تواند در یک دقیقه تنفس کند.
• جریان بازدمی پرفشار (FEF)- جریان یا حجم هوا در میانه‌ی بازدم می‌باشد.
• ظرفیت باقیمانده عملکردی (FRC)- میزان هوایی که پس از تنفس عادی در ریه‌ها باقی می‌ماند.
• حجم جاری (VT)- میزان هوای دم یا بازدم در زمان تنفس عادی
• حجم دقیقه‌ای (MV)- میزان هوای بازدم در هر دقیقه
• ظرفیت حیاتی (VC)- کل میزان هوایی که شخص می‌تواند پس از حداکثر میزان دم، از ریه‌ها خارج کند.

دلایل استفاده از اسپیرومتری یا نوار ریه

اسپیرومتری یا نوار ریه جهت تشخیص بیماری‌های مزمن ریه مانند بیماری مزمن انسدادی ریه و آمفیزم استفاده می‌شود. برخی از پزشکان نیز اسپیرومتری را برای ارزیابی برنامه درمانی بیمار به کار می‌برند. در صورتی که طبق تشخیص پزشک، درمان تاثیری در بهبود نداشته باشد امکان دارد پزشک از روش‌های دیگر درمانی استفاده کند.

نحوه انجام اسپیرومتری یا نوار ریه

در زمان اسپیرومتری یا نوار ریه، بیمار درون یک لوله که به دستگاه اسپیرومتر متصل است، تنفس می‌کند. بیمار بایستی به دستورات و راهنمایی‌های پزشک گوش کرده و سؤالات خود را با پزشک مطرح کند. جهت دستیابی به نتایج دقیق، آزمون بایستی به دقت انجام شود.

به طور کلی، نحوه انجام اسپیرومتری به شرح زیر می‌باشد:

• بیمار بر روی یک صندلی می‌نشیند.
• جهت بسته بودن سوراخ‌های بینی، یک گیره بر روی بینی قرار داده می‌شود.
• بیمار بایستی لب‌های خود را محکم دور تا دور لوله قرار دهد.
• در برخی از آزمون‌ها، تنفس بایستی به طور طبیعی صورت گیرد.
• بیمار نفس عمیقی کشیده و سپس با حداکثر توان برای چند ثانیه هوا را وارد لوله می‌کند.
• امکان دارد نیاز باشد تا جهت دستیابی به نتایج دقیق، این آزمون سه مرتبه تکرار شود.
• در صورت تفاوت زیاد بین نتایج، ممکن است از بیمار خواسته شود تا آزمون را تکرار کند.
• معمولاً بیشترین مقدار از سه نتیجه نزدیک به هم به عنوان نتیجه نهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• کل روند آزمون حدود ۱۵ دقیقه طول می‌کشد ولی ممکن است به زمان بیشتری نیاز داشته باشد.

در برخی از مواقع، امکان دارد پس از اسپیرومتری اولیه، بیمار طبق دستور پزشک از برونکودیلاتور استفاده کند. از برونکودیلاتور برای باز کردن مجاری تنفسی استفاده می‌شود. معمولاً پیش از انجام دور بعدی آزمون، بیمار باید ۱۵ دقیقه منتظر بماند. پزشک نتیجه آزمون اسپیرومتری اولیه را با نتیجه پس از استفاده از برونکودیلاتور مقایسه می‌کند. مقایسه این نتایج به پزشک در ارتباط با تأثیر برونکودیلاتور در بهبود جریان هوا کمک می‌کند.

اقدامات مورد نیاز پس از اسپیرومتری یا نوار ریه

پس از اسپیرومتری، بیمار می‌تواند مصرف هر گونه دارویی که طبق توصیه پزشک متوقف کرده است را دوباره آغاز کند. همچنین بیمار می‌تواند فعالیت‌های روزانه خود را ادامه دهد. پزشک در ارتباط با زمان بررسی نتیجه آزمون، موارد لازم را به بیمار توضیح می‌دهد.

اهمیت اسپیرومتری یا نوار ریه 

انجام آزمون عملکرد ریه برای افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن ریه بسیار اهمیت دارد. علاوه بر سنجش عملکرد ریه، وجود انسداد مجرای تنفسی نیز توسط اسپیرومتری یا نوار ریه قابل ارزیابی است. این روش در تشخیص انواع مختلف عارضه‌های مزمن ریه مانند بیماری مزمن انسدادی ریه به پزشک کمک می‌کند.

نتایج سنجش عملکرد ریه‌ها برای بیماری‌های محدودکننده و انسدادی ریه متفاوت است. در واقع، اسپیرومتری به پزشک در ارزیابی عملکرد ریه‌ها و طرح‌ریزی برنامه درمانی کمک می‌کند. بیماری‌های مزمن ریه عارضه‌های پیشرونده‌ای هستند که با گذشت زمان تشدید می‌شوند. ارزیابی وضعیت ریه‌ها و برنامه درمانی و میزان پیشروی بیماری دارای اهمیت زیادی است. روش‌های درمانی شامل استفاده از اسپری، کورتیکو استروئید، اکسیژن‌درمانی، رژیم غذایی مناسب، ورزش و سلول‌درمانی می‌باشند.

عوارض اسپیرومتری 

در طول اسپیرومتری یا نوار ریه، امکان دارد تنفس سریع سبب خستگی، سرفه، سرگیجه، گرفتگی و درد قفسه سینه بیمار شود. در صورت بروز این موارد بایستی به پزشک اطلاع داده شود.

در صورت بروز حمله قلبی در ماه پیش از اسپیرومتری نیز بیمار بایستی حتماً به پزشک در این مورد اطلاع دهد. همچنین اگر بیمار اخیراً از جراحی‌هایی مانند جراحی شکمی، چشم یا قفسه سینه استفاده کرده و یا دچار روی هم افتادگی ریه یا بیماری سل شده است، باید به پزشک اطلاع داده شود. در صورت وجود هر یک از این موارد، امکان دارد پزشک قبل از اسپیرومتری تا زمان بهبود بیمار منتظر بماند.

در ارتباط با جلوگیری از گسترش میکروب‌ها بین بیمارانی که از تجهیزات مشترک سنجش عملکرد ریه استفاده می‌کنند، بایستی بسیار احتیاط شود. پزشک ابزار دهانی و دیگر تجهیزات را برای هر بیمار تعویض می‌کند. همچنین برای جلوگیری از گسترش میکروب‌ها از فیلترهای مخصوصی استفاده می‌شود.

بیمار بایستی پیش از آغاز اسپیرومتری یا نوار ریه هر گونه پرسش در مورد آزمون عملکرد ریه را با پزشک مطرح کند.