اکسیژن درمانی چه مزیت‌ هایی دارد و مناسب چه بیمارانی است؟

اکسیژن درمانی به روشی گفته می‌شود که در آن بیمار اکسیژن دریافت می‌کند. این شیوه‌ی درمانی برای افرادیست که به تنهایی قادر به دریافت اکسیژن کافی نیستند. این اتفاق می‌تواند برای افرادی که به بیماری ریه مانند آسم، بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD)، ذات الریه یا سایر بیماری‌ها مانند نارسایی قلبی و آپنه خواب مبتلا هستند، رخ دهد.

اکسیژن درمانی به بیماران کوید 19 یا ویروس کرونا که دچار ناراحتی تنفسی و هیپوکسی (کمبود اکسیژن در بدن) هستند نیز داده می‌شود. اکسیژن درمانی، سطح اکسیژن خون بیماران را بهبود می‌بخشد و به آ‌ن‌ها کمک می کند احساس بهتری داشته باشند.

برای اطلاعات بیشتر درباره‌ی اکسیژن درمانی ادامه‌ی مطلب را بخوانید.

مزایا

اکسیژن درمانی فواید زیادی دارد. در حقیقت، دانشمندان هنوز در حال بررسی توانایی این گزینه درمانی در بهبود شرایط خاص هستند. با این وجود، در اینجا به چند مزیت اکسیژن درمانی برای بیماران اشاره شده است.

اکسیژن مکمل

اکسیژن درمانی معمولاً برای بیمارانی تجویز می‌شود که نمی‌توانند به تنهایی مقدار کافی اکسیژن را جذب کنند. یکی از مزایای اصلی این درمان افزایش سطح اکسیژن در خون است. این اکسیژن اضافی می‌تواند به بدن کمک کند تا برابر بیماری‌ها مقاومت نشان دهد.

ممکن است شما دچار یک بیماری خاص باشید که باعث کاهش سطح اکسیژن خون می‌شود. به ویژه پس از انجام فعالیت‌ها، ممکن است احساس نفس‌کشیدن و خستگی شدید داشته باشید. همچنین، ممکن است مایعات در اطراف مچ پا نیز جمع شوند.

دریافت اکسیژن مکمل می‌تواند میزان اکسیژن خون را افزایش دهد تا علائم شما کاهش یابد.

در نتیجه شما می‌توانید فعالیت هایی را بدون بروز مشکل انجام دهید.

اکسیژن اضافی همچنین می‌تواند باعث بهبود موارد زیر شود:

• خواب
• حالت
• هوشیاری ذهنی
• استقامت
• سردرد
• تحریک پذیری
• خستگی
• متورم شدن قوزک پا

دریافت اکسیژن مکمل می‌تواند از آسیب به قلب و مغز شما نیز جلوگیری کند. این آسیب اغلب در نتیجه میزان کم اکسیژن در خون شما رخ می‌دهد. داشتن اکسیژن کافی کیفیت زندگی شما را نیز بهبود می‌بخشد و انجام عملکردهای روزمره را آسان‌تر می‌کند.

نارسایی قلبی

بیماران مبتلا به نارسایی قلبی اغلب عضلات قلب ضعیف‌تری دارند. در نتیجه، قلب ممکن است نتواند خون را به همان روال طبیعی پمپاژ کند. این میزان اکسیژن دریافتی بدن را محدود می‌کند.

اکسیژن درمانی برای بیمارانی که در معرض خطر نارسایی قلبی می‌باشند، مفید است. با این حال، این درمانی برای نارسایی قلبی نیست. در عوض، اکسیژن درمانی می‌تواند از مسائل ناشی از کمبود اکسیژن مانند آسیب به قلب و مغز جلوگیری کند.

آسم

آسم مجاری تنفسی ریه‌های شما را مسدود می‌کند. این مشکل باعث هیپوکسمی یا کاهش اکسیژن خون و در نهایت منجر به مشکلات دیگر در سلامتی می‌شود.

نارسایی حاد ریه

نارسایی حاد ریه وقتی رخ می‌دهد که کاهش سطح اکسیژن خون باعث مشکل در تنفس می‌شود. اکسیژن درمانی هایپرباریک (فشار بالا) می‌تواند با پاکسازی مجاری هوایی فوقانی به بیماران در بهبود نارسایی حاد ریه کمک کند. این درمان باعث کاهش فشار بر روی ریه‌ها و بهبود عملکرد آن‌ها می‌شود.

بیماری انسدادی مزمن ریوی COPD

بیماری انسدادی مزمن ریوی مجموعه‌ای از بیماری‌های پیشرونده ریه، از جمله برونشیت مزمن است. اکسیژن درمانی نورموباریک با افزایش طول عمر و بهبود کیفیت زندگی، برای بیماران مبتلا به COPD مفید است.

فیبروز سیستیک

بیماران مبتلا به فیبروز سیستیک اغلب از مشکلات تنفسی رنج می‌برند. با اکسیژن درمانی، این بیماران می‌توانند طولانی‌تر ورزش کنند، سطح اکسیژن خون خود را بهبود بخشند و خواب بیشتری داشته باشند.

سکته مغزی

سکته ایسکمیک زمانی اتفاق می‌افتد که لخته در رگ‌های خونی، جریان خون را کاهش دهد. اگر اکسیژن درمانی در چند ساعت اول پس از سکته مغزی برای بیمار اعمال شود، بیشترین مزیت را دارد. اکسیژن درمانی می‌تواند فشار خون را کاهش دهد و جریان خون را بهبود بخشد. با این حال، تحقیقات بیشتری در این زمینه لازم است.

چگونه پزشک متوجه نیاز شما به اکسیژن درمانی می‌شود؟

جدا از علائم، پزشک ممکن است سطح اکسیژن خون شما را از طریق موارد زیر بررسی کند:

پالس اکسیمتری

 پالس اکسی متری آزمایشی است که در آن از یک گیره کوچک، مانند دستگاه الکترونیکی – یک اکسیمتر پالس – برای کشف میزان اکسیژن موجود در خون (اشباع اکسیژن خون) استفاده می‌شود. دستگاه ممکن است به انگشتان، گوش‌ها، پا، بینی، انگشتان پا یا پیشانی شما متصل شود.

یک اکسیمتر پالس پرتوهای نوری را از خون شما عبور می‌دهد تا میزان اکسیژن موجود در جریان خون را بخواند. به طور معمول، میزان اشباع اکسیژن خون باید بین 95 تا 100٪ باشد.

بدن شما حداقل 89 درصد اشباع اکسیژن نیاز دارد تا بتواند به درستی کار کند. هنگامی که میزان اشباع اکسیژن خون به زیر 89 درصد برسد اکسیژن اضافی مورد نیاز است.

گاز خون شریانی

آزمایش گاز خون شریانی، میزان دقیق‌تری از دی اکسید کربن و اکسیژن در خون را اندازه‌گیری می‌کند. از این تست برای بررسی عملکرد ریه‌های شما در رد و بدل کردن گازها استفاده می‌شود. برای این آزمایش، پزشک خون را از شریان شما خارج می‌کند تا میزان گازهای موجود در آن را اندازه‌گیری کند.

نتایج این آزمایش موارد زیر را نشان می‌دهد:

• فشار جزئی اکسیژن در خون: فشار جزئی اکسیژن (PaO2) نشان می‌دهد که ریه‌ها چگونه اکسیژن را به خون شما منتقل می‌کنند. به طور معمول، بین 75 تا 100 میلی‌متر جیوه است.
• اشباع اکسیژن
• فشار جزئی دی اکسید کربن در خون شما
• pH خون در عروق: pH تعداد یون‌های هیدروژن در خون را نشان می‌دهد. این عدد از 0 تا 14 نوشته شده است. PH زیر 7 اسیدی است در حالی که pH بالاتر از 7 پایه یا قلیایی است.

pH طبیعی خون بین 38/7 تا 4/7 – یا کمی پایه است. pH خون توسط عوامل مختلفی حفظ می‌شود – افزایش سطح دی اکسید کربن خون یکی از دلایل پایین آمدن pH خون است.

اکسیژن درمانی هنگامی به بیماران داده می‌شود که فشار جزئی اکسیژن در خون آن‌ها به زیر 60 میلی‌متر جیوه برسد.

انواع اکسیژن درمانی

اکسیژن درمانی از طریق ماسک صورت یا لوله‌هایی که در بینی یا لوله تنفسی بیمار وارد می‌شوند (نای) انجام می‌شود. دستگاه‌های زیر برای ذخیره و تحویل اکسیژن استفاده می‌شوند:

‌دستگاه اکسیژن ساز

اکسیژن سازها دستگاه‌هایی هستند که می‌توانند هوای تنفسی شما را بهبود بخشند و سطح اکسیژن موجود در آن را تا 85٪ تا 95٪ متمرکز کنند – سطح اکسیژن طبیعی هوا 21٪ است. این به ریه‌های بیمار کمک می‌کند تا اکسیژن بیشتری دریافت کنند. دستگاه اکسیژن ساز بزرگ‌تر می‌تواند در حدود 14 تا 23 کیلوگرم وزن داشته باشد و اکسیژن را به لوله گاز پزشکی در بیمارستان‌ها برساند و نزدیک بیمار قرار گیرد. دستگاه اکسیژن ساز همچنین می‌تواند قابل حمل باشد و در خانه نیز استفاده شود. موارد قابل حمل، کوچکتر و سبک‌ترند اما اکسیژن کمتری نسبت به یک دستگاه اکسیژن ساز صنعتی دارند. برخی از دستگاه‌های اکسیژن ساز، اکسیژن را به طور مداوم و برخی دیگر بصورت پالس‌های اکسیژن، ارسال می‌کنند.

سیلندرهای گاز فشرده

 سیلندرهای گاز فشرده، همانطور که از نامش پیداست، دارای اکسیژن فشرده شده در داخل ظروف / سیلندرهای مختلف هستند. سیلندرها 100٪ اکسیژن در فشار حدود 15169 kPa کیلوپاسکال و حدود 21 درجه سانتیگراد دارند. سیلندرهای بزرگتر در بیمارستان‌ها استفاده می‌شوند و می‌توانند مستقیماً به خطوط لوله انتقال، گاز پزشکی برسانند. از سیلندرهای کوچکتر می‌توان در خانه استفاده کرد.

اکسیژن مایع

اکسیژن به شکل مایع فضای کمتری را اشغال می‌کند. بنابراین، می‌توان اکسیژن بیشتری را به یک باره ذخیره کرد. اکسیژن مایع با خنک سازی اکسیژن تا دمای منفی 300 درجه سانتیگراد تهیه می‌شود. این روش همچنین 100٪ اکسیژن را تأمین می‌کند و می‌تواند در سیلندرهای بزرگ یا قابل حمل استفاده شود.

دستورالعمل استفاده از اکسیژن درمانی در خانه

اکسیژن درمانی می‌تواند یک نجات دهنده زندگی باشد. این یک مداخله پزشکی است و مانند همه مداخلات دیگر، فقط باید تحت هدایت یک متخصص انجام شود.

افرادی که در خانه اکسیژن درمانی می‌کنند باید از این دستورالعمل‌ها پیروی کنند:

• از کشیدن سیگار در نزدیکی دستگاه خودداری کنید. اگرچه اکسیژن به خودی خود قابل اشتعال نیست، اما از شعله‌های آتش پشتیبانی می‌کند. بنابراین دستگاه را با فاصله حداقل 2 متر از هرگونه شعله نگه دارید و اگر تحت اکسیژن درمانی هستید از کشیدن سیگار کاملاً خودداری کنید.
• سیلندرها را به درستی ذخیره کنید تا از بین نرود و یا نشت نکند.
• اطمینان حاصل کنید که تمام تجهیزات الکتریکی خانه شما در وضعیت مطلوبی قرار دارند، بنابراین هیچ جرقه‌ای به خصوص در نزدیکی سیلندر یا دستگاه تحویل اکسیژن وجود ندارد.
• اگر شما یا بیمار در سفر هستید همیشه از میزان اکسیژن دستگاه مطلع باشید.

عوارض جانبی اکسیژن درمانی

به طور معمول، اکسیژن درمانی بی‌خطر تلقی می‌شود. با این حال، ممکن است برخی از عوارض جانبی زیر را داشته باشد:

• خواب آلودگی
• سردرد به ویژه در صبح
• احساس خستگی
• بینی خشک یا خونی

برخی از عوارض جانبی اکسیژن درمانی شامل کلاستروفوبیا، فشار گوش، سردرد و خستگی است. اگر هر یک از عوارض جانبی فوق را مشاهده کردید، با پزشک خود صحبت کنید.

قرار گرفتن برای مدت طولانی در معرض سطح بالای اکسیژن (بیش از نیاز شما) ممکن است منجر به مسمومیت اکسیژن شود. به همین دلیل باید هرگز بدون مشورت با پزشک اقدام به اکسیژن درمانی نکنید. مسمومیت اکسیژن ممکن است باعث التهاب مجاری تنفسی ریه‌ها و نای شود و ممکن است به آلوئول‌ها آسیب برساند. اثرات سمیت اکسیژن معمولاً طی 24 ساعت نشان می‌دهد و ممکن است با درد در قفسه سینه، سنگینی و تنفس دشوار همراه باشد.