آنوریسم آئورت شکمی به معنای بزرگ شدن یا متورم شدن سرخرگ آئورت در قسمت شکم است. سرخرگ آئورت یک سرخرگ خونی بزرگ است که خون را از قلب به قسمت‌های مختلف بدن منتقل میکند. این سرخرگ تقریباً به ضخامت یک شلنگ آبیاری باغ می‌باشد و از قلب به قفسه سینه و مرکز شکم حرکت میکند. آنوریسم می‌تواند در هر قسمتی از سرخرگ آئورت رخ دهد. اگر آنوریسم در قسمت بالایی سرخرگ آئورت اتفاق بیفتد، به آنوریسم آئورت توراسیک (قفسه سینه) معروف است. اما معمولاً آنوریسم در قسمت پایینی سرخرگ آئورت ایجاد می‌شود و به آنوریسم آئورت شکمی معروف است. این نوع آنوریسم می‌تواند در قسمت‌های مختلف سرخرگ آئورت ایجاد شود، اما شایع‌ترین نوع آن آنوریسم آئورت شکمی است. اگر بخش متورم سرخرگ آئورت پاره شود، ممکن است منجر به خونریزی شدید داخلی شود و خطری جدی برای زندگی فرد به وجود آید.
پس از آن که پزشک، آنوریسم آئورت شکمی را تشخیص داد؛ بیمار باید از نزدیک تحت کنترل قرار بگیرد و در صورت لزوم ممکن است عمل جراحی برای بیمار برنامه ریزی شود. اگر آنوریسم آئورت شکمی دچار پارگی شود، در این مرحله انجام عمل جراحی اضطراری خطرناک خواهد بود.
دلایل
دلایل اصلی آنوریسم آئورت شکمی، مشخص نیست. هنگامی که مقدار زیادی خون از سرخرگ آئورت عبور میکند، دیواره‌های ضعیف این رگ خونی به سمت بیرون برآمده شده و باعث ایجاد آنوریسم می‌شود. سرخرگ آئورت در حالت طبیعی حدود ۲ سانتی متر عرض دارد؛ اما در صورت بروز آنوریسم بزرگ، می‌تواند تا ۵.۵ سانتی متر افزایش عرض دهد.
ممکن است عفونت و التهاب سرخرگ، باعث ضعیف شدن دیواره رگ شده و منجر به بزرگ شدن آن شود. تجمع بافت‌های چربی در رگ خونی که تصلب شرایین نامیده می‌شود نیز یکی از دلایل احتمالی آنوریسم آئورت شکمی است. ممکن است سیگار کشیدن، بزرگ شدن آنوریسم را تسریع کند. فشار خون بالا نیز باعث آسیب دیدگی دیواره رگ می‌شود.
در بیشتر موارد، آنوریسم آئورت در سرخرگی که در بخش شکم قرار دارد، رخ می‌دهد. همانطور که در بالا ذکر شد، علت دقیق آن هنوز مشخص نیست؛ اما عواملی وجود دارند که در افزایش خطر آنوریسم نقش دارند. این عوامل عبارتند از:
- فشار خون بالا که مشخص شده است خطر آنوریسم آئورت شکمی را افزایش می‌دهد زیرا می‌تواند منجر به آسیب دیدگی و ضعیف شدن دیواره‌های سرخرگ آئورت شود.
- هر نوعی از آسیب و صدمه مانند آسیب‌های ناشی از یک تصادف رانندگی
- مصرف دخانیات مانند سیگار یا هر شکل دیگری از محصولات حاوی تنباکو. استعمال دخانیات یا مصرف تنباکو، به سرخرگ آئورت آسیب می‌رساند و دیواره‌های آن را ضعیف میکند.
- وراثت. در صورت وجود این عامل، ممکن است در خانواده قبلاً یک نفر دچار این مشکل بوده باشد و آن را از طریق ژن‌ها به فرزندان خود منتقل کرده باشد.
- تصلب شرایین که آترواسکلروز نیز نامیده می‌شود، هنگامی رخ می‌دهد که رسوبات چربی و سایر مواد در لایه داخلی رگ جمع شده و به نوبه خود باعث افزایش خطر آنوریسم آئورت شود.
- عفونت سرخرگ آئورت ناشی از عفونت قارچی یا باکتریایی. با این حال، احتمال ابتلا به چنین عفونت‌هایی بسیار نادر است.
- بیماری عروق خونی در سرخرگ آئورت که در آن رگ‌های خونی دچار التهاب می‌شوند.
علائم
ممکن است آنوریسم آئورت شکمی تا زمانی که بزرگ نشده است، علائمی از خود نشان ندهد و بیمار از وجود آن اطلاع نداشته باشد. آنوریسم آئورت شکمی، اغلب بسیار آهسته و بدون هیچ علائمی ایجاد می‌شود و این امر تشخیص آن را دشوار میکند. در برخی موارد، آنوریسم آئورت شکمی بدون پارگی و به همان شکل متورم قبلی باقی خواهد ماند. پیش‌بینی سرعت رشد آنوریسم آئورت شکمی نیز دشوار است. آنوریسم آئورت به آرامی آغاز می‌شود و به تدریج پیشرفت میکند؛ اما در بعضی موارد ممکن است در یک اندازه کوچک آغاز شده و به همان اندازه نیز باقی بماند.
با پیشرفت آنوریسم آئورت، علائمی ایجاد می‌شود که این علائم شامل موارد زیر هستند:
- احساس کردن یک ضربان در ناحیه شکم که اغلب در نزدیکی نقطه ناف احساس می‌شود.
- کمردرد مداوم و یا درد شکم
- یک درد خفیف مکرر همراه با ضربان در طرفین شکم
- درد در کشاله ران که با مصرف مسکن، بهبود پیدا نمی‌کند.
پارگی آنوریسم
پاره شدن آنوریسم، با شروع ناگهانی درد مشخص می‌شود. همچنین می‌تواند بسته به میزان از دست دادن خون بر اثر خونریزی داخلی، منجر به از دست دادن هوشیاری یا شوک شود.
سایر علائم پارگی آنوریسم در شکم عبارتند از:
- تعرق
- ضربان قلب سریع
- دشواری در تنفس
- سرگیجه
پارگی آنوریسم آئورت یک وضعیت پزشکی اضطراری است و به عمل جراحی احتیاج دارد.
تشخیص
ممکن است تشخیص آنوریسم آئورت شکمی، شامل بررسی سابقه پزشکی و سابقه خانوادگی باشد. ممکن است انجام یک معاینه فیزیکی از طریق لمس، به تشخیص یک برآمدگی در شکم کمک کند.
- سونوگرافی شکمی: این آزمایش، یک آزمایش تشخیصی بدون درد و رایج، برای تشخیص آنوریسم آئورت شکمی است. در این روش از امواج صوتی با فرکانس بالا، برای مشاهده و ثبت تصاویر از اندام‌های داخلی شکم استفاده می‌شود.
- سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری) از شکم: CT اسکن، یک اسکن مخصوص است که از اشعه ایکس برای مشاهده اندام‌ها و عروق خونی داخل حفره شکم استفاده میکند. این اسکن، تصویر دقیقی از سرخرگ آئورت فراهم میکند و به تشخیص شکل و اندازه آنوریسم کمک میکند.
- MRI شکم: MRI شکمی (تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی) یک آزمایش تصویربرداری بدون درد است که برای تشخیص هر گونه ناهنجاری، از امواج مغناطیسی و رادیویی استفاده میکند. در این روش ممکن است یک ماده رنگی به عروق خونی تزریق شود تا آنوریسم بهتر دیده شود.
درمان
برنامه درمان آنوریسم آئورت شکمی بر اساس اندازه و سرعت پیشرفت آنوریسم، طراحی می‌شود. هدف اصلی درمان، جلوگیری از پاره شدن آنوریسم است. گزینه‌های درمانی عبارتند از:
نظارت پزشکی
وقتی آنوریسم شکم کوچک باشد و بیمار علائم خاصی را تجربه نکند، ممکن است نظارت پزشکی یک گزینه درمانی کاربردی باشد. نظارت پزشکی شامل موارد زیر است:
- قرار ملاقات‌های منظم برای تعیین اندازه آنوریسم و نظارت بر رشد و پیشرفت آن از طریق آزمایش‌های تصویربرداری. دفعات انجام آزمایشات تصویربرداری و فاصله زمانی بین آنها می‌تواند بر اساس اندازه و سرعت رشد آنوریسم متفاوت باشد.
- مدیریت سایر مشکلات پزشکی مانند فشار خون یا کلسترول بالا برای جلوگیری از بزرگ شدن آنوریسم
عمل جراحی
در صورت بزرگ بودن آنوریسم و رشد سریع آن، عمل جراحی توصیه می‌شود. گزینه‌های جراحی برای آنوریسم آئورت شکمی عبارتند از:
- جراحی باز شکم: این عمل جراحی، شامل برداشتن قسمت آسیب دیده سرخرگ آئورت و جایگزین کردن آن با یک لوله مصنوعی (پیوند) است. این عمل جراحی یک روش جراحی تهاجمی است و زمان بهبودی طولانی مدتی دارد. اگر آنوریسم بسیار بزرگ باشد یا دچار پارگی شده باشد، این عمل جراحی ترجیح داده می‌شود.
- عمل جراحی اندوواسکولار: این عمل جراحی شامل قرار دادن یک پیوند مصنوعی درون سرخرگ آئورت برای پشتیبانی از دیواره‌های ضعیف شده آن است. این عمل، کمتر تهاجمی است و با ناراحتی کمتر و دوره بهبودی کوتاه‌تری همراه است.
بهترین رژیم غذایی برای آنوریسم آئورت شکم چیست؟
ممکن است برخی تغییرات غذایی خاص، به تاخیر در پیشرفت آنوریسم کمک کند.
- رژیم غذایی کم چرب: مصرف غذاهای حاوی چربی کم و مقدار زیادی فیبر، مانند میوه‌ها و سبزیجات می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند و احتمال پارگی آنوریسم را کاهش دهد.
- کاهش مصرف نمک: مصرف مقدار زیادی نمک می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود. از این رو کاهش نمک مصرفی می‌تواند خطر ایجاد عوارض آنوریسم آئورت شکمی را کاهش دهد.
- چربی‌های غیر اشباع: داشتن یک رژیم غذایی حاوی چربی‌های اشباع شده می‌تواند سطح کلسترول در بدن را افزایش دهد که این امر می‌تواند خطر پارگی آنوریسم را افزایش دهد. بنابراین رژیم غذایی حاوی چربی‌های غیراشباع توصیه می‌شود.
- اجتناب از مصرف الکل: مصرف الکل به طور منظم و در مقدار زیاد، می‌تواند با گذشت زمان فشار خون را افزایش دهد. بنابراین افراد مبتلا به آنوریسم آئورت شکمی باید از مصرف الکل خودداری کنند.
پیشگیری
نکات لازم برای پیشگیری از آنوریسم آئورت شکمی:
- شما می‌توانید با پیروی از نکات زیر از آنوریسم آئورت شکمی پیشگیری کنید:
- ورزش منظم
- داشتن رژیم غذایی مناسب
- ترک سیگار
- کنترل وزن
- کنترل فشار خون و سطح کلسترول بدن
- کاهش مصرف الکل
